Un día no que a Real xogou contra o Atlético de Madrid en Vicente Calderón, o 8 de decembro de 1998, a vida do realista Aitor Zabaleta rompeu. Ricardo Guerra, un nazi do Grupo Bastion da Fronte Atlética, deulle un coitelo no corazón e morreu ás poucas horas aos 28 anos.

Pasaron 25 anos desde o asasinato e o fascismo tivo un auxe espectacular a nivel mundial. Os xefes de goberno de varios países son ultradereitistas, e no Estado español é previsible que poida ter forza e poder na rúa para ameazar o ambiente. O auxe da punta da dereita desde a década de 1990 pode deberse a diversas razóns.

En primeiro lugar, condicionado polo sistema capitalista, unha maioría social ten o pensamento da chamada clase media. Na parte superior da pirámide hai uns poucos ricos e na parte inferior uns sectores marxinais, case invisibles. As crises vividas durante estas décadas (crise económica en 2008, pandemia do COVID en 2020) propiciaron a extensión dun sentimento de medo que se interioriza facilmente entre as clases medias. A incapacidade da esquerda para responder á impotencia das clases medias e populares que afundiu varias crises nun contexto de crecente incerteza laboral deixou paso ao crecemento da punta dereita no mundo.

A dereita clásica foi radical nas políticas económicas devastadoras, pero prudente no discurso público. A punta da dereita, sen vergoña para levantar a voz, conduciu o enfado de moitos sectores e conseguiu condicionar boa parte da dereita clásica —incluso a esquerda nalgúns casos— para facer a axenda política.

Doutra banda, estendéronse na sociedade todos os tópicos do discurso extrema dereita: antieuropeísmo, priorización local, rexeitamento á diversidade cultural... Os atentados yihadistas reforzaron o rexeitamento á inmigración e puxeron en perigo aos musulmáns. O complemento ideolóxico da extrema dereita é un discurso contra as elites que poden aparecer como algo distinto: como alternativa ao sistema.

No Estado español Vox segue sen dirixir politicamente a dereita no seu conxunto, pero culturalmente está a gañar a batalla das ideas deste espectro político: A actitude ante a historia de España contra o feminismo e a migración, a economía e os temas simbólicos, como o uso da bandeira.

O extremo dereito non destaca pola oferta de solucións económicas concretas. Pero é moi hábil para introducir as súas ideoloxías e eslóganes como historia. Significados históricos e heroicos como a reconquista española ou o Imperio español utilízanse para a loita contra a "ditadura prograda, o feminismo, a esquerda e o independentismo", e emocións sobre os problemas estruturais que sofre o Estado para canalizar os sentimentos de moitos cidadáns como o desemprego, a falta de oportunidades dos mozos, a baixa natalidade, o desaloxo das zonas rurais ou as tensións territoriais.

Segundo algúns expertos, foron temas que a esquerda deixou de lado. Por tanto, para facer fronte ás lemas populistas e ultranacionalistas de terror e de inseguridade impulsados ao longo destas décadas co apoio dalgúns medios de comunicación, a esquerda e o antifascismo deben facer un traballo efectivo para facer fronte a eses discursos.

Aritza Urrengoetxea Cordovilla, profesora