Pregúntome de que vou escribir, que podo facer que conteste a Outubro, aínda penso. O cura do pobo díxonos unha vez que a multitude de posibilidades, aínda que parecese o contrario, non nos fai máis libres. O home elixiría realmente si ou non, nos asuntos que tivese que responder. Nunca sospeitara moi ben este sistema binario de máquinas. A un sacerdote –hai moitas formas de sacerdote– váiselle a facilitar a vida ao dividilo todo no ben e no mal, poida que non me valla a min. Fronte á tentación de aturdimiento ou de insensibilidad que supón a diversidade, decidín falar hoxe da moda de vestir.

Un dos nosos símbolos é o traxe, mesmo cando as avoas non saben coser ou non queren coselo directamente. Homo symbolicus non pode evitar que, coa mesma desgraza e a mesma felicidade de Midas, todo o que o toca cobre a súa significación. Por iso, e para clarificar as cousas, eu sempre reivindiquei, até o punto de repugnar aos amigos, pero nunca nun foro público, que alguén tería que meter as mans nun tratado sobre a estética vasca, pero non na liña das vaidades metafísicas de Oteiza, senón na intención de coleccionar as principais tendencias, as orixes e as consecuencias que utilizamos no vestir, no peiteado e nesas pequenas contas.

“Camisas de cadros, mallas, forro, botas de monte, pantalóns de maón, barbas e pelos longos identificábannos como modelo de identidade vasca” (as kakotxas son miñas), afirma Asier Serrano no seu novo libro de poemas. Por que? No pobo de Cristóbal Balenciaga e Paco Rabanne déuselle un significado nacional ao lixo? Gora Euskadi Itsusia Quen clamou?

Eu teño algúns indicios. Aquí é unha consigna, sen artificio, que se mostre natural. E como Adán & Eba non se pode transitar de maneira natural desde os creadores de moda, a orde interprétase de diferentes maneiras: vestida ao estilo de hai vinte anos, utilizando o estilo de roupa de traballo de caserío tamén para o pobo ou a cidade, xa que o deporte tamén é san adaptando o traxe do deporte a todas as ocasións, igualando ao máximo as diferenzas das mulleres co home. Isto último esixiría unha atención diferenciada. Na visita de Roberto Arlt a Euskal Herria antes da guerra, di que as nenas de aquí parecen nenos, o control socio-relixioso de entón non permitiría que se comportasen como femias.

Estou a xeneralizarme: temos os mocasines granates de Saizarbitoria, Skunkfunk e mesmo Zara, e probablemente é a maioría. Por máis torpe que teña, eu mesmo, máis ben que elegante, creo que lle gustan as modas. Engánome a min mesmo comprando unha camiseta e sentirme independente. Ti, Ur, que che fai sentir soberano?