Kutxako lehendakari Xabier Iturberi elkarrizketa egin nion 2009an eta estatuek finantza sisteman jarritako dirutzak berreskuratzeko bermerik ba ote zuten galdetu nion. “Baietz uste dut, bankuak berriz martxan jarri eta gauzak ondo egiten badituzte itzuliko dira. Hori beti gertatzen da, egoera gaizki doanean nazionalizatzen da, gero egoera hobetzen denean pribatizatzen da eta bueltatzen da dirua. Posible bakarrik ez, hori da helburua, bestela iruzurra da, zuk diozun moduan, irabaziak banatu eta gero galerak denen artean ordaindu”.

Bankiaren erreskatea, edo Espainiako finantza sistema bideratzeko EBZk jarritako 100.000 milioi euroen ondoren, lekutan dira Iturberen berbak. Erabaki beza irakurleak iruzurrik baden ala ez. Iturbek argi zioen, aurrezki kutxek eta bankuek ohiko jardueretara itzuli behar zuten, nagusiki mailegura: “Betiko banku moldera itzuli behar da (…) Zein da konponbidea? Maileguetan marjina egokiak jartzea, bestela hortik ezin daitekeelako bizi. Inor ez da salbu geratu diruaren tentalditik”.

Elkarrizketa haren ondoren sortu zen Kutxabank eta honek ere ezin izan dio tentaldiari eutsi, “Espainiako legeek agintzen duten bezala, handitzea ezinbesteko baita”. Hori da euskal kutxen bankarizazioa defenditzen dutenek erabilitako argudio eta aitzakia nagusia, “bestela jan egingo gaituzte, eta desagertuko gara”. Eta hari horretatik tiraka, BBK-k Cajasur erosi zuen, arrisku maila oso handia hartuz. Eta izan dira beste ahalegin batzuk ere (Catalunya Bank, Caja de Ahorros del Mediterraneo…), zorionez ondo atera ez direnak.

Baina txikiagoek badute lekurik, horra Euskadiko Kutxaren adibidea. Hau desberdina da, kooperatiba delako, baina bidea badela erakusten du eta Europan txiki askok hautatzen dutena gainera (irakurri Adrian Zelaiaren elkarrizketa, Argia 2.339 zkia). Eztabaida funtsean zein da? Edo kutxa gisa edo banku txiki gisa jarraitzea, hemengo ohiko eskeman, edo handitu eta handiekin lehiatu. Kutxabankek handitzearen aldeko apustu egin du, horrek dakartzan arrisku guztiekin. Are gehiago gaur egun, EBZren aginduek aurrezki kutxak bankuetatik guztiz deslotzera behartuko dutelako, eta ez dagoelako garbi euskal instituzioek eta Kutxabankek zein bide erabiliko duten hemengo aurrezki kutxen ondare eta funtzio sozial historikoa babesteko.

Teorian zera nahi da, Kutxabank Espainiako handienen ligan aritzea, baina bere ohiko funtzio soziala betez. Arriskua agerikoa da,  handia izateko, bankuaren baliabideak asko zabaldu behar zaizkie beste inbertsiogile batzuei eta horrek, epe ertainean, arriskuan jartzen du kapital publikoa nagusi izatea. Ez da oso urruti joan behar handikerien arriskuez ohartzeko, horrela jokatu zuen Nafarroako Kutxak –Banca Civica medio– eta gaur egun desagertua da. Barka, bada, La Caixaren %1 da.

Mesfidatiak izateko arrazoi asko daude ordea. Gaur egun, merkatuak diren horiek agintzen dute egiazki eta, erreformak erreforma, ez da sumatzen botere publikoek aginte makila hartzeko ahaleginik. Horren erakusleak ugari dira: bat, EBko ekonomia laguntzeko inbertsio osoa EBZtik bideratzen da, hau da, finantza sistemara, eta ez Europako Inbertsio Bankutik (ekonomia errealera); bi, Espainiako etxe kaleratzeen lege-dekretuarekin argi ikusi da finantza sistema soka motzean lotzeko saioa noraino iritsi den; hiru, 2013tik aurrera, EBZren baldintzak medio, indartu egingo da bankuen salerosketa jokoa; lau, euskal aurrezki kutxek ez dute izango legezko loturarik Kutxabankekin, eta lotura hori Kutxabanken borondatearen menpe geratuko da; bost, 2007an finantza krisia sortu zenetik, mugimendu guztiak estatuak eta babes sozialaren aurkakoak izan dira, eta finantza sistemaren aldekoak…
Maastricht-eko Itunaren 104. artikuluak finkatu zuen estatuetako banku zentralek ezin zituztela beren gobernuak finantzatu. Zentzugabekeria hark, banku pribatuak aberastu ditu eta ehunka milioi herritar hondoratu. Hobe kontrol publikoa duten aurrezki kutxak, baina hori posible ez bada, zer aukera dago? Gaitza izango da, baina banku edo kutxa pribatuari oraindik ere eman dakioke zentzu publikoa. Legeak ezin du hori debekatu.