Tras a manifestación convocada o pasado sábado polo Consello de Euskalgintza ante o Oldarraldia, xunto co eúscaro, baixo a lema “Euskaraz bat bat”, como representante do Observatorio de Dereitos Lingüísticos quixese facer públicas algunhas reflexións.

Falamos dos dereitos lingüísticos e da normalización do eúscaro cando dicimos que debemos afrontar a agresión, pero tamén falamos da dignidade das persoas, da igualdade e da lingua dos pobos minorizados e dos seus pobos. A alguén lle pode parecer unha pequeñez dicir ou reivindicar que temos dereito a vivir en eúscaro, que é un capricho, pero máis aló do que nos quixeron facer crer, hai unha realidade que se refire fundamentalmente á opresión lingüística, cultural e popular.

A través da gradación dos dereitos dos cidadáns, execútase tamén o escalonamiento das linguas, pondo en marcha diferentes instrumentos para afirmar que o eúscaro non pode estar no mesmo nivel que o castelán. E aí é onde situamos a actual agresión, na medida en que imos pedindo e executando avances e amparo legal na CAV e en Navarra, constrúennos grandes muros para a definitiva hexemonía do castelán ou francés, unhas fortes limitacións para non ir máis aló da realidade sociolingüística actual.

Cando falamos de agresións contra o eúscaro, evidentemente, falamos de directas e indirectas. En Lapurdi, Nafarroa Beherea e Zuberoa, por exemplo, sabemos que non houbo sentenza contra o eúscaro porque a propia Constitución francesa ten unha fechadura que non admite ningunha outra lingua que non sexa a francesa, pero non van en contra da normalización do eúscaro os obstáculos e as limitacións que ten o ensino do eúscaro ou os seus asociados? Iso tampouco é agresión?

Desde moitos sectores da poboación non se quere a normalización do eúscaro, porque cando falamos de agresión xudicial non estamos a falar unicamente de decisións dalgúns xuíces. Os distintos axentes, individuos e profesionais que se atopan na sociedade buscaron nos tribunais a legitimación das súas ideas e a defensa dos seus intereses individuais, algo que non debe ir moi lonxe para ver que está composto por accións sistemáticas ben coordinado.

Por outra banda, sen recorrer directamente a estes discursos habituais, buscáronse outras escusas. Entre outras cuestións, é preocupante seguir estendendo á sociedade a percepción de que se discriminan no acceso á administración pública a aqueles cidadáns que non teñen acreditado o coñecemento do eúscaro. De feito, algúns quixeron pór o foco no sistema de acreditación, pero coma se habería unha plena igualdade entre a lingua hexemónica e as situacións do eúscaro.

A falta de esixencia de certificados de eúscaro na situación actual, ou a diminución progresiva dos mesmos, suporía un menor número de instrumentos de garantía dos dereitos lingüísticos. O nivel de acreditación actual é o aprobado en Europa para as linguas, e si hai que repasar iso non pode prexudicar os servizos en eúscaro.

Claro que hai que ofrecer medios públicos para ofrecer máis euskera a quen menos tiveron, pero iso non pode difuminar as obrigacións que corresponden aos postos públicos, porque os intereses ou dereitos persoais non están por encima dos dereitos dos cidadáns e do benestar colectivo. Por último, querería pór o foco desta agresión ás diferentes institucións públicas, concretamente ao Ente Público do Eúscaro, ao Goberno de Navarra e ao Goberno Vasco.

E é que, máis aló da agresión xudicial, noutras decisións que se adoptan no día a día tamén se condicionan ou limitan os dereitos lingüísticos e a normalización do eúscaro, xa sexan normas distintas (por exemplo, que non se queira impor a oficialidade en toda Navarra ou que na lei de consumidores e usuarios da CAV os dereitos lingüísticos teñan un espazo cada vez máis reducido), ou menos medidas para garantir os dereitos lingüísticos nas zonas onde o coñecemento do eúscaro é menor, segundo o número de falantes.

* Agurne Gaubeka é directora do Observatorio de Dereitos Lingüísticos