ZAKURRARI HEZURRA ETA EMAKUMEARI GEZURRA

Barañaingo Udala ez da hizkuntza sexistaren erabileraz kezkatu den erakunde bakarra. 1999an Iruñeko Udalak hizkuntza ez-sexista erabiltzeko gida osatu zuen. Gaztelerazko gida zen soilik, baina Emakundek «Hizkuntza, hitzak baino zeozer gehiago» dokumentua argitaratua zuen ordurako. Bi lan hauetan oinarrituta argitaratu da berriki Barañainen «Aipa ditzagun emakumeak! Hizkuntza ez-sexista erabiltzeko gida» elebiduna. Portugaleteko Udalak ere, esaterako, «Berdintasunaren aldeko eskuliburua» egina du eta Burlata, Lizarra eta Berriozarko Udalak, besteak beste, tankera horretako gidak lantzen ari dira.

Barañaingo Aukera Berdintasunerako I. Plana 1999ko amaieran onartu zen. Esparru ezberdinetan helburu eta ekintzak finkatu ziren orduan eta, Ana Diez de Ure Udaleko berdintasun eragilearen esanetan, «hizkuntzak berebiziko garrantzia du gai honetan».Udaleko Euskara Sailarekin batera, administrazioan erabiltzen den hizkuntzaren diagnostikoa burutu zuten eta emaitza ez zen batere baikorra izan. Udaleko agirietan, web orrian... gizonezkoen aipamena egiten zen nagusiki. Joera hau bereziki nabaria zen gaztelerazko testuetan, ez ordea, euskarazkoetan.


GENERORIK GABE ERE SEXISTA

"Hizkuntza latinoetan gramatika emakumeon kontra dago", dio Diez de Urek, «euskarak generorik ez izatea, aldiz, lagungarria da». Gainera, euskaraz «gurasoak», «aita-amak», «aiton-amonak» eta horrelakoak erabili ohi dira, eta horiei eustea garrantzitsua dela dio. Gero eta maizago entzuten baita «gurasoak» esan, ordez, «aitak» botatzea; «erdarakada izateaz gain, sexista ere bada hori».

Baina Barañaingo gida bezala, gainerako tokietan egin diren azterketak ere, bat datoz zera esatean: hizkuntza bat berez ez da sexista, hizkuntza horren erabilera da sexista. «Topikoak eta rolak ekiditea da garrantzitsua, androzentrismoa saihestea», Barañaingo berdintasun eragilearen hitzetan. «Hori apurtzea zuzenketa gramatikal batzuk egitea baino garrantzitsuagoa da, eta zailagoa. Alkate andrea bilerara agertzen denean zein dotore agertu den aipatzea eta alkate jaunak bileran bota duen proposamena zein interesgarria den esatea da arazoa».

Beraz, generorik gabe ere, euskaraz esamolde sexistak ere badira. Hona hemen hizkuntzaren erabilera ez-sexista izan dadin saihestu beharreko adibide batzuk: «Olagarroa eta emakumea ‘astindu’ egin behar dira bigunagoak izan daitezen», «beti berriketan, emakumeak bezala», «txakurrari hezurra eta emazteari gezurra», «hura zen marimutila hura!», «Hango mina eta hemengo mina esaten aritzen da beti emakumea»... Beste adibide bat ‘gizonketa’ (gizon multzo handia) eta ‘andraketa’ (larrua jotzea) hitzena da.

Diez de Urek garbi du hizkuntz ohiturak aldatu behar direla eta «hau betidanik esaten da» eta horrelako aitzakiek ez dutela balio. «Norbaiti ‘alua’ esatea irain bat da, eta erabat sexista. Aldatu egin behar da hizkuntzak aldatuz doazelako». Aldaketa horretarako «Aipa ditzagun emakumeak!» gidak hainbat aholku ematen ditu:

- Gizon, «gizaseme», «gizonezko» hitzak gizonezkoentzat soilik erabili. Guztietaz aritzean «gizaki» eta «giza» osagaien eratorriak erabili.
- Hitz konposatuetan euskarak berez duen joerari jarraitu, «senar-emazteak», «aiton-amonak», «neska-mutilak» eta abar erabiliz.
- Gizon ala emakume batez ari garen ez badakigu, «jaun-andre» bokatiboa erabili.
- -sa» atzizkia zubereraz dago bizirik, baina batuan «alkate andrea» edo «emakumezko aktore onenari saria» motatako esaldiak gomendatzen dira.
- Hitanoa hartzailea gizonezkoa ala emakumezkoa denean soilik erabili. Bi sexuetako pertsonen aurrean erabiltzea gaitzesten da, inor ez baztertzearren.
- Erdarazko testuak euskaratzerakoan kontuz hizkera sexista saihesteko erabiltzen diren perifrasiekin, erdarakadak baitira. «El programa es para la población fumadora», «programa erretzaileentzat egingo da» esango da euskaraz eta ez «programa populazio erretzailearentzat egingo da».
- Sexu batekoa ala bestekoa izan, tratamendu berbera eman.

Barañainen 300 gida banatu dituzte eta hauteskundeak pasata, berrargitalpen bat banatzeko asmoa dute. Administrazioko hizkuntzaren diagnosia eginda, orain hezkuntza mundura jo nahi dute. «Rolak oraindik oso banatuak daude, estereotipoak errepikatu egiten dira eta hori aldatzea oso zaila da. Hezkuntza oinarria da eta hor egin behar dugu lan».

Orain arte egindakoaren emaitzetan baikor ageri da Ana Diez de Ure. Sentsibilizazio pixkat handiagoa nabari dela dio eta bertako alkatearen hitzaldi baten adibidea ipini du. Politikariengan emaitzak neurtzeko, hala ere, hauteskundeak pasa arte itxarotea hobe izango da. Hizkuntza ez-sexista erabiltzea politikoki zuzena baita


Azkenak
2024-03-31 | Julen Azpitarte
Zinearen historiako film-kontzerturik “onena”

Oscar sari andana jaso zuen The Silence of the Lambs (1991) thriller-a zuzendu zuen Jonathan Demme (1944-2017) zinegile estatubatuarrak estreinatu zuen zineak inoiz eman duen kontzerturik onena: 1970eko hamarkadaren erdialdean New Yorken eratutako Talking Heads taldearen Stop... [+]


"Enpresa pribatuen esku utzi da segurtasun publikoaren norabidea"

Ertzaintzaren azken hamarkadako bilakaera teknologikoa aztertu du bere liburu berrian Ahoztar Zelaieta ikerketa kazetari, kriminologo eta ARGIAko kolaboratzaileak. Segurtasunaren industria ikertu eta Ertzaintzarekin duen lotura plazaratu du, La Ertzaintza que viene... [+]


Campi Bisenzioko GKN fabrikan batu dituzte langile borroka eta ekologismoa

2021eko uztailaren 9an jaso zuten kanporatze abisua Campi Bisenzioko GKN lantegiko 422 langileek. Biharamunean berean abiatu zuten fabrikaren okupazioa eta orduz geroztik bertatik dabiltza borrokan, deslokalizazioaren aurkako borroka zena bestelako industria eredu baten aldeko... [+]


Judith Bilelo Biachó
"Erakundeek ez digute lagunduko, guk geure hizkuntzan hitz egitea lortzen ez badugu"

Judith Bilelo Biachó gure artean izan zen iragan udazkenean, Garabideren Aditu programaren karietara. Ekuatore Ginean jaioa (Malabo, Bioko, 1975), bubi etniako kide da, bubiera hiztun eta hizkuntzaren aldeko militantea. Iraganaz bezainbat mintzo da orainaz, geroari... [+]


Eguneraketa berriak daude