Eguzki Erregeak piztu zuen Argiaren Hiria
Paris (Frantzia), 1665. Luis XIV.a errege ahalguztidunak, Parisko kale ilunetako arriskuez nazkatuta, argiztatze publiko zerbitzu bat sortzeko agindu zuen. Hala, Lastargi eta Argiontzi Eramaileen Zentroa fundatu zuen. Eramaileak hiriko gune nagusietan egon ohi ziren, 300 pausoko tarteetan kokatuta, oinezkoak etxeraino laguntzeko prest. Hiru solen truke, hamabost minutuz ematen zieten argia, eta zalgurdia erabiltzen zutenek gehixeago ordaindu behar zuten, bost sol, eramailea karrozara igo zedin.
Diotenez, Eguzki Erregeak ez zituen soilik menpekoak izan gogoan eta bere buruaren mesedetan ere hartu zuen erabakia; Frantziako –eta Nafarroako– monarka gonazale eta alkoholzale amorratua omen zen, eta ederki jakingo zuen gauez putetxeetatik mozkortuta irtetean eskertzekoa zela norbaitek kale galbidetsuak argiztatzea.
Zerbitzuak berehalako arrakasta izan zuenez, Luis XIV.ak argiztatze sistema finkoa jartzeko ardura eman zion Nicholas Gabriel de La Reynieri. La Reynie Parisko poliziako lehen lotinant jenerala izan zen, eta lehen polizia gorputz modernoaren sortzailetzat jotzen da.
1667ko irailaren 2an 2.736 kaleargi piztu zituzten, karrika eta etorbide bakoitzeko bizpahiru: bat, kalearen erdialdean eta beste bi, kantoietan. Urte gutxian argi kopurua 5.000ra iritsi zen. Zerbitzuak, herritarrei mesede egiteaz gain, eragozpenen bat ere eragin zien. Batetik, herritarrek iluntzero argiak piztu eta goizaldero, ordu bietan, itzali behar zituzten, urritik martxora bitartean. Kedarrak kaleargien kristala zikintzen zuenean ere, haiek garbitu behar zuten. Gainera, zerbitzuaren mantentze-lanak zerga bidez finantzatzen ziren, hau da, herritarrek, argiaren truke, Taxe des Boues et Lanternes delakoa –lokatzen eta linternen gaineko zerga– ordaindu behar zuten. Sistemak oso oinarrizkoa, deserosoa eta garestia dirudi gaurko begietatik ikusita, baina kontuan izan behar da beste bi mende joango zirela argiztatze elektrikoa sortu baino lehen; kaleargi elektrikoz argiztatutako lehen hiria Wabash (Indiana, AEB) izan zen, 1880ko martxoaren 31n.
Argiak saltokiei mesede handia egin zien, eta hiriko merkataritza-jarduera bikoiztu egin zen, hainbat iturriren arabera. Bisitariak ere txundituta utzi zituen, “Parisen gauez eguerdian bezainbeste argi dago” esateraino.
Zenbaitentzat, Luis XIV.aren oinordekoei lepoa moztu zien iraultzak Antzinako Erregimenaren iluntasuna eten zuelako merezi du hiriak goitizena. Beste batzuek artean eta kulturan nabarmendu izanari leporatzen diote. Baina literalki, argiztatze publikoa jartzen lehena izan zelako esaten zaio Parisi Argiaren Hiria.
The facial tattoos of a mummy discovered a century ago in Peru have just been studied. She is a female mummy and is about 800 years old.Experts do not know the function of these tattoos, but they emphasize that they are very special.
On the one hand, facial tattoos, especially... [+]
Saint-Cloud (Frantzia), 1810eko apirilaren 1a. Napoleon enperadorea Maria Luisa Austriakoarekin ezkondu zen, eta eztei-tarta ikusgarria Marie-Antoine Carême (1784-1833) sukaldari ospetsuak egin zuen.
Baina Carême gorteko luxuetatik urrun jaio zen, Pariseko... [+]
During a routine excavation in the Piazza San Giovanni in Laterano in Rome, archaeologists carried out the IX-XIII. They unexpectedly found the remains of a palace dating back to the centuries. And they think it could be the residence of the popes of the time. In other words,... [+]
Pond of Venice, year 452. Prompted by the Huns' invasion, several inhabitants of the interior of the Italian peninsula took temporary refuge in the swampy area. But the Lombard invasions came in a few years, and it would become a permanent home for those immigrants. It was a... [+]
More and more studies indicate that Neanderthals had more advanced cognitive abilities than previously thought. The latter, published in the Journal of Archeological Science, refers to the spearhead of bone found in the Mezmaiskaya cave in Russia in 2003.
Using microscopy,... [+]
The Indus Valley, about 5,000 years ago. The city of Mohenjo-Daro had about 35,000 inhabitants and, according to recent PNAS publication, had a very low Gini coefficient of 0.22 – a coefficient that measures the economic inequality of societies through the degree of... [+]
I've been enjoying a book lately. In a very short time I have read it twice; the first with pure delight and the second with a pencil in my hand. Hoces de piedra, martillos de bronce, by the Spanish archaeologist Rodrigo Villalobos, aims to explore prehistoric society to answer... [+]
In the Chinese province of Shanxi, in a tomb of the Tang dynasty, paintings depicting scenes from the daily lives of the dead are found. In one of these scenes a blonde man appears. Looking at the color of the hair and the facial expression, archaeologists who have studied the... [+]
Carthage, from B.C. Around the 814. The Phoenicians founded a colony and the dominant civilization in the eastern Mediterranean spread to the west. Two and a half centuries later, with the decline of the Phoenician metropolis of Tyre, Carthage became independent and its... [+]
Salvador Puig Antich frankismoaren kontrako militantea izan zen. Askapen Mugimendu Iberikoko kidea, 1973ko irailaren 25ean atxilotu zuten. Gerra-kontseilua egin zioten, eta garrotez exekutatu zuten handik sei hilabetera, 1974ko martxoaren 2an. Aurtengo otsailean baliogabetu du... [+]
Rudolf Botha hizkuntzalari hegoafrikarrak hipotesi bat bota berri du Homo erectus-i buruz: espezieak ahozko komunikazio moduren bat garatu zuen duela milioi bat urte baino gehiago. Homo sapiens-a da, dakigunez, hitz egiteko gai den espezie bakarra eta, beraz, hortik... [+]