Barañaingo Udala ez da hizkuntza sexistaren erabileraz kezkatu den erakunde bakarra. 1999an Iruñeko Udalak hizkuntza ez-sexista erabiltzeko gida osatu zuen. Gaztelerazko gida zen soilik, baina Emakundek «Hizkuntza, hitzak baino zeozer gehiago» dokumentua argitaratua zuen ordurako. Bi lan hauetan oinarrituta argitaratu da berriki Barañainen «Aipa ditzagun emakumeak! Hizkuntza ez-sexista erabiltzeko gida» elebiduna. Portugaleteko Udalak ere, esaterako, «Berdintasunaren aldeko eskuliburua» egina du eta Burlata, Lizarra eta Berriozarko Udalak, besteak beste, tankera horretako gidak lantzen ari dira.

Barañaingo Aukera Berdintasunerako I. Plana 1999ko amaieran onartu zen. Esparru ezberdinetan helburu eta ekintzak finkatu ziren orduan eta, Ana Diez de Ure Udaleko berdintasun eragilearen esanetan, «hizkuntzak berebiziko garrantzia du gai honetan».Udaleko Euskara Sailarekin batera, administrazioan erabiltzen den hizkuntzaren diagnostikoa burutu zuten eta emaitza ez zen batere baikorra izan. Udaleko agirietan, web orrian... gizonezkoen aipamena egiten zen nagusiki. Joera hau bereziki nabaria zen gaztelerazko testuetan, ez ordea, euskarazkoetan.

"Hizkuntza latinoetan gramatika emakumeon kontra dago", dio Diez de Urek, «euskarak generorik ez izatea, aldiz, lagungarria da». Gainera, euskaraz «gurasoak», «aita-amak», «aiton-amonak» eta horrelakoak erabili ohi dira, eta horiei eustea garrantzitsua dela dio. Gero eta maizago entzuten baita «gurasoak» esan, ordez, «aitak» botatzea; «erdarakada izateaz gain, sexista ere bada hori».

Baina Barañaingo gida bezala, gainerako tokietan egin diren azterketak ere, bat datoz zera esatean: hizkuntza bat berez ez da sexista, hizkuntza horren erabilera da sexista. «Topikoak eta rolak ekiditea da garrantzitsua, androzentrismoa saihestea», Barañaingo berdintasun eragilearen hitzetan. «Hori apurtzea zuzenketa gramatikal batzuk egitea baino garrantzitsuagoa da, eta zailagoa. Alkate andrea bilerara agertzen denean zein dotore agertu den aipatzea eta alkate jaunak bileran bota duen proposamena zein interesgarria den esatea da arazoa».

Beraz, generorik gabe ere, euskaraz esamolde sexistak ere badira. Hona hemen hizkuntzaren erabilera ez-sexista izan dadin saihestu beharreko adibide batzuk: «Olagarroa eta emakumea ‘astindu’ egin behar dira bigunagoak izan daitezen», «beti berriketan, emakumeak bezala», «txakurrari hezurra eta emazteari gezurra», «hura zen marimutila hura!», «Hango mina eta hemengo mina esaten aritzen da beti emakumea»... Beste adibide bat ‘gizonketa’ (gizon multzo handia) eta ‘andraketa’ (larrua jotzea) hitzena da.

Diez de Urek garbi du hizkuntz ohiturak aldatu behar direla eta «hau betidanik esaten da» eta horrelako aitzakiek ez dutela balio. «Norbaiti ‘alua’ esatea irain bat da, eta erabat sexista. Aldatu egin behar da hizkuntzak aldatuz doazelako». Aldaketa horretarako «Aipa ditzagun emakumeak!» gidak hainbat aholku ematen ditu:

- Gizon, «gizaseme», «gizonezko» hitzak gizonezkoentzat soilik erabili. Guztietaz aritzean «gizaki» eta «giza» osagaien eratorriak erabili.
- Hitz konposatuetan euskarak berez duen joerari jarraitu, «senar-emazteak», «aiton-amonak», «neska-mutilak» eta abar erabiliz.
- Gizon ala emakume batez ari garen ez badakigu, «jaun-andre» bokatiboa erabili.
- -sa» atzizkia zubereraz dago bizirik, baina batuan «alkate andrea» edo «emakumezko aktore onenari saria» motatako esaldiak gomendatzen dira.
- Hitanoa hartzailea gizonezkoa ala emakumezkoa denean soilik erabili. Bi sexuetako pertsonen aurrean erabiltzea gaitzesten da, inor ez baztertzearren.
- Erdarazko testuak euskaratzerakoan kontuz hizkera sexista saihesteko erabiltzen diren perifrasiekin, erdarakadak baitira. «El programa es para la población fumadora», «programa erretzaileentzat egingo da» esango da euskaraz eta ez «programa populazio erretzailearentzat egingo da».
- Sexu batekoa ala bestekoa izan, tratamendu berbera eman.

Barañainen 300 gida banatu dituzte eta hauteskundeak pasata, berrargitalpen bat banatzeko asmoa dute. Administrazioko hizkuntzaren diagnosia eginda, orain hezkuntza mundura jo nahi dute. «Rolak oraindik oso banatuak daude, estereotipoak errepikatu egiten dira eta hori aldatzea oso zaila da. Hezkuntza oinarria da eta hor egin behar dugu lan».

Orain arte egindakoaren emaitzetan baikor ageri da Ana Diez de Ure. Sentsibilizazio pixkat handiagoa nabari dela dio eta bertako alkatearen hitzaldi baten adibidea ipini du. Politikariengan emaitzak neurtzeko, hala ere, hauteskundeak pasa arte itxarotea hobe izango da. Hizkuntza ez-sexista erabiltzea politikoki zuzena baita