Jaca: Euskaldunon udalekua Pirinioetan
- Bilboko euskaltegi batean eman beharreko hitzaldia amaitu eta Tolosakoa nintzela jakitean ikasleetako batek honako hau esan zidan: «Bada, agian, udan Tolosaldera joango naiz euskara praktikatzera». «Udan ez zaitez Tolosaldera joan; han ez da inor geratzen eta! Euskara praktikatzera zoaz Jacara!».
Neguan elurra, udan hiria edo mendia... Kontua da Jaca eta Jacetania urte osoko turismo gune bilakatu direla. Horren froga, azken hamarkadako hirigintza hazkunde ikaragarria. Bertako batzuekin hizketan, eraikitzen ari zirenak «casas para vascos» zirela aipatu zidaten. Bazekitela etorkizun ekonomikoa neurri batean turismo euskaldunaren baitan zegoela, baina... Ez ninduen «baina»ren doinu saminak harritu.
Askoz ere ikusgarriagoa da, ordea, San Juan de la Peña, harkaitzaren kontra eraikitako monasterio magikoa. Granitozko txapelak babesturiko zenobio honetan, Erdi Arora itzuli zareten sentsazioak hartuko zaituzte. Eta horren ezagunak ez izan arren, Santa Maria de Iguácel edo San Pedro de Siresara hurbiltzea gomendatuko nizueke.
Jacan bertan, garai eta estilo desberdinetako eraikinak ikusi ahal izango dituzue, katedraleko plazatik abiatuta, hiriko kalexka estuetatik barrena abiatzen bazarete: Erlojuaren dorrea, Aragoiko platereskoaren adibide ederra den Udaletxea edo Aragón ibaia zeharkatzen duen San Miguel zubia, konparazio batera. Rapitaneko gotorlekura igoz gero, inguruetako bista zabalaz gozatu ahal izango duzue, eta fortea eta berunezko soldadutxoen erakusketa ikusi.
Eta Gotorlekua. Oso-osorik mantentzen den gutxietako bat da. Haurrekin joateko leku egokia da; bertako lubakian dauden oreinak bisitatzeko aitzakian, inguruko terrazetan egonalditxoa egin ahal izango duzuelako. Bertan militarrak daude, eta egia esan, ez naiz inoiz sartu.
Fablarik ez, baina jan-edana bai. Ostalaritza indartsua du Jacak, eta ondo jakin du egokitzen inguratu zaion turismo euskaldun familiarrari.
Denbora gehixeago behar da Oroel mendira igotzeko (1.769 m.). Jacatik abiatuta 3 bat ordu. Bestela aterperaino autoz inguratu eta 2 ordutan igoko zarete. Animatuenek, urtero abuztuan antolatzen den Oroeleko igoeran har dezakezue parte.
Pirinioetako gailurrez aparte asko dira, familian eta haurrekin egin daitezkeen ibilaldiak. Formigaletik abiatuta, bi aukera proposatuko dizkizuet: Portaletetik Anayeten lakuraino, edo Portaleteko muga pasa eta berehala autoa aparkatuta, Midi d’Ossauren azpialdera heltzea. Oso aterpetxe txukuna duzue bertan. Echotik aurrera Ozako basoraino iritsi eta Aguas Tuertasen barrena abia zaitezkete, trikuharriz, animaliez eta mendi tontor ederrez inguratuta, eta indarrean egonez gero Estaneseko lakuraino iritsi. Astunen teleaulkia hartuta, amuarrainen lakuraino igo zaitezkete eta paseotxo bat emanez Midi d’Ossauren parera heldu.
Plan errazagoa nahi? Meatzariek zerabilten Artousteko trentxoak izen bereko lakuraino eramango zaituzte, malkar ikusgarri baten ertzetik.
Merezi du, egun ez oso eguzkitsu batean, inguruko herrixka txiki guztiak zeharkatzen dituen errepidea hartu eta Aisaraino heltzea, gero bertatik basoan barrena abiatzen den bidea segitzeko. Garcipollera da, gutxi ezagutzen den beste haran interesgarria. Virgen de Iguacelera doan bidea hartuta, eskuinetara Villanovilla herrixka hustu eraberritua edo Larrosa herri abandonatua aurkituko dituzue.
Zer gehiago? Canfranc bere tren-geltoki eta nazien urrearen inguruko historia harrigarriekin. Urrutixeago Ansó eta Echo. Eta hegoaldera joanda, Riglos, labanaz moztuak diruditen harkaitz gorrixka izugarriekin. Gertu, Loarreko gaztelua. Lur hauek euskaraz mintzo dira oraindik: Loarre, Aierbe... Eta Santa Eulalia de Gállegoko etxe atarietan lauburu ugari ikus daiteke oraindik.
Herri txikietako festak ere nonahi. Ez aukerarik galdu Os Chotos d’Embún bezalako taldeekin kalejiran ibiltzeko, bizilagunek gazta eta txorixoa banatzen duten bitartean. Esate baterako, Aragües del Puerton. Eta Huescako festak ere ez dira ahaztekoak!
Inguruko udako jaialdien artean, Sallent de Gállegoko Pirineos Sur nabarmendu behar; aurten uztailaren 13tik 29ra. Baita udan zehar, Done Jakue bideko herrietan egiten den antigoaleko musikako Jaialdia. Folk musika Aragües del Puerton eta Jasan uztailean eta Bailon abuztuan. Santa Cilian, berriz, kaleko antzerkia abuztuan.
Aldapetan pedalei ondo eraginez gero, Aisako itzulia eman dezakezue bizikletan Guasillotik abiatu eta Castiellotik itzulita. Edo San Juan de la Peñara joan, Oroeleko mendatetik edo Santa Cruz de la Serósetik.
Perretxikoak bildu nahi dituenak, eguraldia eta zortea lagun, aukera paregabea izango du paraje hauetan. Ez dut pista handiegirik emango, baina Somportetik bestaldera pasaz gero, nekez itzuliko zarete onddo, gibelurdin edo zizahoririk bildu gabe.
Eta, aizue, lasai-lasai egon eta aspertu nahi baduzue, horretarako aukera ere izango duzue.
Maribi Ugarteburuk, EHNE Bizkaiaren enkarguz, herrialdeko hamar emakume baserritarren bizi historiak batu ditu Erein, Borrokatu, Bizi liburuan. Azken mende erdian Hego Euskal Herrian nekazaritzan eta abeltzaintzan izandako gertaerak bizi izan dituzten emakumeak dira protagonista.
Zuzendaritzak aurkeztutako Enplegu-erregulazioko espedientea (EEE) atzera bota eta "irtenbide bat bilatzeko negoziaketak hasteko helburuz", Agurain eta Legasako ArcelorMittal enpresako langileek greba mugagabeari ekingo diote.
Argitaratutako oharrean, EHGAM Euskal Herriko Sexu Askapen Mugimenduak ohartarazi du "faxismoa eta ideia faxistak" zabaltzen ari direla mundu mailan, eta "erresistitzeko prest" daudela: "Beldurra baino askoz handiagoa da sentitzen dugun amorrua".
María del Cielo Galindo Puyalek EHUn Master Amaierako Lana aurkeztu du ostegunean, ekainaren 26an. Galindok kitxuaz hitz egin du epaimahaiaren aurrean, Boliviako emakume indigena meatzarien parte-hartze politikoaz. Lana kitxuaz eta gaztelaniaz idatzi du, eta bere anaiak... [+]
Beethovenen 'Missa Solemnis'
- Taldeak: Bilbao Orkestra Sinfonikoa (zuzendaria: Nuno Coelho), Bilbao Koral Elkartea (Enrique Azurza) eta Iruñeko Orfeoia (Igor Ijurra).
- Bakarlariak: Mira Alkhovik (sopranoa), Nerea Berraondo (mezzoa), Michael Porter (tenorea)... [+]
Aurrez, Plentziak, Alkizak eta Gernikak euskal errepublikaren parte izatea erabaki zuten. Baztanekin, dagoeneko Euskal Herriko lau herriek hartu dute erabakia.
Artxibo biluzia
Nor: Intza Alkain eta Javi Barandiaran (Metrokoadroka).
Non: Lemoako Kotxepin aretoan.
Noiz: ekainaren 2an.
-------------------------------------------------------
Lemoan independentzia eguna ospatzen ari dira. Kotxepin kultur etxearen alboan,... [+]
Duela urtebetetik duen aldi baterako harrera proiektua eten diote familia bati, eta bestea joan den astean etxegabetu zuten, inolako jakinarazpenik jaso gabe. Auzoan Bizi etxebizitza sareak agerraldia egin du ostegunean Txagoko Komunitate Sarearekin eta Federico Baraibar... [+]
Bretainiako adierazpide musikal zein literarioen sustatzaile eta banatzaile nagusia izan da Breizh kooperatiba. Ia zazpi hamarkadetako ibilbidean ehunka egile bretainiarren lanak editatu eta ekoitzi ditu, horietako hainbat bretoieraz.
Maider Behotegi Euskararen Erakunde Publikoaren (EEP) lehendakariak inbertsio handitze guztiak berri onak direla adierazi zuen iaz. Hala ere, erakunde bakoitzak gutxienez 300.000 euro gehiago ipintzea "beharrezkoa" dela nabarmendu zuen, helburua 2050ean hiztun kopurua... [+]
Tramite burokratikoetan murgilduta dago Ed Rojas. Kolonbian jaio eta bizi, 2022an Ikasketa Feministak eta Generokoak Masterra egin zuen EHUn. Baina titulua amaitu eta hiru urtera, ez du lortu bere izenean jasotzea. Arrazoia? 2022an ez-bitar markagailua jarri zuen bere... [+]
2009tik 2023ra izandako iktus intzidentziak jaso ditu Nafarroako Osasun Publikoko eta Lan Osasuneko Institutuak. Iktusa izan duten nafarren %84k arrisku faktoreren bat zuen.
REE Red Electrica Española-ren Euskadiko, Nafarroako eta Kantabriako ordezkari Antonio Gonzalez Urquijo egon da ostegun honetan Gatikako azpiestazio elektrikoan, kazetariekin batera.
1978ko sanferminetan gertatutako Poliziaren kargak argitzea, horiei buruzko dokumentuak desklasifikatzea eta gertakarietan hildako German Rodriguez biktima gisa aitortzea eskatzen diote Espainiako Gobernuari Kongresuak onarturiko dokumentuaren bidez.
Adimen artifizialak adimenari berari buruzko eztabaida berpiztu du: zer da adimena, zertan bereizten dira giza adimena eta adimen artifiziala deritzoguna, zer egitura dute oinarrian… Eztabaida horrekin batera, animalien garunen egiturari eta gaitasun kognitiboei buruz... [+]