Ihesi: Lea ibaia hiltzen den arteko bidezidorra
Amorotoko Oleta auzoan, Markinatik Lekeitiora bidean dagoen bidegurutzean, egin dugu hitzordua. Izan ere, laguna Durangotik etorri da, Trabakuatik, eta neu, berriz, Gernika-Lekeitiotik. Hantxe, Oletan, -ez dakit inoiz ikusi dudan hainbeste jatetxe horrelako auzo txiki batean- aparkalekua dago eta autoa bertan lagatzea erabaki dugu. Handik atzera egin behar da Amorotoko Abitara auzoko errotak ikustea, nahi izanez gero. Oletako bidegurutzean Gizaburuaga aldera ere egin daiteke eta aukera hori eginez gero, Okamika auzora iritsiko gara. Han eskualdeak inoiz izan duen injineru hidrauliko handienaren beste adibide bat ikusteko aukera dago: Bengolea lez ezagutzen dena: XVIII. mendeko burdinola-Errota eta Erdi Aroko Dorretxea.
Guk baina, Oletatik Mendexara norabidea hartzea erabaki dugu -hortaz, oraintsu inauguratu duten Lea Ibilbideari 700 bat metro kendu dizkiogu-. Arezko bidea eta egurrezko pasabideek erakutsiko digute jarraitu beharreko bidea. Beti ere Lea ibaiaren ertzetik doan bidea da. Horixe baita Lea Ibilbideak erakusten duena; Euskal Herrian ondoen gorde den ibaia: Lea.
Zurezko pasabideak eskumara egiteko aginduko digu Lea ibaia zeharkatuz eta handik baserri oste batetik gorantz egingo dugu, bideak duen porlanezko zati bakarrenetik.
Berehala iritsiko gara lehenago aipatutako presara, hura ere Bengolearen obra. Bideak berehala hartuko du berriz ere arearen kolorea eta zelai artetik Lea Goiko aldera iritsiko gara. Lau hormak zutik ditu oraindik hango dorretxeak eta bertan gordetzen dira, ondoko zelaian, Lekeitioko antzar eguneko potin koloretsuak. Hantxe dago gainera uretaratzeko bidexka ere. Hainbeste potin dago zelaian buruz behera, eguna noiz iritsiko zain. Zein baino zein koloretsuago agurtu gaituzte guztiek eta guk argazkia atereaz keinu egin diegu. Lea ibaian ibiliko dira horiek guztiak eguna iristen denean; antzarra egon ala ez egon ez dira uretara atera barik geratuko.
Arbolartera iritsiko gara; gerizpera. Eukaliptoek inguruan usain berezia sorrarazten dute; zuhaitz luze-luzeak dira, urteak dituztenak. Haien artetik egingo dugu aurrera, beti ere Lea ibaia gure ezkerrera dugula eta halako batean, pasabide berezi batek egingo digu kuku: haitzak ditugu gure eskumara eta une batez bada ere, lehengo western haietako pasabide estu batetik igarotzea tokatuko zaigu.
Han inguruan dira baita ere pinu basatiak; enbor gorrixkadun sei pinu ikusiko ditugu gure ezkerrera, eukaliptoekin nahasturik. Sendoak dira enborrak eta zuhaitz arte horretatik Lea ibaiaren urek ia-ia ukitu egiten dituztela, lo daude antzar eguneko potin gehiago.
Karraspio hondartzara
Ikusgarria hango pasaia ere. San Nikolas ermita hartzen duen Ereitiarria irlatxoak agurtuko gaitu iristean. Mendexa egunero esnatzen da hari begira, guk, baina Karraspioko hondartzatik askoz ere gertuago dugu eta hantxe amaitu dugu Lea Ibaitik zehar bidea.
Hurrengo urterako 24 kilometroko ibilbidea osatuta izango dutela agindu dute hango agintariek, Lea ibarra osatzen duten bost herriak zeharkatzen dituen Lea ibaiak dituen kilometroak dira guztiak.
Lea, ibaiaren paduran aurkitzen da Marierrota eta haren parean Leako ontziola dago. Ontziolaren egitura XIX-XX mende artean berritu egin zuten Erdi Aroko ontziolak egon ziren leku beretsuan.
1555etik XIX. mende erdira arte iraun zuen marea-errotak; martxan egon zen epe horretan eta 1980an bota egin zuten. Gaur egun ur-biltegiaren egitura irregularreko dikeak dirau zutik.
Marea igotzen zen heinean ura biltegian pilatzen zen, itsasgora arte. Orduan uhateak ixten zituzten pilatutako ura goitik behera dutxulu batetik pasa zedin, hala errotarriak mugi zitezen. Gaur egun biltegiaren barrualdea naturalizatuta dago; mareen gora-beherek limoak haztea ahalbidetzen dute. Ihitoki eta lezkadiek hartu dute balio ekologiko handiko gune hau.
Marierrota honen egilea Pedro Bernardo Villarreal de Berriz dugu. Sortzez mondragoetarra izan arren, Lea ibaitik gertu bizi izatera joan zen eta hara ezkondu zen Lekeitioko Mariana Rosa Bengolearekin. Asier Madarietak, Abertzaletasunaren Museoko teknikariak, jasota ditu injineruaren lanak eta haiek ezaugarriak.
Informazio gehiago nahi izanez gero, Lea Ibarraren webgunean jasota datoz, Lea Ibilbidearen atalean, Pedro Bernardoren gaineko kontu guztiak.
Durangoko Ernaik salatu du Txiki eta Otaegiren muralaren kontrako erasoa. Ostegun arratsaldean murala berregiteko dei egin dute.
Turingia estatuko Auzitegi Gorenak ebatzi du Buchenwald konzentrazio esparruko memorialak eskubidea duela kufija daraman edonori sarbidea ukatzeko, "judutar ugariren segurtasuna" arriskuan jarri baitezake.
.jpg)
Mexikoko mugako hesia beltzez margotu du AEBetako Gobernuak. Lehenengo brotxakadak ematera bertaratu da Segurtasun Nazionaleko idazkaria bera, Kristi Noem. Neurri horren bidez, hesiaren tenperatura igo nahi dute, eta horrela migratzaileen pasabidea zailtzeko.
Garmendi mendi gidaritza zerbitzuaren bitartez zeharkaldi eta ateraldiak antolatzen ditu Ibai Iturriak. Argitara eman diren datuekin kezkatuta, mendian "kontzientziaz eta arduraz" jokatzearen beharra azpimarratu du.
Ez kobratzea, nagusiaren senideen etxeak garbitu behar izatea, lantokian lo egin behar izatea, irainak... Luxuzko jatetxeko esklabotza-baldintzen lekukotzak argitara ateratzen jarraitzen dute Urola Kostan.
Erakunde palestinarrak astelehenean jakinarazi zuen ohar batean Egiptoko eta Qatarreko bitartekariek proposatutako su-eten akordioa ontzat jo duela. Israelgo armadak, ordea, dagoeneko inguratuta dauka Gaza hiria, eta han dauden palestinarrei urriaren 7ra arteko epea eman die... [+]
Kai Nakai, Maren eta Olatz Salvadorren kontzertua bertan behera utzi zuen Bilboko Udalak joan den igandean. Hiru musikariek azaldu dute gertatutakoa.
Espainiako Vuelta abuztuaren 23tik irailaren 14ra izango da, bertan, Israel-Premier Tech taldeak hartuko du parte. Txapelketaren zuzendari Javier Guillének esan du "ezin dituztela kanporatu, puntuazioa dela eta parte hartzeko eskubidea" irabazi baitute.
Euskararen biziberritzeari buruz asko hitz egiten ari azken urteetan eta horren inguruan ari da lanean Euskaltzaindiko talde bat. Talde horretan dago Jon Sarasua ere eta galdetu diogu zeregina zertan den. Galdetu diogu, halaber, udaberrian idatzi zuen Puprilusoko artikulu... [+]
Adimen artifizialarekin garatutako tresna bat da IA-Speak. Bi erabilera nagusi izanen ditu: mintzamena itzultzen duen gailu bat eta erabiltzaileen mintzamena aztertzen duen plataforma bat.
Polizia jarduera arrazistak dira araua Bilbon. Manteroei salgaiak konfiskatzen dizkiete, dirua eta objektu pertsonalak kentzen dizkiete, tratu txarrak ematen dizkiete eta mespretxatu egiten dituzte, indarkeriazko murrizketekin, identifikazioekin eta atxiloketekin.
AEBko Zientzia Fundazioaren Antartikako Programak (USAP) jakitera eman duenez, Antartikako ikerketa-baseetan 2022-2024an egin duten galdeketan, parte-hartzaileen % 41k adierazi du sexu-erasoa edo sexu-jazarpena jasan duela.
50 maliar inguru ari dira kalean bizitzen Gasteizen beren asilo eskaeren ebazpenaren zain. Eusko Jaurlaritzak Oñati eta Tolosako harrera zentroetara mugituko ditu Espainiako Gobernuaren pasibotasunaren aurrean, horren eskumena baita eskaerak ebaztea eta ostatu alternatiba... [+]
Fitxa: Musika Hamabostaldia. Victoria Eugenia Zikloa. Mitsuko Uchida (pianoa).
Egitaraua: Beethovenen hiru azken sonatak.
Lekua: Donostiako Victoria Eugenia Antzokia.
Data: abuztuaren 18a.
Mitsuko Uchidak Musika Hamabostaldia bisitatzen duen hirugarren aldia da. Bere estiloak... [+]