1510 inguruan eraiki zuten Ibarraundi jauregia. Eskoriatzako aristokraziaren bizileku zen hasieran, Barroko garaian Gipuzkoako baserri nagusi eta 1975ean egun duen itxura eman zioten. XXI. mendean egin zuen azken urratsa basetxeak, eta museo bihurtu zen.

Galartzatarrek aginduta eraiki zuten Ibarraundi baserria. Gaztelatik Kantauri itsasora eta Frantziara zihoan errege bidearen alboan eraiki zuten, Arlabango mendatearen azpian, Aitzorrotz eta Kurtzebarri mendien magalean. Gaztainadiak, jauregiak, Santa Ana komentua, burdinola, errota, zubia, dolarea eta karobia ere garai hartakoak dira. Ibarraundin, ordea, beste zenbait eskoriatzar ezagun ere bizi izan da. Gipuzkoako senidetasunaren sorreran eta Berpizkunde garaian Fernando de Eskoriatza zientzialari eta medikua, besteak beste.

Eskoriatzako Museo-Eskolaren proiektua 1983an jarri zuen martxan Aitzorrotz Etnografia taldeak. Herriko eta ibarreko ondarea, etnografia eta historia aztertu eta babestea zuen asmoa. 1986an baina, Museo-Eskola Luis Ezeiza Herri Eskola gisa zabaldu zuten. Eskoriatzako udalak, Eusko Jaurlaritzak eta Gipuzkoako Foru Aldundiak lagundu zuten. Egun, hasierako helburuari eutsita tailer, joko eta ekintza ugari antolatzen da bertan bisitarientzat, Historiaurretik Aro Modernora arteko ibilbidearen erakusgarri. Beheko solairuan Leintz aretoa, ikus-entzunezko gela eta harrera lekua daude. Lehen eta bigarren solairuetan, berriz, erakusketa iraunkorrak eta behin-behinekoak. Euskal Herriko historia du abiapuntu gure herrikora iristeko, historia, etnografia eta ingurunea ere aztertuz, eta hori guztia sartzen du kultura eta aisialdian. Historian esaterako, Paleolitotik Erromatar Garaira arteko ibilbidea egin daiteke. Axtroki inguruan 1972an aurkitutako k.a. VII. eta VIII. mendeetako urrezko ontzien erreplikak dira Historiaurreko guneko elementu esanguratsuenak. Etnografian, Eskoriatzako nekazal gunearekin lotutako ekintzak eta ohiturak irudikatzen dituzten txokoak daude: Linogintza prozesua azaltzen duena, Ertaroko sukaldeen altzari eta elementuak, lurretik garia lortzetik ogi bihurtu arteko prozesua, antzinako eskolen irudikapena, euskal mitoak... Aitzorrotz aretoan ingurumena eta naturarekiko errespetua sustatzeko erakusketa bisitatu daiteke. Udalerriko maketa eta basapiztien bitartez, hurbileneko ingurumen itxura eman zaio. Museo bizia lortzea da Ibarraundiren helburua eta horretarako hainbat tailer eta jarduera antolatzen ditu urtero eskolentzat.

Museoaz gain, Eskoriatza eta Debagoienari buruzko turismo informazioa ere eskaintzen da harrera tokian. Eskoriatzako eta Museoko oroigarrien saltoki bat ere badago.