Txapelketa baten geografia

bertsoa.com
Zure babesik gabe independetzia ezinezkoa zaigu

Xabier Silveirak Anaitasunan jantzi du txapela, pasa den larunbatean jokatutako Nafarroako Bertsolari Txapelketaren azken edizioan. Iruñeko kiroldegian erdietsi zuen lesakarrak zazpigarrena. Ez zen hura jokatu zen sari preziatu bakarra, Euskal Herrikorako lau txartel banatu baitziren 1.500 bertsozaleen aurrean.

Giro epela Hiri Buruzagian. Zumarragako lehengusuak ez du hutsik egin, bostak baino lehen harmailetan da, Julen Zelaietaz galdetu dit. Ezin du Nafarroako final bat irudikatu beratarraren parte-hartzerik gabe. Bertso-saio batek umorea behar du dialektikan eta finala ez da horretan salbuespena. Zelaieta kantxan da, kazetarien artean, ez dira aspertuko Xorroxin irratiko entzuleak. 31 bertsolarik jardun dute aurtengo edizioan, eta horietatik gehienak peto gorriz jantzirik gora eta behera lanean ari dira saioa hasi aurretik.

Lizarratik Iruñera

Txapelketaren kronika laburra egin behar izan diot lehengusuari. Lizarran eman zitzaion hasiera aurtengo edizioari, zeresana eman zuen saioak, parte hartu zuten seiek hurrengo faserako txartela lortu zutelako eta horietatik hiru, Siveria, Lagoma eta Fernandez finalean direlako. Aldatz, Larraintzar, Ituren eta Zubirin jokatu ziren gainerako final-laurdenak.

Maila onekoak izan ziren Atarrabia eta Etxarri Aranazko final-aurreak, ezin gauza bera esan Elizondoko Lur aretoan jokatu zenaz, Zelaieta eta Elosegi finalerako hautagai ziren, baina Baztanen eten zuten txapelketako ibilbidea.

Argi naturala Anaitasunan, zortzi bertsolariak aldageletan dira, baina ez da bertsolaririk falta gure inguruan. Lehengusuak keinua egin dit ezkerraldera begira dezadan. Gugandik hurbil, Lapurditik heldutako bi bertsolari, batak Euskal Herriko finala ezagun du eta inoiz txapelketa honetan hartu du parte, besteak BEC du amets. Goraxeago Durangaldeako koadrila bat, eta bertan lau urtetik behin Anoetan edota Barakaldon oholtza gainean ikusi ohi duguna.

Manoloren uzta

Bittor Elizagoien gure eskuinetik pasatu da, ondoan Manolo Arozena du. Historiari erreparatuz gero, bi horiek dira gaurko festaren errudun nagusietakoak, nagusiak ez badira. Bi txapeldun, bi irakasle. Duela hiru hamarkada Bortzirietan Arozenak hasitako bideari jarraipena eman zion Baztan aldean Bittorrek. Gaur Elizagoienek eman behar du txapela.
Saioa hastear da, harmailak eta kantxa jendez mukuru. Oholtza gainean Oskar Estanga (Gaintza), Julio Soto (Gorriti), Eneko Lazkoz (Etxarri-Aranatz), Erika Lagoma (Lesaka), Xabier Silveira (Lesaka), Aimar Karrika (Auritz), Eneko Fernandez (Lesaka) eta Jon Barberena (Elizondo).

Iruñerriko ordezkaririk ez, inoiz etorriko da hori ere, esan dit zumarragarrak. Duela bi urte Labriten jokatu zen finalarekin alderatuta aldaketa txikia baina esanguratsua, entzule gehiago eta horietako anitz Villavesaz edota oinez etorri dira.

Aimar Karrika ezezaguna da lehengusuarendako, auriztarraren ahots ederraz ohartarazi dit. Eneko Lazkoz duela bi urte Labriten ezagutu zuen, arrazoietan sendo etxarriarrak, lehengusuaren orduko epaia. Ez da jaio Oskar Estangak alaituko ez duen pertsonarik. Aurreko finaletan, Zelaieta eta Estanga han izanda, ez zen irririk falta, honetan, teorian, Oskarren ardura da hori. Jon Barberenak kantatu du azken agurra, dotorezia elizondotarraren bertsokeran.

Gugandik aski hurbil, “Aupa Eneko” adituko dugu saio osoan, lesakarrak dira gure eskuinean ditugunak, bertsolariak eta Nafarroako final batean baino gehiagotan parte hartutakoak.

Ilunabarrean piztu da saioa, sei puntuko motzean ari dira Silveira eta Fernandez, sexu aferak direla eta terapia batera joan behar izan duen bikotea bi lesakarrena. Orain arteko bertsoaldirik hoberena begitandu zaio lehengusuari, eta asmatu du. Horrek eta kartzelan egindako lanak txapela emanen dio Xabierri eta txapelketa osoan zehar erregular eta finalean ausardiaz aritu den Eneko Fernandezek lan horiei esker eskuratu du Euskal Herrikorako txartela.

Buruz burukorik ez

Amaitu da kartzela, kantxan, hamar metro eskasera epaimahaikoak puntu zenbaketan, “ez dago” irakurri dugu baten ezpainetan. Lehengusuak deblauki bota du: “Silveira”.

2009ko Lur Aretoan eta 2011ko Labriten ez bezalaxe, Anaitasunan ez da buruz burukorik jokatuko. Lagun altsasuar baten mezua jaso dut, “Zer?” galderari erantzun behar eta “Ez da SSrik izanen” idatzi diot mezuan. Lagun hori izan zen, 2009ko Silveira eta Soto buruz burukoaren ondoren pozik esan zidana, hau behar genuela Nafarroako bertsolaritzan. Nafarroa Garaian zuzendu nion nik orduko hartan.

Ongi merezita irabazi du Xabierrek. Bi egun lehenago iragarria zuen, 2013ko Silveira batek txapela irabaz dezake, eta Anaitasunan Tigreak hamakaigarrenez frogatu du badakiela bertsotan. Silveira, Soto, Lagoma, Fernandez, Lazkoz, Barberena, Estanga eta Karrika. Lau txartel jokoan eta horietatik hiru Lesakara. Pozik izanen da Manolo, esan daiteke hiruak direla bere uztakoak eta Fernandezen laugarren postuak pasa den urtean egin zen Bardoak lehiaketa moldearen egokitasuna frogatu du, bertsolariak eta bertsozaleak arrunt kontent geratu ziren txapelketa horrekin.

Saioa amaitu da, bertsozaleak kantxako aulkiak jasotzen ari dira, festa hasi besterik ez da egin. Finala, Nafarroan, larunbatarekin egin behar omen da, 150 lagun elkartuko dira Iruñeko sagardotegi batean, festa ez da hor amaituko.

Afaldu aurretik txapeldun izandako batekin solastatu gara. Lehengusuak galdetu dio ez ote zen irekiegia kartzelako gaia, «Seinalea jaso duzu. Orain ez dago atzera bueltarik». Gutako inori egokituz gero, baietz burura ekarri pisu bat erosteko seinalea edota aizkora apustua onartzeko diruarena. Beste garai batekoak dira biak, bien artean mendea egin zuten aspaldi.

Bi ezuste. Bata ona, bestea auskalo ona edo txarra den. Erika Lagomak oso txapelketa ona egin du. Finalaurrekoan askok Sotoren pare ikusi zuten, ez alferrik Atarrabiakoarena txapelketa honetako saiorik hoberena izan da. Bigarren ezustea Sotok, hirugarren txapela ez erdiestea baino, buruz burukora ez ailegatzea izan zen. Lehengusua klarki mintzo da, galtzeak on eginen dio. Euskal Herrikoan gaurkoan izan ez duen tentsioa berreskuratuko du. Argi da, Anaitasuna ez da Julio Sotoren plaza, duela lau urteko Txapelketa Nagusian kiroldegian galdu zuen finalera pasatzeko zuen aukera eta honetan aditu gehienek aldez aurretik eman zioten hirugarren txapela.

Afarian ziren gehienek, Nagusia baino, hurrengo urteko Bardoak lehiaketa zuten gogoan. Festa egunargiz amaitu zen, paga-ezina da lehengusua Zenborain (Untzitibar) herriko alkatearekin bertsotan entzutea. Zabala Nafarroa Garaiko bertsolaritzaren geografia, zabalduko den geografia.


Azkenak
Iturengo arotza eta arte birziklatua

Ituren (Nafarroa), 1777. Erramun Joakin Sunbil (1755-1821) arotza Donamariako Joana Mari Ezpondarekin ezkondu zen. Ia 40 urte eman zituzten ezkonduta, Joana Mari 1806an hil zen arte. Eta tarte luze horretan, noizbait, Iturengo arotzak santu baten kobrezko estatua urtu omen zuen... [+]


2025-07-25 | Julen Orbea
Bilbon euskara jira ta Bira

Euskara badago Bilbon, baina non? Eta zertarako? Nork sortzen du euskarazko kultura, eta nork sostengatzen? Galdera horien aurrean, udalaren azken urteetako erabakiei begira, argiago ikusten da euskara eta kultura bizirik nahi ditugunontzat kezkagarriak diren erabakiak hartu... [+]


Honezkero, hemen dago beherakada

Antropologo eta ingeniaria den Yayo Herrerok dioen bezala, datu bat da. Horren jatorria ulertzeko erraza den baieztapen xume batean laburbil daiteke: Lurra agortzen ari da.

Gaia konplexua da. Ikuspegi asko daude, interesak gurutzatzen dira, informazioa desinformazioarekin... [+]


2025-07-25 | Ana Morales
Esan barik ez doalako

Sasijakintsua, jakineza eta franco txikia: horiexek dira aurrekoan Gotzon Lobera jaunak, Bilboko kale batzuen izenak aldatzeko ekimenaren kariaz, Deia egunkarian zuzendu dizkidan epitetoak. Ez du nire izena aipatu, egia, baina neu izan naizenez urte eta erdi luzeko borrokan... [+]


Gizon heterosexualak eta literatura feminista: hausnarketa bat

Hasieratik argi utzi nahiko nuke ez naizela inolaz ere feminismoan, sexu- eta genero-teorietan ezta LGTBIQ+ komunitatearekin lotutako gaietan aditua. Gizon txuri heterosexual bat naiz, ezkertiarra esan dezagun, bere burua feministatzat hartzen duena (edo feministen aliatua,... [+]


Auzolanean ikastola eraiki!

Goizaldeko lehenengo eguzki-izpiekin batera zabaldu ditu ateak Kirikiño Ikastolak. Zapatua da, auzolan eguna. Parte-hartze batzordeko arduradunak irrintzia egin eta lanera bideratu ditu bertaratu diren ehundik gora partaide: “Hemen erronkak denonak dira! Aurrera,... [+]


Amasa-Villabonako EH Bilduri erantzuna

Amasa-Villabonako EH Bilduk argitaratutako idatziaren harira, hainbat adierazpen egin nahiko genituzke. Lehenik eta behin, argi utzi nahi dugu larrialdi klimatikoari aurre egitearen urgentzia ukaezina dela, eta horregatik, krisi honekiko dugun kezkagatik beragatik jartzen dugula... [+]


Irunen eskuin muturreko “auzo patruilak” sortu dituztela salatu dute

Hainbat talde "neonazik" azkenaldian Irunen zabaltzen ari dituzten mezuak salatu dituzte asteazkenean Harrera Sareak eta hainbat kolektibok herrian. Eskuin muturreko "auzo patruilak" antolatzen ari direla salatu dute, eta hauek jendearen jatorriaren arabera... [+]


Udal legearen kontrako epai euskarafoboa
Euskararen aurkako erasoa salatu dute 200 alkate eta udal ordezkarik, eta hizkuntza bultzatzeko konpromisoa berretsi

Euskalgintzaren Kontseiluak deituta, Espainiako Auzitegi Gorenak joan den astean ebatzitako sententzia salatzeko prentsaurreko bateratua egin dute Bilbon. Sententzia "euskal gizartearen eta euskal erakundeen borondate demokratikoaren aurkako eraso zuzena" dela... [+]


Alonsotegiko Udalari dirua itzultzeko eskatu dio Bizkaiko Aldundiak, iruzurra egin zenetik hamairu urtera

Egun EH Bilduren esku dagoen udalak ia milioi bat euro itzuli beharko lioke foru erakundeari, duela hamairu urte, EAJ agintean zenean, diru-laguntza bat ez zelako behar bezala erabili, baizik eta iruzurra egiteko, EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak berretsi duenez. Eskaerak erabat... [+]


Ertzaintzaren 300 BMW ibilgailuen erosketan irregulartasun posibleak salatu zituen barne txosten batek

Eusko Jaurlaritzako Ogasuneko Kontrol Ekonomikoko Bulegoak barne txosten bat egin zuen Ertzaintzak jaso dituen 300 BMWen esleipen kontratuaren hainbat baldintza kritikatzeko. Ezarritako baldintzak zehatzegiak eta murriztaileegiak zirela salatu du ogasunak, eta horrek enpresa... [+]


Txosnetako “beto politikoaren” aurkako GKSren kanpaldiaren kontra oldartu eta lau pertsona atxilotu ditu Poliziak Gasteizen

Bi aste barru hasiko diren hiriko jaietan txosna jartzen utzi ez dietela salatzeko kanpaldia egin nahi zuten Gasteizko GKSk eta Etxebizitza Sindikatu Sozialistak, Andre Maria Zuriaren plazan. 20:30ak aldera, ertzainak oldartu egin dira kanpaldian zeudenen aurka, eta bi... [+]


Lotsa sentitzen dut giza generoko kide izateagatik

Milaka pertsonak modu aktiboan parte hartu dute, eta hala jarraitzen dute, XXI. mendeko holokausto telebisatu handienaren aurka protestatzeko, eta pertsona horiei errespetu eta miresmen handiena zor diet. Baina, gizateriaren zoritxarrerako, askoz gehiago dira, egoerarekin... [+]


2025-07-24 | Nicolas Goñi
Europan, oraingo sinplifikazioaren izenean, biharko bizitzak kaltetuko dira

Jarduera ekonomikoak sinplifikatzeko eta lehiakortasuna indartzeko aitzakiarekin, Europa mailan baita Europar Batasuneko hainbat estatutan ere, klima, ingurunea eta giza osasuna kaltetuko dituzten legeak biderkatzen ari dira 2024tik, askotan interes pribatuen lobbyen eraginpean... [+]


Eguneraketa berriak daude