"Kontzientzia katalana existitzen da Ipar Katalunian"

  • Perpinyàkoa da Joan-Lluís Lluís (1963), Ipar Kataluniakoa. Katalanez diharduen idazle eta kronikari ezaguna da Bartzelonan. Gatuzain argitaletxeak euskaraz argitaratu du aurten Nire zakurrarekin solasean Frantziaz eta frantsesetaz, 2002an egindako liburua. Besteak beste, Frantziak bertako zortzi hizkuntza gutxituak nola hankapean dituen idatzi du gordin asko.
Joan-Lluís Lluís
Joan-Lluís Lluís 'Nire zakurrarekin solasean Frantziaz eta frantsesetaz' liburuaren egileaGaizka Iroz
Kazetaritza independenteak herritarren babesa du arnas
2002an idatzi zuen liburua, Conversa amb el meu gos sobre França i els francesos. Perpinyàrraren asmoa Frantziaz eta frantziarretaz ditugun topikoak hankaz gora jartzea zen eta horretarako zakurrarekin izan du elkarrizketa, “liburuko gaiez ezin baita hitz egin frantziarrekin, ukiezinak dira gaiok”. Katalanari eta katalan nortasunari tarte handia egin die Lluísek, beti ere Frantzia presente dela. Hari horri tiraka egin diogu elkarrizketa.

Ipar Kataluniako katalanak errenditu egin al dira?


Inoiz ez da gerrarik egon eta egon bada, duela mende asko bukatu da. Ipar Katalunia Frantziarekin 1659an anexionatu zen. Frantziak katalana irentsi zuen, eta baita beste zazpi hizkuntzak ere –euskara, alsaziera, proventzera, korsikera, okzitaniera, bretoiera eta flandesera–. Hizkuntza gutxituen artean indartsuena euskara dela esango nuke. Korsikarren %15ak hitz egiten du korsikera eta gainerako guztiak %0 eta 15 artean dabiltza.

Frantziak metodo bat baino gehiago erabili du katalana menperatzeko: gutxiespena, hezkuntza sistema...


Garrantzitsuena eskola izan da zalantzarik gabe. Eta ez katalanarentzat soilik, metodo bera aplikatu zen hizkuntza gutxitu guztientzat. XIX. mendearen bukaeran derrigorrezko eskola ezarri zuten eta hizkuntzak mendean hartzeko zigorra eta lotsa erabili zituzten, errepresio gogorra. Nire herriko eskolan, 1950. urtean, katalanez egiteagatik zigortzen zituzten ikasleak. Ez dira hainbeste urte. Gero zigorraren beharrik ez da izan, ikasleek ikasi baitzuten eskolan ez zutela katalanez hitz egin behar.

Frantzia eta frantziarrekin oso tonu gogorra erabili duzu. Aldiz, iruditu zait katalanek katalana ez erabiltzea justifikatzen duzula.


Katalanek hizkuntza ez erabiltzearen arrazoi nagusia Frantziako Estatuak ezarritako sistema da. Ipar Katalunia Frantziari anexionatu zitzaionean jar dezakegu abiapuntua. Frantziako Iraultzaz (1789) geroztik berriz, justifikazio ideologikoak erabili dituzte frantsesa ez diren gainerako hizkuntzak hankapean hartzeko. Sistematizazioa oso ondo egin da Paristik. Katalanek aurre egin diote Frantziari XVII., XVIII. eta XIX. mendeetan. Ondoren, hizkuntza guztiek burua makurtu dute. Hori dena esanda, noski katalanek hizkuntzaren galeraren ardura dutela. Baina, eskolan haurrak zigortzen zituzten garaian oso erreakzio logikoa izan zen gurasoek haurrak babestea. “Ez hitz egin eskolan katalanez zigortu egingo zaituzte-eta”. Bai, gurasoek egoera hura onartu egin zuten eta haurrak babestu.

Ume ez zirenek ere, prestigio kontuak zirela-eta hitz egiteari utzi zioten.


Frantziarrek hor inteligentzia puntua erakutsi zuten; Francok debekatu baino ez zuen egin. Frantziak eskolan katalana debekatu zuen, baina ordainetan, frantsesa gizarteko eskaileran gora egiteko beharrezko bihurtu zuen.
Dena dela, gaur egun egoera bestelakoa da. Katalanek ez dute katalanez egiten, ez dute transmititzen, baina uste dute katalana hizkuntza baliagarria dela. Katalanen %63ak uste du haurrek katalana ikasi beharko luketela. Katalana ez dakitenen %58k dio hitz egin nahiko lukeela. Jakina, gauza bat da nahi izatea eta bestea hizkuntza ikastea.

Baliagarritasun horrek Hego Kataluniarekin izango du zerikusia ezta?


Bai, bai. Baina kontua da eskaera horri hemen (Ipar Katalunian) erantzun behar zaiola eta bertako erakundeak oso motel dabiltza. Pentsa, haurren %3a baino ez dabil murgiltze eta elebiko ereduetan.

Ipar Kataluniako katalan ona hizkuntzarik gabeko katalana dela diozu.


Kontzientzia katalana existitzen da. Katalan sentitzen dira. Sentimendu hori Hego Kataluniakoengandik diferentea dela? Ados. Nahi baduzu sentimendu arinagoa, azalekoagoa, folklorikoagoa da. Autonomiaz, independentziaz hitz egitea tabua da... baina nortasun katalana existitzen da. Hori bai, hizkuntzaren lekuan mendi bat jartzen dute, errugbi ekipoa... Dagoenarekin ahal dena egiten da. Baina bai, egia da, mendiarekin edo errugbi taldearekin ezin da nortasuna osatu.

Errugbiak katalan sentimendua indartu omen du.


Errugbiak badu bere garrantzia nortasunean, eta baita hizkuntzan ere. Bigarren mailako partidetan megafoniatik bi hizkuntzetan aritzen dira, ereserkia Kataluniako ereserki nazionala da. Errugbiak lortu du bazterrak pixka bat mugitzea, nahiz eta tristea den funtzio hori kirolaren esku egotea.

Katalanista frantseszaleen kontraesana azpimarratu duzu: Errepublika defendatu eta katalana defendatu.


Konplexua da egoera. Errepublikatik kanpo ez dago aurrerabiderik. Egitura legaletan aritu behar dugu lanean, daukagun hezkuntza sisteman, adibidez. Aldiz, ikuspegi filosofikotik, Frantziarengandik ezin dugu gauza handirik espero: frantziar guztiek berdinak behar dute izan, hizkuntza bera izan behar dute.
Dena dela, orain katalana eta beste zazpi hizkuntzak ez dira arriskutsuak Frantziarentzat eta tolerantzia pixka bat erakutsi du. Ez pentsa ordea, Frantziaren helburua laguntzea denik.

Linguizidioa eta krimena moduko hitzak erabili dituzu Frantziak egindakoa azaltzeko. Bere estrategia ez al da izan ordea hizkuntzak hiltzen uztea?


Bietarik egin du. Lehenengo fasean Frantziak eraso egin zuen, errepresioa erabili. Bigarren fasean, duela 50 bat urtez geroztik katalana hiltzen utzi du. Frantziaren metodoa Francorena baino inteligenteagoa eta eraginkorragoa izan da. 1940ko urteetara arte Ipar Katalunian gehiengoak katalana hitz egiten zuen, ordura arteko galera motela izan zen eta hortik aurrera askoz azkarrago egin zuen behera. Gainera, 1960ko hamarkadan Frantziako iparraldetik jende asko heldu zen hona, katalana existitzen zenik ere ez zekiena, eta populazioa nahasi zen.

Zer da hobe, katalan espainiarra izatea ala katalan frantsesa?


Katalan europarra izatea da onena. Nik esan ohi dut, hizkuntzari begira, katalan espainiarra izatea hobe dela han eskubideak badituzulako –hizkuntza ofiziala da adibidez–. Baina negozio ona ere ez da, tranpa dauka luzera begira. Espainiak uniformizazioa hobesten du, eta beraz, aurrez aurre jartzen dira katalanaren defentsa eta Espainiaren integritatearen defentsa.

Azkenak
Amasa-Villabonako EH Bilduri erantzuna

Amasa-Villabonako EH Bilduk argitaratutako idatziaren harira, hainbat adierazpen egin nahiko genituzke. Lehenik eta behin, argi utzi nahi dugu larrialdi klimatikoari aurre egitearen urgentzia ukaezina dela, eta horregatik, krisi honekiko dugun kezkagatik beragatik jartzen dugula... [+]


Udal legearen kontrako epai euskarafoboa
Euskararen aurkako erasoa salatu dute berrehundik gora alkatek eta udal ordezkarik, eta hizkuntza bultzatzeko konpromisoa berretsi

Euskalgintzaren Kontseiluak deituta, Espainiako Auzitegi Gorenak joan den astean ebatzitako sententzia salatzeko prentsaurreko bateratua egin dute Bilbon. Sententzia "euskal gizartearen eta euskal erakundeen borondate demokratikoaren aurkako eraso zuzena" dela... [+]


Alonsotegiko Udalari dirua itzultzeko eskatu dio Bizkaiko Aldundiak, iruzurra egin zenetik hamairu urtera

Egun EH Bilduren esku dagoen udalak ia milioi bat euro itzuli beharko lioke foru erakundeari, duela hamairu urte, EAJ agintean zenean, diru-laguntza bat ez zelako behar bezala erabili, baizik eta iruzurra egiteko, EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak berretsi duenez. Eskaerak erabat... [+]


Ertzaintzaren 300 BMW ibilgailuen erosketan irregulartasun posibleak salatu zituen barne txosten batek

Eusko Jaurlaritzako Ogasuneko Kontrol Ekonomikoko Bulegoak barne txosten bat egin zuen Ertzaintzak jaso dituen 300 BMWen esleipen kontratuaren hainbat baldintza kritikatzeko. Ezarritako baldintzak zehatzegiak eta murriztaileegiak zirela salatu du ogasunak, eta horrek enpresa... [+]


Txosnetako “beto politikoaren” aurkako GKSren kanpaldiaren kontra oldartu eta lau pertsona atxilotu ditu Poliziak Gasteizen

Bi aste barru hasiko diren hiriko jaietan txosna jartzen utzi ez dietela salatzeko kanpaldia egin nahi zuten Gasteizko GKSk eta Etxebizitza Sindikatu Sozialistak, Andre Maria Zuriaren plazan. 20:30ak aldera, ertzainak oldartu egin dira kanpaldian zeudenen aurka, eta bi... [+]


Lotsa sentitzen dut giza generoko kide izateagatik

Milaka pertsonak modu aktiboan parte hartu dute, eta hala jarraitzen dute, XXI. mendeko holokausto telebisatu handienaren aurka protestatzeko, eta pertsona horiei errespetu eta miresmen handiena zor diet. Baina, gizateriaren zoritxarrerako, askoz gehiago dira, egoerarekin... [+]


2025-07-24 | Nicolas Goñi
Europan, oraingo sinplifikazioaren izenean, biharko bizitzak kaltetuko dira

Jarduera ekonomikoak sinplifikatzeko eta lehiakortasuna indartzeko aitzakiarekin, Europa mailan baita Europar Batasuneko hainbat estatutan ere, klima, ingurunea eta giza osasuna kaltetuko dituzten legeak biderkatzen ari dira 2024tik, askotan interes pribatuen lobbyen eraginpean... [+]


Sektore publikoan gurasotasun baimena luzatu eta seme-alaba bakoitzeko diru laguntza handituko duela iragarri du Jaurlaritzak

Eusko Jaurlaritzaren Familia, Haur eta Nerabeen V. plana aurkeztu du Nerea Melgosa sailburuak asteazkenean. Hamazazpi "trakzio-neurri berritzaile" jaso ditu planak, baina ez dute zehaztu noiz jarriko diren indarrean.


CAFek giza eskubideak errespetatzen dituela “baieztatu” beharko du, Belgikako kontratu milioiduna eskuratzeko

Beasaingo enpresak 1.695 milioi euroko kontratua lortu du Belgikako SNCB-NMBS tren konpainia publikoarentzat 54.000 plaza dituzten bagoiak egiteko. Baina aurretik, belgikar konpainiak eskatu dio bere jarduerek nazioarteko zuzenbidea eta giza eskubideak errespetatzen dituztela... [+]


2025-07-24 | Gedar
Aurka kolektiboa
“Auzi politikoa da: zertarako egiten dugu musika?”

Musika-eszena antikomertzialean alea jartzeko asmoz sortu dute Aurka kolektiboa. Martin eta Katalin kideekin hitz egin dugu arlo horretako kolektiboen loraldiaz, musika politizatuaz eta musikaren potentzialitateez, industria musikalaz, makrojaialdiez eta beste.


Euskarafobia ari du beste behin Lizarrako Udalean

Lizarrako Udalak udarako antolatu dituen bost musika ikuskizunetan eta beste horrenbeste film emanaldietan bat bera ere ez da euskaraz izanen; datorren astean hasiko diren festen egitarauan haurrentzako ekitaldi bat dago euskaraz programatua, justu, erraldoi eta buruhandien... [+]


2025-07-24 | El Salto
Israelek Marwan Al-Hams doktorea bahitu du, Gazako kanpaina-ospitaleetako arduraduna

Abu Youssef Al-Najjar Ospitaleko zuzendari Marwan Al-Hams kanpainako ospitaleen arduraduna da eta Gazako Osasun Ministerioko bozeramailea. Uztailaren 21eko arratsaldean atxilotu dute Israelgo Indar Armatuek.


Guggenheim Urdaibai egitearen kontrako iritziak gailendu dira entzuketa prozesuan

Eusko Jaurlaritzak eta Bizkaiko Foru Aldundiak bultzatuta eta Agirre Lehendakaria Center erakundearen eta New Yorkeko Columbiako Unibertsitatearen gidaritzapean egindako entzuketa prozesuaren emaitzak aurkeztu dituzte uztailaren 23 honetan. Museoa eraikitzearekin sustatuko... [+]


Prep botika farmazietan eskuragarri jartzeko asmoa iragarri du Espainiako Osasun Ministerioak

GIBarekiko esposizio aurreko profilaxia da Prep botika. Alfonso Setiey Anitzak elkarteko lehendakariaren arabera, farmazietan eskuratzeak itxaron-zerrendak gutxitu ditzake. Alabaina, arriskuez ere ohartarazi du.


2025-07-24 | Estitxu Eizagirre
Beste itzalaldi bat saihesteko eta negozio elektrikoa berpizteko dekretuari ezezkoa eman dio Espainiako Kongresuak

7/2025 Errege Lege-Dekretua ekainaren 24an onartu zuen Espainiako Ministroen Kontseiluak baina atzera bota du Diputatuen Kongresuak, uztailaren 22an.


Eguneraketa berriak daude