Agora que viaxamos cada vez máis rápido, o protagonista do conto Caseta by colleume Euskotren para ir de Hendaia a Bilbao. O conto pedíache ese ritmo tranquilo?

Unha vez collín ese tren e gustoume. Camiñaba amodo, tiña tempo de escribir, de pensar e de andar sen descanso. Creo que foi entón cando se me ocorreu a idea de escribir algo sobre ese tren e os de Argia, este verán, déronme a oportunidade de facelo. Utilizo e amo moito os trens, aínda que non é un gusto moi feminista. Pero que podo facer? Alta velocidade e velocidade máis lenta. O conto requiría a delicadeza, o silencio para asegurar o soño do abalo e así facer que a vida psíquica do personaxe fose orgullosa.

O
protagonista rouba a identidade á muller que viaxa no vagón, dicíndolle que “os caracteres non son fixos”. Cambiamos de viaxe?

Si, é certo. A viaxe cámbianos, o máis curto como o máis longo. Axiña que como saímos de casa e dos medios de comunicación habituais, asombrámonos do diferentes que podemos ser. Evidentemente, non sempre admitimos esa diferenza. Viaxar é como estar ante un espello. O personaxe deste conto pasa alén do prodixio, chegando a un mundo ao mesmo tempo coñecido pola paisaxe e descoñecido polo seu nome. Alicia é a protagonista dun país marabilloso, pero tráxico para ela, porque leva a raspar o bulebule que lle causa dor, a relación de nai e filla.

O
personaxe móvese entre o soño e a realidade, perseguido polas pantasmas do pasado. É a única maneira de enfrontarse a esas pantasmas?

Ou a única maneira de oporse verdadeiramente a esas pantasmas. Debemos permitir que nos empuxen de cando en vez as garras das pantasmas, si caemos até o fondo e salvámonos, para empezar a saber que e que é o esencial nas nosas vidas ou as nosas ficcións. A maioría das veces son viaxes sen retorno e paréceme que o protagonista do conto non vai volver.

Para cando chegue a Bilbao ten unha relación especial coa compañeira de viaxe Maritza Garai. Podemos dicir que é a súa segunda nai?

Non, Maritza Garai non é a segunda nai do narrador. Non pode ser. O protagonista sabe que non pode vivir coa súa nai e con este tipo de conceptos. Ten un amigo, unha escusa, un transfer que lle permite liberar o cordón da súa historia usurpando a súa identidade. Por iso canta ou di Caseta by me, aínda que sexa simbólicamente.

No soño aparece a costa. Ás veces tamén no teu último libro de poemas, a costa, especialmente a biscaíña, ten un gran protagonismo. Que ten esta paisaxe para ser tan suxestiva?

O
senderista costeiro coñece a todo aquel que andou de Baiona a Bilbao, preocupado pola dor da planta para que sexa tan suxestiva o que esta paisaxe ten. Ao longo do percorrido é grato escoitar o mar no oído dereito, atravesar cidades e pobos, admirar as illas, abandonarse a si mesmo e, por exemplo, en Ogell, capturar a imaxe do interior do seu propio corazón, rexeitando as falsidades, os espantos e as exaltacións. Baudelaire dicía que a liberdade humana sempre amaría o mar, así é, ademais, xunto co deserto das Bardenas, Euskal Herria regálanos o espectáculo do mar como garante da nosa liberdade individual.

Como en Behin tenka, neste conto tamén aparecen referencias alemás de maneira indirecta nos nomes dos pobos. Por que?

O alemán é a lingua
que coñezo e aprendín hai uns anos, gústame e, aínda falo mal, pero paréceme que é como o eúscaro, porque ten unha gran poética na adaptación das palabras e en dicir cousas da natureza.

A
nai da protagonista dille nos seus soños que é unha filla de ficción, que non tivo máis que dous nenos mortos e que ademais non podía amala sendo nena. É a primeira vez que as nais e as fillas falan claro. Que lles impedía falar antes así?

Ambos estaban ao corrente de todo o sufrimento, pero non tiñan o valor suficiente para falar do golpe. A morte e o roubo de identidade permitíronlles unha conversación violenta, tráxica. A protagonista, cando Maritza converteuse en tempo, fai teatro, convértese nunha ficción e ao final, converténdose nunha ficción, toca a súa realidade e faille dano. Indo máis lonxe, non tería que mostrar demasiado as intencións que utilicei para escribir o conto, pero Caseta by me, tan encomiada, respectada e cantada, é para min unha forma de escribir sobre o meu ou a nosa relación co País Vasco. Non nos quere moito, non coñece a todos os seus fillos. Ocorre que a miúdo nos vemos obrigados a enredar facéndonos calar nosas propias supostas verdades, a menos que esta nai nos acepte. E non sempre se consegue.

Por tanto, este conto é moito máis profundo que a viaxe de vacacións. Que cambiará ao final no protagonista?

O
protagonista pasou unha viaxe no que, grazas a unha identidade que non é a súa, puido blanquear o seu caso coa súa nai para atoparse con Beatriz, que tamén atravesou o inferno. Dáse conta da súa capacidade para a traxedia e a comedia: non hai un ser fixo, todo é xogo, os ingleses poden levar unha performance. Ao final, o máis serio para o viaxeiro é a vida que cada un ten en si mesmo, é o real e non o mundo material externo que nos retén mudo. Esa vida interior é a que temos que coidar e librarnos cando viaxamos. Como é o personaxe deste conto que non ten nin un xénero concreto.