Hai uns anos, mentres preparaba o libro de Bagin, coñecín a Teresa Furunda de Vitoria, unha interesante muller do século XVIII. Ofrecinlle o seguinte texto (Txalaparta, 2020):

"XVIII. Unha tarde do século XX, en concreto en 1756, si fomos á Nova Rúa de Vitoria, atopariámonos/atopariámosnos cunha misteleria. É dicir, unha pequena tenda que vendía mistelas nunha rúa estreita. Aquel día, como era costume, no portal reuníronse varias mulleres. Teresa Furundarena, filla da casa e responsable do comercio, María Ignacia Ortiz de Zarate, esposa do carpinteiro Antonio Landaloia, Teresa Ariestaran, esposa de Severino Gómez, responsable de labores do tabaco, e Catalina Guilerna, a maior das nove fillas de Mateo Guillerna. Tamén había outras mulleres novas, pero só coñecemos os nomes destas catro mulleres. Estaban nas cartas. Tamén algúns alumnos achegáronse a comprar mistelas e a falar con elas. Todo iso aparece nun documento que se atopa no Arquivo Nacional de Madrid e que coñecemos da man de Pomba Manzanos Arenal.

Teresa Furundarena, filla do chocolateiro Joseph Furundarena. Tras o mostrador vía pasar a vida das mulleres de Vitoria. Este era, sen dúbida, o seu propio recuncho, o lugar onde tecían relacións. María Ignacia, veciña, acudía con frecuencia á misteleria de Teresa coa súa lactante. O coidado dos nenos pequenos adoita ser bastante aburrido, necesitamos un pouco de compañía. Teresa Aiestaran, pola súa banda, tiña ás súas fillas desmadradas, pero ao cinco da tarde achegábase á misteleria porque lle gustaba compartir penas, porque non estaban soas.

Aínda que habitualmente pensamos que as mulleres desta época só se reunían nos lavadoiros e nas inmediacións das fontes, este documento axúdanos a ampliar a nosa mirada e móstranos como algunhas mulleres non fan nada especial, no mero lecer, nas cartas, chanceando cos homes novos… Sabemos que nas casas dos ricos algunhas mulleres preparaban faladoiros. Agora dámosnos/dámonos conta de que as traballadoras, nos faladoiros informais, compartían cousas, penas e xogos da vida, mentres bebían viño doce na Nova Rúa de Vitoria".

Así que deixamos a Teresa e ás súas amigas bebendo viño doce na Nova Rúa de Vitoria. Pero non todo é posible, e, por suposto, algunha rama curiosa da historieta que quedou sen publicar, e gustaríame compartir unha con vostedes agora. O certo é que, segundo todos os datos, non era unha curiosidade atopar ás mulleres ao redor da mistela, porque a mistela e os viños doces en xeral considerábanse un viño que correspondía ás mulleres. En relación con este tema teño uns datos sinxelos. Por exemplo, na ópera Bébedo gracioso (1764) de Xabier Munibe, escoitaremos os seguintes versos:

Nin, non, nin muller

bebedeiro tácito,

son navarro, son claret

e son de Endaia.

É dicir, coñecemos ben o viño navarro rosado e o clarete… pero que tipo de bebida era aquela de Hendaia? Pois, seguramente, como interpretou algúns tradutores, que é o mistel. E máis: Na presentación do libro de Bagin, un amigo vitoriano explicoume que a súa avoa de Armentia bebía mistela, chamáballe “o whisky da señorita”.

E agora teño moita curiosidade polo feito de chegar a este punto, e gustaríame saber máis sobre a mistela e a bebida das mulleres, porque me parece, non só unha amarga anécdota, senón tamén unha boa oportunidade para situar ás mulleres noutro lugar do relato da historia. É dicir, non sempre estivemos cansos, coidando, traballando; nós tamén tivemos momentos de socialización, de compartir cos nosos amigos nun ambiente tranquilo e alegre.

Por iso, gustaríame solicitar a vosa colaboración, sexan ou non vitorianas. A xente dos pobos vascos, coñecedes algunha historia, na vosa familia, no voso pobo, escoitando a un amigo, aínda que non sexa outra cousa... que une ás mulleres coa mistela (ou viño doce en xeral)? Ou, dito doutra maneira, sabedes algo sobre os hábitos de bebida das mulleres? Moitas grazas! !