A nosa lingua de dársena e dársena
- Tanto son como danza. As mellores axencias. Si, os mellores desexos, pero imos morrer a lingua. A lingua (Viscum album) chegou á peor época, na que o cascabel rompe. Sons da lingua e danzas. Para celebrar o Solsticio de Inverno da Lingua, nalgún momento deixouse de acurtar as luces do día e comezouse a estirar aos poucos: a lingua da alegría. Agora verá as súas casas adornadas cunha curiosa lengüeta. Pero tamén a lingua da desgraza.
A lingua non sabe arraigar no solo. Na árbore xenealógico das plantas non sabemos cando, no canto de separarse da maioría, decidiu vivir a vida sobre outras árbores e árbores, introducindo raíces nas súas ramas e sorbendo a savia. No libro da retolica de Zestoa, Agurtzane Azpeitia Eizagirre recolleu moi ben como iluminan neste pobo a vida da lingua: “Que a lingua sexa un parásito, o sangue das árbores de mazá vive como un chupauco baliyo”. É un parásito, si, que quita a suor ao hóspede; mellor dito, é un hemiparasito, un medio parásito; as raíces chamadas rupturas rouban a savia crúa á árbore e a lingua faia formando azucres que necesitan fotosíntesis.
Mal hóspede para árbores e árbores. Mari Karmen Mitxelena recolle no seu libro sobre Elbira Zipitria: “O luns pola mañá veu un pequeno alumno cunha bonita lengüeta: 'Andereño, zuretzat'. A explicación de Elbira foi: 'Mihura é unha enfermidade do manzano, polo que non é axeitada para regalalo. Grazas, pero dillo ao seu pai e á súa nai para unha próxima ocasión.'"
No inverno aparecen torturas de lengüeta, a planta aloxada bota follas e visualízanse. O inverno é tamén o momento de eliminar estas malas sudoraciones sorpresoras. O devandito di así: “Cando chegou o inverno, menos a mihula da mazá”. Cortar cun coitelo afiado contrátalas da rama, quitando as raíces. Si é vello córtase a rama antes da lingua.
No inverno son un almacén de alimentos para paxaros cos seus froitos pelados, que despregan a lingua. Perdeuse si a semente cae ao solo. Os paxaros comen e esparcirán a rama nas súas palitos. Pegando a semente, pronto comezará a encaixar as raíces na rama. Fíxese como di Azpeitia na citada retolica de Zestoa: “Pear a admiración da mazá pola lura, explicala nas ramas da arbola. Castarros na normalidade peadores principais”. Garastarro, agi danean, o amante máis doce da lingua.
É tamén unha famosa planta medicinal, entre a que se lle dá auga para recuperar a un recentemente nado bovino ou caprino. A lingua en si é boa ditxa e decadente. Pero que si é nosa, fíxese en cantos nomes démoslle: lingua, lingua, migura, blanura, pigura, viura, miru, miru, miruli, mirura, auka, miurka, maux, allo porro, allo porro, poxa, puisca, rizo, aspero, aspielero, milenio, xato, puhugo, Quen sabe?
