«Gauza txiki batek gauza asko kontatzeko aukera ematen du", hala esan digu behintzat, film laburrei buruz hitz eginda, Asier Altuna zinemagileak. Bada horixe da erreportaje honen xedea, lerro gutxitan zinema mota honi buruzkoak azaltzea. Dena dela, testu hau labur geratuko zaigu akaso, film laburren mundua txikia baino, handia delako oso.

Euskal Herrian film laburren alorra zertan den jakiteko horretan jardundako hiru zinemagilerekin mintzatu gara: Asier Altuna (besteak beste, Txotx eta Topeka film laburren egilea eta Aupa Etxebeste luzearen sortzailea), Ane Muñoz (Basurdea, Beaumonten jauzia eta Furbito putakumiak film laburren "ama") eta Joxe Mari Goenaga (Tercero B edota Sintonia laburren egilea). Dena dela, beste hamaikatxo izan zitezkeen gure erreportajearen protagonistak, Euskal Herrian luzea baita "labur kontalarien" zerrenda.

Are, esan daiteke orain Espainiako Estatuan edo nazioartean film luzeak egiten dabiltzan euskal zinemagile gehienak, denak ez bada, film laburren sarean endredatuta ibili direla. Izan ere, laburrak zinemaren artean murgiltzeko edo esperimentatzeko modu ona dira.

Baina hori baino askozaz gehiago ere badira, "genero" hitza aipatu du Ane Muñozek: "Istorioaren planteamendua, garapena eta ondorioa minutu gutxitan bildu beharrak nortasun berezia ematen dio lanari. Norberak bere diruarekin eta beretzako egiten duenez, ez saltzaile edo erosle batentzat, luzeak baino arriskatuagoak izaten dira, askatasun handiz egindakoak".

Gizartean zabaldutako ustearen arabera, baina, film luzea egiteko entrenamendu baino ez dira film laburrak. Usteak erdi ustel, gure hiru elkarrizketatuek berehalakoan ukatu digute baieztapena. Esaterako, Asier Altunak laburra egin du Aupa Etxebeste film luze arrakastatsua estreinatu ondotik, eta luze gehiago egitekotan ere, laburrak egiten jarraituko duela nabarmendu digu. Ane Muñozek, ordea, ez du film luzea bere asmoen artean.

Edonola ere, ekonomikoa da film laburra eta luzearen artean dagoen muga bistakoena eta horretan bat datoz gure egileak. Zaila da, halere, film laburren kostua zehaztea, erabilitako materiala, aktoreak, errodajerako zailtasunak eta produktuaren beraren iraupena hartu behar dira kontuan. Joxe Mari Goenagak 30.000 euroko kopurua aipatu digu, berbarako.

Diru laguntzak dira film laburrak finantzatzeko modurik arruntena. Horrez gain, produktore baten babesa izatea ezinbestekoa da maiz. Horretan eskea plazaratu du Asier Altunak: "Nik neuk produktoreei ausartagoak izatea eskatuko nieke, gehiago arriskatzea". Horretan arrazoia eman dio Joxe Mari Goenagak, zinemagilea ez ezik, Moriarti ekoiztetxeko kide ere badenak: "Ekoizpen etxe dezente dago Euskal Herrian baina gehienak ETBri begira daude, hau da, telebista-ekoiztetxeak dira. Ez diot txarra denik baina egia da produktua modu batekoa ateratzen dela telebistara begira egonda: produktu telebisiboa. Denok dakigu telebista seguruago dela, ez dela hainbeste arriskatzen eta, beraz, independentzia eta arrisku hori galdu egiten da. Euskal Herrian zinema-produktora gutxi dago, baina noski, jan ere egin behar da...".

Ingurumari horretan, azpiegituren gaia hartu dute hizpide gure hiru elkarrizketatuek. "Baliabideak murritzak dira Euskal Herrian, hemen ez dugu laborategirik, kamerak alokatzeko Madrilera edo Bartzelonara jo behar duzu eta bost egunerako gauza denez... Bi hiriotan grabatzea bideragarriagoa da, dena dago han, errazagoa da", azaldu digu Goenagak.

Horrekin kexu agertu da Ane Muñoz ere: "Hemen falta dena industria da. Ekoizpenak daude, ikusleak ere asko, baina bitartekorik ez: erosleak, saltzaileak, banatzaileak, erakusleak... Beharbada administrazioak egin lezakeena alor horietako enpresa eta langileak nolabait bultzatzea da, diru laguntzen bidez edo, laburrei kasu egin diezaieten".

Betiko moduan, gezi guztien jomuga den hitzarekin topatu den irudikapena du kazetariak: administrazioa. Film laburren alorrean, ordea, erakundeek txalorako tartea ere eskaini dute: Kimuak egitasmoa.

Eusko Jaurlaritzaren Kultura Sailak 1998an abiatu zuen Kimuak egitasmoa. Ekimenaren xedea Euskal Herrian egiten diren film onenek munduan presentzia edukitzea da. Hori horrela, urtero, sei film labur aukeratzen dituzte mundu zabaleko 400 jaialditan barrena erakusteko.

Txema Muñoz egitasmo honetako arduradun eta sustatzaileak azaldu digunez, euren lana promozioa, hedapena eta banaketa ziurtatzea da. Bada gehiago, "laburren ordezkaritza ere hartzen dugu gure gain, jaialdien arduradunekin eta telebistekin harremanetan egoten gara. Esan dezagun gu garela ikusten den aurpegia baina benetako protagonistak film laburrak direla".

Txema Muñozen taldeak egindako lan eskerga benetan txalotzen dute zinemagileek. Joxe Mari Goenagaren bi lan Kimuak katalogo preziatuan izan dira, Sintonía aurtengoan bertan: "Kimuakek banatzerako orduan dakar abantaila. Guk geuk nabaritu dugu bi film laburrekin; bigarren honetan dena moldatu dugu Kimuaken deialdira; aurrekoan, ordea, urte erdia eman genuen filma mugitzen eta horrek lan eta denbora piloa kendu zigun", dio Goenagak.

Are sutsuagoa izan da Asier Altunaren balorazioa: "Izugarria da pertsona bat edo bi urtean sei film labur jaialdietan barrena erakustea, horrek konfiantza ematen dizu, badakizu ikusiko dela. Eredugarria da, zalantzarik gabe".

Izan ere, Kimuak egitasmoaren oihartzuna ez da ahuntzaren gauerdiko eztula. Espainiako Estatuan tankera honetako lehen ekimena izan zen eta pixkanaka beste erkidego batzuek moldea kopiatu dute. Nazioartean ere oso estimatua da Txema Muñozen lana eta horrek mesede egiten dio euskal film laburrei eta bidenabar, euskal zinemari.

Sariak ere eskuratutakoak dira katalogoan bildutako harribitxiak. Hala, Joxe Mari Goenagak egindako lehen filmak, Tercero Bk, 40 sari pasatxo eskuratu zituen, Aitzol Aramaioren Terminalek, bestalde, sekulako sona hartu zuen nazioartean eta Koldo Serraren El tren de la brujak ere, halatsu.

Sariek, egindako lana eskertu ez ezik, hurrengo film laburrerako bidea ere errazten dute. "Finantzatzeko modua ere ematen du Kimuakek, zeren sariak jasotzekotan dirua lortzen duzu, telebistei ere saldu diezaiekezu...", azpimarratu du Goenagak.

Nazioartekoez gain -orain gutxi egin den Clermont Ferrandekoa da garrantzitsuena-, Euskal Herrian ere film laburrak lehiatzeko jaialdi ugari dago: Lekeitioko Zine eta Bideo Bilera, Zinebi (Bilboko Zinema Labur eta Dokumentalaren Nazioarteko Jaialdia, akaso ezagunena), Bidasoaldekoa...

Izan ere, jaialdien magala dute etxe film laburrek eta hortik kanpo apenas dute presentziarik. Egia da, azkenaldian, Topaguneak antolatzen duen Euskal Laburren Zirkuituari esker, filmak herriz herri ikusi ahal direla, baina orokorrean txikia da oraindik film laburrek kultur eskaintzan duten tokia. "Askotan etxeko jendeari ez zaizkio heltzen. Film laburrak ez daude zinema areto arruntetan. Miraria da norbaitek film labur bat ikustea", agertu du Asier Altunak.

Filmak erakusteko espazioak konkistatzea zaila dela onartu digu Joxe Mari Goenagak: "Egileari ordaindua izatea gustatzen zaio. Batzuetan zalantza sartzen zaizu zure film laburra proiektatzeko baimena eskatzen dizutenean. Alde batetik, ikustea nahi duzu baina, bestetik, ordaindua izatea".

Ukaezina dena zera da: Euskal Herrian badira zinemagileak, badira ikusleak eta film laburrez gozatzeko gogoa, falta dena, euskal zineman gertatzen den bezala, horri eutsiko dion azpiegitura da. Ane Muñozek egin digu horren inguruko galdera: "Utopiaren aurrean ote gaude, berriro ere?"