Munduaren Hegoaldeari 152 bilioi dolar ostu dizkio Iparraldeak azken sei hamarkadatan, truke-desberdintasunagatik: herrialde pobreetan prezioak eta soldatak baxuagoak direnez, desoreka dago merkataritza balantzan. Baina egoera hori nahita sortu dute Nazioarteko Diru Funtsa bezalakoek; historia ilun eta zeregin ilunagoa duen finantza erakundeak joko-arauak ezartzen baititu, Argentinan “soja dolarrarekin” oraintsu egin bezala.
Mundu osoko 180 herrialdetako ekonomia ministroak bildu dituzte Nazioarteko Diru Funtsak (NDF) eta Europako Bankuak, Washingtonen urriaren 15ean eta 16an egin duten urteko batzarrean –lehen aldiz hiru urtetan modu presentzialean–. Eta, besteak beste, NDFko zuzendari Kristalina Georgievaren azken ohartarazpena entzun dute: mundua atzeraldi batean erortzeko zorian da, horregatik, hazkunde aurreikuspenak jaitsi eta ekonomia “egonkortu” behar da, nahiz eta horrek “epe motzera sufrimendua” ekarri. Baina Georgievaren buruko minak beste batzuk dira. Dolarrak harturiko indarraren ondorioz, garapen bidean diren herrialdeetatik laurdenak ez ditu zeuzkan zorrak kitatu ahal izan, edo bonoak saltzeko zailtasunak dauzka, eta noski, horrek askoz gehiago arduratzen du munduko hartzekodun handiena den NDF, herritarren sufrimenduak baino.
Washingtonen adi entzuten ari zenetako bat Sergio Massa da, Argentinan abuztuan ekonomia ministro izendatu berria. Ondo ezagutzen du parean duen emakumea. Argentinan inflazioak goia jo eta bankuak erreserbarik gabe daude, eta Massak aste ugari darama NDFrekin negoziatzen soja dolarra aurrera ateratzeko. Herrialde horretan monolaborantza nagusi bilakatu den zereala esportatzerakoan, peso argentinarrak dolarraren aurrean jasaten duen gainbehera izugarria saihesteko sari moduko bat da, ekoizleak esportatzera animatu eta dolar eskasiarekin amaitzeko. Baina NDFk hogeita hamaika eskutik du, bere historiako mailegu handiena eman baitzion Argentinari 2018an (57.000 milioi dolar) eta zorraren azken pagamendua egiteko (2.800 milioi dolar) programa ekonomiko gogor bat betearaziko dio orain.
Argentinako soja dolarra-ren kasua, nazioarteko merkataritzan Iparralde “aberatsaren” eta Hegoaldearen artean sortzen den moneta desorekaren erakusgarri garbia da: aspalditik Unequal exchange edo “truke-desberdintasuna” bezala ezagutzen dena. “Soldatak eta baliabide naturalen prezioa askoz baxuagoak dira Hegoalde Globalean Iparraldean baino, herrialde pobreek askoz lan gehigarri eta baliabide gehiago esportatu behar dute inportatzen dutena baino, merkataritza orekatua edukitzeko monetari dagokionez. Honek lan eta ekologia transferentzia etengabea sortzen du periferiatik erdigunera, azkenekoa garatu eta lehena pobretuz”. Hala azaldu du Dylan Sullivan Sydneyko Unibertsitateko Ekonomia Politikoko departamenduko ekonomialariak.
Sullivanek garbi du mendebaldarron kontsumo maila ikaragarria “periferiaren” esplotazioan eta pobrezian dagoela
Sullivanek ikerlan bat argitaratu zuen iaz New Political Economy aldizkarian, hainbat kiderekin batera, munduko merkatal-espoliazioari zifrak jarriz. Ikerlanaren mamia departamenduaren blogean laburbildu du, The Global South has lost $152 trillion through unequal exchange since 1960 (“Hegoalde Globalak 152 bilioi dolar galdu ditu 1960tik truke-desberdintasunaren ondorioz”) artikuluan, eta Sin Permiso astekari digitalak zabaldu du gaztelaniaz. Erosahalmena parekatzen duen kanbio-tasa bat erabiliz, kalkulatu dute “garapen bidean” diren herrialdeek 2017an 2,2 bilioi dolar galdu zituztela, “ekonomia aurreratuen” eskuetara joan zirenak –AEBetako biztanle batek, batez beste 2.634 dolar irabazi zituen truke-desberdintasun horrengatik, eta Australiako batek 3.116 dolar–. “Baliabide horiek pobrezia larriarekin amaitu zezaketen hamabost aldiz, baina horren ordez doan transferitu ziren zentrora”, dio.
Desoreka horrek Iparraldeko herrialdeei urtero emandako etekinak Barne Produktu Gordinaren %5,2 izan dira azken hamarkadetan –hazkunde tasa baino gehiago–. Sullivanek garbi du mendebaldarron kontsumo maila ikaragarria “periferiaren” esplotazioan eta pobrezian dagoela oinarriturik. Kalkulu zabalago bat egitera ere iritsi dira ikerlanean: 1960tik –deskolonizazio prozesuek orduan hartu zuten indarra– ostutakoaren plusbalioa kontuan edukiz gero, galera 152 bilioi dolarrekoa litzateke Txina, Asia hego-ekialdea, Itsaso Barea, Ipar Afrika, Sahara hegoaldeko Afrika, Europako periferia, Hego eta Erdialdeko Amerika eta beste hainbat lurralderentzat.
NDF, munduko hiru hizki gorrotatuenak
Truke-desberdintasunaren teoria kritikatzen dutenek diote herrialde batzuen eta besteen arteko prezio diferentziak produktibitateari loturikoak direla. Alegia, Hegoaldeko langileak ez direla hain eraginkorrak lanean eta horregatik dituztela soldata baxuagoak. Arrazakeria hutsetik egindako baieztapen hori ezeztatzeko, adibide bat jartzen du ekonomialariak: Mexikon, metalgintzako, elektronikako eta joskintzako langileek ordubetean %10 eta %40 artean produktu gehiago sortzen dute AEBetakoekin alderatuta; baina mexikar batek batez beste 1.619 dolar galtzen ditu urtean truke sistema injustu horrekin.
Orduan, ustezko era "naturalean" sorturiko zerbait ez bada, nola azaldu liteke Hegoaldearen desabantaila? Sullivanek “asalto inperialista” deitzen dion horri erreparatu dio: herrialde txiroen ekonomiak interbenitu eta lan merkatuak desarautzeko Munduko Bankuak eta NDFk hasitako estrategian. Erakunde horien siglak irakurtzean, jakin beharko genuke zertarako sortu ziren 1944ko Bretton Woodseko konferentziaren ondotik: “Batez ere, ziurtatzeko nazioarteko merkataritzaren eremuan AEBei komeni zitzaien multilateralismo mota, merkataritza libreari muga oro ezabatuz”, idatzi zuen Josep Fontana historialariak Por el bien del imperio (Inperioaren onerako) liburu ezagunean.
NDFren jardunak zerikusi zuzena du kontinente askok historia hurbilean izandako pobretze orokorrarekin. Afrikaren 1980ko “hamarkada galduarekin”, esaterako
NDFren jardunak zerikusi zuzena du kontinente askok historia hurbilean izandako pobretze orokorrarekin. Afrikaren 1980ko “hamarkada galduarekin”, esaterako. Herrialde afrikarrei kanpo zorra hamar aldiz biderkatu zitzaienean, NDFk baldintza gogorrak exijitu zizkien diruaren truke, tartean moneta debaluatzea eta gastu soziala murriztea –Fontanak adibide bat dakar bere liburuan: 1991n Mozanbike derrigortu zuen gutxieneko soldatak hilean 40 eurotik 15era jaistera, pobreziaren langaren azpitik–.
Sortu zenetik, NDFk torlojuak estutu baino ez ditu egin: 1954an Perurekin sinaturiko lehen akordioa bi orrialdetan kabitzen zen, 2010ean Greziarekin sinaturikoak 63 zituen, "gerra zirujia" diruditen baldintzez beteak, gogorarazi digu Le Monde Diplomatique-n Renaud Lambert kazetariak, FMI, les trois lettres les plus détestées du monde ("NDF, munduko hiru hizki gorrotatuenak") artikuluan. Erakundeak joko-arauak interes politikoen arabera aldatzen dituela dio Lambertek, eta munduko zor erraldoiari aurre egiteko bere maileguak jadanik nahikoak ez direnez, ongi egiten dakien gauza bakarra egingo duela: herrialde txiroei baldintzak gogortu zorra berregituratzearen ordainetan. Jakina da ondorioa zein izango den, bilioi dolarretan zenbatuko dugu berriz ere.
ESK eta LAB sindikatuek jakinarazi dutenez, lorezainek greba egiteko duten zilegitasuna aldarrikatu nahi izan dute ekintza ikusgarri honen bitartez. PSE eta EAJren gobernu-taldea seinalatu dute erantzule nagusi gisa, "Green Capital markaren atzean hiriaren ikurra zaintzen... [+]
Euskara eskakizunak zehazteko derrigortasun indizea ezabatzea eta erabakia erakunde bakoitzaren esku uztea proposatu zuen iragan astean EAJk. LABek salatu du derrigortasun indizea kenduz gero, epaileen "borondate euskarafoboak" ezarriko lukeela hizkuntza eskakizunaren... [+]
Lanpostuak, emakumeak artatzeko egonaldi ertaineko harrera zerbitzua eta aurrekontua murriztu ditu Aldundiak.
2024ko urtarrilean Arberoako Lurra eta Etxebizitza kolektiboak Hazparneko Puyo agentzia okupatu zuen. Ekainaren 20an elkarretaratzea egin zuten ekintzaileei babesa emateko.
Ostegunean hiru hilabete beteko dira Gasteizko lorezainek greba mugagabea hasi zutenetik aho batez, ELA, LAB eta ESK sindikatuek deituta. Gasteizko parke, igerileku eta berdeguneak belar eta sasiek hartuta ikusteak oso ikusgarri egin du greba, baina iragan astean “zerbitzu... [+]
Eskirozko BSH lantokia ixteko asmoa plazaratu zutenetik lan taldearen mediku-bajak bikoiztu baino gehiago egin direla salatu dute gaur: "Abenduan prozesua hasi zenean lan taldearen %4 zegoEn bajan, orain %13 baino gehiago dago", adierazi du Sergio Ayucar BSHko langile... [+]
Hau idazten ari naizela, kanpaina bukatzear dugu. Datorren astelehenean jetzaldi batera pasako gara. Horrek esan nahi du hiru egunetik behin egingo dugula gazta, eta gaztek izango dituztela bospasei kilo. Uztailaren bigarren astean edo utzi egingo diogu gazta egiteari.
David de Blasek abiatutako proiektua da Azpigorri Ahuntz Txorizoak, eta izenak argi uzten duenez, azpigorri arrazako ahuntzekin ari da lanean. “Urteetan industrian aritu nintzen lanean, baina pandemia garaian artzain eskolara joan nintzen, eta ikasketak amaitutakoan... [+]
Beasaingo enpresaren akzioen %3ren jabe da Eusko Jaurlaritza, eta adierazi du CAFek nazioarteko legedia errespetatzen duela. BDZ Euskal Herriak gogorarazi dio gobernuak derrigortuta daudela okupazioa bultzatzen duten proiektuen aurka egitera.
Egoitza nagusia Basaurin duen enpresak IMI Systemi egin dio bidalketa. Armagintzan bakarrik aritzen da Israelgo Estatuko konpainia hori.
EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak ezetza eman zion ABRA Arabako Errioxako Upategien Elkarteak bultzatutako sor-markari. Elkarteak helegitea jarri zion ebazpenari, eta orain Espainiako Auzitegi Gorenak ezetza berretsi du.
Azpeitiko Elkar-ekin taldeak protesta ekintza egin du asteazken gauean. 1.000 kilo obra-hondakin utzi dituzte bankuko sarreran, hildakoak irudikatzeko panpinak jarri eta porlanez zikindu dute egoitza.
Mundu guztia Gazari begira ari da orain. Baina Palestina ez da lur hori bakarrik. Bada beste lurralde bat, izen bera duena, ostutako lurren atzean, moztutako gorputz adarra nola begiratzen diona galdutako lurrari: Zisjordania, eta, egoera are bereziagoan, Jerusalem. Lurralde... [+]
60 bat estatu eta gobernu buru elkartu dira Nizan (Frantziako Estatua) Ozeanoei buruzko Nazio Batuen Konferentziaren kari. Donald Trumpek itsas hondoen esplorazio eta erauzketa komertziala baimendu eta TMC enpresa kanadarrarekin tratua bideratu berri duen honetan –baita... [+]