O único que planificaron os gobernos son os obxectivos cuantitativos para a difusión das enerxías renovables baseadas na electricidade. Limitáronse a establecer uns obxectivos xerais, deixando que o cumprimento dos mesmos corresponda a empresas privadas, así como o control das redes de produción, transporte e distribución, etc. Case todo.

Navarra non é unha excepción. O seu plan enerxético circunscríbese á consecución dos obxectivos de electrificación do Estado no noso territorio e á implantación dunha serie de medidas que aseguren o cumprimento de devanditos obxectivos. E todo iso sen facer fronte de forma contundente á dependencia fósil, que ademais da propaganda son as máis importantes. Segundo os últimos datos do propio Goberno de Navarra, en 2023 as enerxías fósiles representan o 76% da enerxía que consumimos. Ou o que é o mesmo, só o 24% provén das renovables, e a maioría son en forma de electricidade.

Outra forma de ver o mesmo problema é saber que parte da enerxía consumida é a electricidade: un 21% segundo as mesmas fontes. Este consumo, en contra do que poderiamos pensar, vai á baixa. O Balance Enerxético do Goberno de Navarra de 2023 di textualmente o seguinte: “O consumo de electricidade reduciuse un 4,13% en 2023 respecto de 2022”. E non foi unha excepción. Esta tendencia á baixa mantense desde 2008, ano no que o consumo eléctrico superouse. Como buscamos a transición cara ás enerxías renovables eléctricas si non se incrementa o consumo de electricidade?

Nesta situación, a transición enerxética que se nos expón ten moitos problemas. A primeira e máis evidente é a dimensión que supón. Sen expor medidas radicais para reducir o consumo, pretenden converter case o 80% do actual consumo de enerxía fósil en renovables baseada na electricidade. Isto significa que para a produción e o transporte de electricidade deberíase producir un gran consumo de materiais e enerxía: multiplicar infraestruturas como instalacións de produción eólica e fotovoltaica, liñas de alta tensión, infraestruturas de almacenamento como baterías xigantes ou encoros reversibles de diferentes alturas… A isto habería que engadir os sistemas de estabilización, seguridade e control derivados do carácter cambiante das enerxías procedentes do sol e do vento, que até agora se deixaron ao carón polos elevados custos. Preguntámonos si hai recursos para construír todo isto e si o noso medio ambiente e o noso territorio serán capaces de soportalo.

E, por suposto, non todos estes aspectos están planificados: cales son as nosas capacidades, as nosas necesidades razoables, o noso modelo enerxético? En Navarra non houbo debate serio respecto diso. Establecéronse os obxectivos a conseguir, pero non como se van a levar a cabo. Todo isto decidirano empresas privadas, que só miran aos seus propios beneficios…

Aínda que o 55% da electricidade producida en Navarra en 2023 ten unha orixe renovable, non nos libramos da extinción e non tróuxonos soberanía enerxética. O apagamento puxo de manifesto a nosa dependencia dunha rede centralizada que está a cambiar pola contribución da electricidade renovable eólica e fotovoltaica. Estas fontes teñen dificultades para manter un parámetro como a sincronía, que mantén a estabilidade da rede. Un modelo enerxético que primou a obtención de beneficios e a redución de custos por parte das empresas deixou de lado estes elementos de estabilización, a pesar do seu elevado prezo.

Todo isto lévanos ao principio deste texto. Haberá quen queira resolver o apagamento exclusivamente con solucións técnicas. Ou quen queira aproveitar a oportunidade para loitar contra as renovables polas nucleares. Pero non. O verdadeiro Gran Apagamento que estamos a sufrir, en realidade, consiste en camiñar á deriva, para non caer na emerxencia climática, ecolóxica e enerxética, cos efectos devastadores que ten nos pobos e nas clases populares e traballadoras.

A transición que nos impoñen os poderes económicos ten como obxectivo o dominio e a explotación das persoas e dos ecosistemas. Estes días volvemos escoitar o discurso a favor de esixir responsabilidades aos operadores privados, á nacionalización, á propiedade público-comunitaria, etc. Pero a realidade destes anos non nos mostra máis que o silencio, a desmovilización, o incumprimento das leis, a implantación de macroproyectos incontrolados, algunhas medidas asistencialistas e outras compensatorias para que os pobos acepten proxectos de empresas enerxéticas. Seguir nesa liña xa non serve.

Necesitamos un novo “mix enerxético”: reducir radicalmente o consumo de materiais e enerxía innecesaria, o acceso universal e igualitario á enerxía, a planificación democrática, o respecto dos límites biofísicos do planeta, as múltiples estratexias enerxéticas máis aló da electrificación, a relocalización produtiva en equilibrio cos recursos locais, os modelos de baixa tensión que permiten xestionar a enerxía de forma universal… Desde hai anos vimos reclamando este debate en Navarra.