"Faltan botatzen dugu numismatika areto bat"
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Zein dimentsio du museoko bildumak? Zenbat txanponez ari gara hitz egiten?
16.284 ale ditugu txanpon, paperezko txanpon eta trokelen artean. Horri gehitu behar zaizkio Iruñeko katedralean eta San Fermin Aldapan agertutako 2.000 txanpon baino gehiago, katalogazio prozesuan momentu honetan. Beraz, guztira 18.000 txanpon baino gehiagoz ari gara.
Eta zer garrantzia dauka bilduma horrek beste museo edo zentroekin konparatuta?
Bilduma benetan garrantzitsua da, baina zaila da konparazio ziurrak egitea. Espainiako Estatuan beste zentro batzuk beren garrantzia numismatikoagatik nabarmentzen dira: Kataluniako Arte Museo Nazionala, Museo Arkeologiko Nazionala, Madrilgo Moneta Etxearen museoa... Nafarroako horien artean dago. Hala ere, hemen bilduma oso interesgarriak ditugu, Nafarroako Monetaren 715 ale, esaterako. Horrez gain badugu mundu mailan nabarmentzen den moneta-trokelen bilduma.
Zein garaiez ari gara?
Txanpon hispaniar-erromatarren bilduma handia dugu, eta horien artean aurkitzen dira Barskunes fabrikako txanponak. Badaude, baita ere, erdi arokoak, arabiarrak, modernoak, garaikidekoak...
Eta horietatik zein nabarmenduko zenuke?
Museoak baditu behintzat hamar txanpon munduan bakarrak direnak, erreinaldi ezberdinetakoak: Felipe V.aren bi tarja, Sancho Ramirezen erreinaldikoak, Antso VI. Jakitunarenak... Duela gutxi urrezko bi pieza erosi ditugu oso arraroak, kontserbatu diren horrelako txanponak oso gutxi baitira. Fernando I.aren eta Carlos I.aren bi erreal bikoitz dira.
Nafarroako Txanpona mende askoan jaulki zen Iruñean, eta baita Frantzian ere. Zein zen bere garrantzia?
Txanpona, beti eta edozein lekutan, independentziaren eta botere politikoaren erakus-tresna jakinena da, pertsonalitate historikoaren irudia.
Comptoseko Ganbera Nafarroako erreinuaren finantzak kontrolatzen zituen instituzioa zen, eta bertan jaulkitzen ziren txanponak. Nafarroako Museoak erakunde horren ondarea hartu al du?
Nafarroako Museora iritsi baino lehenago, Compotseko Ganberaren eraikinaren barruan kontserbatu ziren moneta jaulkitze prentsa, trokelak, dirua biltzeko kutxa... Comptoseko Ganberaren eta Nafarroako Museoaren arteko erlazio instituzionala ezin hobea da. Museoan, momentu honetan, moneta jaulkitzeko prentsa hori erakusten da.
Museoak monetak jaso izan ditu modu ezberdinetara: ekarpenak, subastak erosketak...
Bai, hala da. Nafarroako numismatikaren museologiaren historian, iritsi zitzaigun lehenengo lotea Iruñeko katedralekoa izan zen. Egon dira kasualitatezko aurkikuntzak baita ere, adibidez, Ordozko altxortxoa. Lizarran agertu zen 1949an, buztinezko kikara batean, eta Kordobako Hixen I eta Abderraman II.a kalifen txanponak zeuden tartean.
Moneta bildumaren zein parte dago momentu honetan erakusgai museoan?
Soilik txanpon hispaniar-erromatar batzuk eta Comptoseko Ganberako txanpona jaulkitzeko prentsa. Izan ere, museoaren eraldaketa arkitektonikoan ez zen aurreikusi numismatika aretorik. Hori baino lehen bai egon zela horrelako sala bat, eta orain faltan botatzen dugu. Hala ere, ahal izan dugunean numismatika material guztia erakusketa ezberdinetarako utzi izan dugu.
Eta etorkizunera begira zer planteamendu egiten duzue ondare horren zabalpena eta ezagutzarako?
Numismatika funtsa katalogatzen, handitzen eta komunikatzen jarraitzea: ikertzaileak bertara irits daitezen erraztuz, museoko numismatika sekzioa hobetuz...
Gaza Hiria osorik okupatzeko onartu berri duten planaz kezkatuta, milaka israeldarrek Benjamin Netanyahu Israelgo lehen ministroari exijitu die Hamasekin akordio batera iristeko "gerra amaitu" eta zerrendan dituzten bahituak aske uzteko. Herrialdeko lehen... [+]
Bilboko Aste Nagusian hainbat pertsona atxilotu ditu Poliziak eraso sexistak leporatuta. Egoera horren aurrean, Juan Mari Aburto Bilboko alkateak esan du Polizia "eraginkorra" dela eta Bilbon "inoiz baino polizia gehiago dagoela".
Drop Site News hedabideak (botere-abusuak mundu mailan agerian jartzeagatik ezaguna) argitaratutako ikerketak interneten bilakaeran kezka sortu beharko lukeen joera baten adierazle den albistea argitaratu du. Facebook, Instagram eta WhatsApp-en jabe den Meta multinazionalak [+]
Orain NLP hizkuntza teknologietako euskal enpresak euskarazko testuen korpus handi bat jarri du sarean, Hizkuntza Eredu Handien (LLM) eta Adimen Artifizialeko ekimenen biltegi nagusia den Hugginf Face baliabidean. ZelaiHandi du izena.
Eta, honekin bai, honekin amaitu da Donostiako Aste Nagusia! Piratei aste bete motz geratzen zaiela eta, egun bat gehitzen diote Aste Nagusiari. Aurten hogeigarren urtez jarraian egin dute Irrikitaldia.
Igandean eginiko presidentetzarako hauteskundeetan berretsi da ezkerreko koalizioaren porrota eta eskuinaren gorakada: PDC Alderdi Kristau Demokratikoko Rodrigo Paz Pereira senatariak eta Jorge Quiroga presidente ohiak (2001-2002) lehiatuko dute presidentetza... [+]
Komisaldegian paper batzuk eman dizkidate. Izerdi tanta bakarra dakit bekokian behera bularreraino, piztu aire girotua, mesedez. Parrandan ondoegi pasatzearen asuntoak, hurrengo goizean galdutakoak salatu beharra. Inozo aurpegidun munipa batek hurrengo asterako zita eman ahal... [+]
Iñigo Urkullu lehendakari ohiak adierazi du Txiki eta Otaegi Eusko Jaurlaritzak aitortutako biktimak direla, eta hala "errespetua" merezi dutela. Haien biktima izaera ezin dela zalantzan jarri azpimarratu du.
Kontatzen ez dena ez da existitzen. Oso barneratuta daukagu lelo hori, baita informazioa boterea dela eta eragiteko gaitasun handia duela ere. Are gehiago gerra edo gatazketan, batik bat oraindik tresna digitalak asko garatu gabe zeudenean, informazioa ez baitzegoen hain eskura... [+]
Bilboko Errekalde auzoko igerileku batean gertatu zen ezbeharra. Larrialdi zerbitzuek erreanimazio lanak egin zizkioten adin txikikoari, eta Gurutzetako ospitalera eraman zuten; hiru egunetara hil egin da.
Ostiralean Alaskan izango duten bileraren bezperan heldu da mehatxua. Friedrich Merz Alemaniako kantzillerrak deituta, gailur birtual bat egin dute asteazkenean Zelenskik, Trumpek eta Europako hainbat agintarik. Ukrainako presidenteak adierazi du Trumpen eta Putinen arteko... [+]
Ostegunean eman dituzte asilo eskaera tramitatzeko lehen txandak: bederatzik lortu dute, irailerako. Eusko Jaurlaritzak ebazpena arintzea, eta migiratzaileak ostatzeko zentroetara mugitzea eskatu dio Espainiako Gobernuari.
Aurten Txiki eta Otaegi fusilatu zituztela 50 urteko beteko direnean, Alonsok adierazi du ETAko bi kideek ez zutela nahi Franco osteko gizarte demokratiko bat: "Diktaduraren aurka borrokatzen ziren, baina diktadurak erabilitako tresna berberekin".