Bi eredu eta hamaika galdera

  • Ordaindu ala doan eskaini? Euskaraz liburu digitalak zabaltzeko sortu diren bi plataformek (Gurebook eta Liburu-e) paratu dute galdera mahai gainean. Itaunak ez du erantzun bat besterik eskatzen. Erantzun bat besterik ez... liburuaren sektore osoari eragingo diona.

kultura. euskal liburu digitala
Gorka Bereziartua

“Azkenean!” esango zuen baten batek, kosta baitzaie euskal argitaletxeei digitalaren uretan behatz puntak bustitzea. Baina nazioarteko liburugintzak metamorfosia hasi duen honetan (duela ez asko jardun genuen gaiaz, ikusi Argiaren 2.255. zenbakia), bi plataforma garrantzitsu sortu dira euskal liburu numerikoak eskaintzeko: Elkar, Erein eta Alberdania editorialek sortu zuten Gurebook eta Susa argitaletxeak Armiarma webgunean zabaldu berri duen Liburu-e egitasmoa.


Gurebook 2010eko azaroan aurkeztu zen, Durangoko Azoka ate joka zela. Liburu elektronikoen denda da funtsean, egitasmoan parte hartzen duten argitaletxeen obrak eskaintzen ditu, papereko liburuak baino apur bat merkeago eta erositako liburuek kopia digitala mugatzeko teknologiak dauzkate txertatuta. Partaide diren argitaletxeen garrantziagatik –hasierako hirurei beste batzuk batu zaizkie gero– eta euskal liburugintzan ekarri zuen jauzi kualitatiboagatik –gutxitan ikusten dira horrelako aliantzak sektorean– harrera mediatiko polita izan zuen atari berriak, baina baita zenbait kritika ere, prezioen eta kopia mugatzeko teknologien karietara (lerrook idazten dituenak bere momentuan egindakoa hemen irakur dezakezue: http://ttiki.com/23213).


Isilago pasa da euskal hedabideetan Susak urte hasieran sareratu duen egitasmoa, nahiz eta eskaintzen duena ez den nolanahikoa: 249 liburu guztira, PDF eta EPUB formatuetan, kopia egiteko mugarik gabe; euskal literaturaren klasikoak batzuk; Literatura Unibertsala bilduman argitaratu ziren nazioarteko idazleen obrak besteak. Eta garrantzitsuena, dirudienez: denak doan. Baina, momentuz, nobedaderik ez.


Erronka digitalari erantzuteko bi eredu arras diferente beraz. Zalantzak berriz, mila. Negozio-ereduari lotutakoak dira momentu honetako galdera-ikur gehienak: inor prest egongo ote da artxibo digital bat edukitzearen truke dirurik ordaintzeko? Doan eskainiz gero, zer gertatuko da argitaletxe eta liburu-dendekin? Prezioa jartzekotan, zein? Erantzun eske markatzen dute atzamarrek telefono zenbakia. Beste aldean Zarauzko Garoa liburu dendako Eneko Agirre dago. Teknofilo gutxi batzuen hizketa gaia izatetik liburu digitala mundu guztiaren ahotan egotera pasa zenerako, artikulu sorta interesgarria jarria zuten gaiari buruz euren Interneteko atarian (www.egaroa.com).


Azken hilabeteotan aurkeztu diren bi egitasmoak baloratzeko eskatu diogu. “Gure­book-ez ezin diat gehiegi hitz egin, ez bainauk erabiltzaile. Baina horrek berak esaten dik asko: zergatik ez diat erabiltzen? Ondo zegok Euskal Herriko argitaletxe batzuek bat egitea eta errealitateari aurre egiten saiatzea. Baina erabiltzaile bezala, iruditzen zaidak koldar samar ari direla”.
Hobeto baloratu du Susaren egitasmoa; ez Liburu-e bakarrik, Armiarma atari osoa ere bai: urtetan gune horri esker literatur testu asko digitalizatu direla nabarmendu du. Baina baita erantzuterik ez daukan galdera luzatu ere: “Zergatik jendeak, eta gazteek bereziki, ez ditek ikusten beharrik literatura hori kontsumitzeko?”.

Ordaindu?


Horiek atarikoak. Mokadu txikien ondotik, okelari sartu diogu hagina:


– Momentuko galdera zera duk: salduko al dituk e-bookak?


– Azken hamar urteetan nire esperientzia zein izan den ikusita, oso zail ikusten diat jendea ordaintzeko prest egotea. Nik musika Spotify-n entzuten diat, pelikulak streaming bidez ikusi...


Kontuan hartzeko moduko beste datu bat ere atera du hizpidera: orain arte liburuak irakurtzeko gailuez hitz egiten zela, erran nahi baita, funtzio horretarako bakarrik pentsatutako tresnez. Baina liburu elektronikoaren eztanda gertatu bada, izan da, beste aukera asko eskaintzen dituen erremintari esker. Apple etxearen iPad-az ari da Agirre: ordenagailu baten aukera guztiak orrialde baten tamainan biltzen dituen gatxetaz (Interneterako konexioa, bideoak, audioak, ukipen-pantaila...). Daukan formatuagatik, liburu digitalen irakurleen artean harrera beroa izan du; tresna hori agertzearekin batera ugaritu da irakurleen artean liburu digitalen elkartrukea. “Eta hik hor kontsumituko dituk liburuak, alegia, beste produktu guztiak doan diren plataforma batean. Aisialdiko gauza guztiak debalde dauzkak eta... liburuak ordaindu egingo al dituk?”.


Arraroa litzateke, bai.


– Baina hik liburu-denda batean egiten duk lan –erantzun diogu–; dena doan izatekotan, zer etorkizun zeukak negozioak?


– Garbi zegok liburu-dendek tartaren zatirik ez daukatela hor. Inor ez duk joaten disko-denda batera MP3 bat jaistera. Informazio-iturri bezala funtzionatu zezakek, baina errentagarritasun aldetik ez dik ematen eguneroko ogia irabazteko adina.


Liburugintzak orain arte pieza finkoak eduki dituela esplikatu du Agirrek: argitaletxeak, banatzaileak, dendak... Eta bere ustez, Internetekin eskema guztia jarriko dela ipurdiz gora. Lehen editorialak ez ziren salmentaz arduratzen, lan hori Garoa bezalakoen esku zegoelako. “Baina orain webguneen bidez ere saltzen dute”. Prozesua alderantziz ere egin liteke, ordea; hau da, dendak edizio lana bere gain hartzea. Garoan aztertu dute aukera hori, sektorearen barruan orain arte izan duten rola aldatu eta zeregin garrantzitsuagoa hartzeko bidea zabaltzen ahal dielako. “Imanol Epelderekin egin genian esperimentu bat, liburutxo bat, eta polita atera zuan, baina oraingoz gure lana dendan zegok batez ere. Hala ere, gazteak gaituk eta ez diagu ezer baztertzen; garrantzitsuena duk ondo pasa geniala hori egiten. Eta gauzek funtzionatzen dute hik ondo pasatzen baduk”.

Eredu berriaren bila


Datorrenari dramatismorik gabe begiratzen dio Eneko Agirrek. “Nik zera esaten diat: lan egiten diagun mundua, literatur mundua, oso zabala duk, jendeak mendeak zeramatzak idazten. Orduan ba, hi, liburu-denda bat desagertzen baduk edo editorialak desagertzen badituk, berdin dik; desagertzen badituk, desagertu behar zutelako duk”. Bere ustez jendeak liburu digitalak kontsumitzen dituen neurrian, prezioa zerora hurbilduko da. Eszenatokia aldatu da dagoeneko. “Gustatzen bazaik, horri aurre egiok; moldatu behar baduk, moldatu hadi; baina errealitatea errealitatea izango duk beti”.


Eredu berriak bilatzeaz ere galdetu diogu, diskogintzan Bidehuts kolektiboak edo Zea Mays taldeak egin duten bezala (ikusi Argiaren 2.262. zenbakia). Liburu-denden kasuan joera bat nabarmendu du: saltoki asko kultur gune bilakatzen ari direla. “Espazio biziak bihurtzen ari dituk. Denok ezagutzen ditiagu espendedore modura funtzionatzen duten dendak, eta horiek horrela funtzionatzeari utziko ziotek. Askoz zerbitzu gehiago ematea izango duk joera... edo esperantza behintzat hori duk: modeloari hanka gehiago jartzea”.
Hala ere, aldaketa ez da musikan bezain azkar gertatzen ari. Paperean asko irakurtzen da, liburuak saltzen dira, eredu berrira moldatzeko denbora gehiago izango dute liburugintzan diharduten agenteek. Agirrek AEBekin konparatu du hemengo egoera, esanez, han, herri askotan, ez dagoela liburu-dendarik eta horrek berak digitalerako joera asko azkartu duela. Emaitza? Barnes & Noble bezalako kate erraldoietako dendak leku askotan ixten ari direla; aldiz, denda txiki batzuek, eredu berrietan oinarrituta, aurrera egitea lortu dute.


Dena berriz pentsatzeko tenorea da beraz: liburu digitalak ez baitira paperezko liburuen kopia binarioak bakarrik, aldaketa askoz sakonagoaren pieza baizik. Liburugintzaren mutazioa dator, editorial, denda, banatzaile, idazle eta irakurle rolak berrasmatzeko unea. Krisia, hala deitu nahi bazaio. Baina krisiak, gauza jakina da, abagunea ere esan nahi du. Letra-jaten aritzeko afizioa duen orok probestu beharreko aukera.


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Irakurgailu elektronikoak
2021-07-20 | El Salto-Hordago
Hego Euskal Herriko herritar bakoitzak 19 kilo hondakin elektroniko sortzen du urtero

El Salto hedabideak aztertu ditu 2020ko The Global E-Waste Monitor txostenaren datuak. Honen arabera, Europar Batasuneko herrialdeek sortzen dute zabor elektroniko gehien. Espainiako estatuan urtero 888 kilotonelada zabor elektroniko sortzen dira, hau da, baztertzen ditugun aire... [+]


Gauzak argitzen ari dira liburu digitalaren merkatuan

Euskal liburu digitala: bi eredu eta hamaika galdera” titularra jarri genion 2011ko artikulu bati. Bidegurutzean zeuden argitaletxeak gure barrioan, Elkar, Alberdania eta Erein batetik, Gurebooken bilduta; eta Susa bestetik, liburu digitalerako bere... [+]


2013-01-17 | Josu Urtubia
Irakurgailu elektronikoen salmentak %28 jaitsi dira munduan

Jende gehiagok formatu digitalean irakurri arren salmentak behera egin du mundu osoan.


Literatura
Orain bai, liburu digitalak eztanda egingo du
Bi gertakarik asko aldatu dituzte gauzak liburu digitalaren nazioarteko sektorean. Bat: idazle esanguratsu zenbaitek ohiko argitaletxeak bazterrean utzi dituztela, euren liburuen edizio digitalak Amazonen bidez saltzeko, Interneteko liburu-dendak egile-eskubideengatik... [+]

Eguneraketa berriak daude