MUNDURA EGIN DU JAUZI «BERTOKO» GARAGARDOAK


2002ko urtarrilaren 27an
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Gezurra ematen badu ere, egia da. Bertoko Gar, eskulangintzazko garagardoa, Arratiako ibarreko herri txiki batean, Barazarko gainean, Zeanurin, egiten dena, urritik, Ameriketako Estatu Batuetara esportatzen da, eta abian dago dagoeneko Australia, Txile eta Ukrainara esportatzeko proiektua. Lehenago, ekainean, zabalkunde planari ekin zitzaionean, garagardoaren tradizio bizi-bizia duten bi herrialdeetara, Errusiara eta Letoniara, eraman zen Bertoko Gar.
Bertoko Garrek Barazarko gainean, Zeanurin, du lantegia eta duela gutxi sortu bada ere, badauzka bi produktu merkatuan: Bertoko Sue eta Bertoko Leizuri. Lehena "kobre kolorekoa da, azidotasun eskasekoa, leuna da aho-sabaian eta edalontzian irauten duen aparra du", ekoizleek deskribatzen duten moduan. Bigarrena, Bertoko Leizuri, "oso garagardo freskagarria da, hartzidura handikoa, urre kolore bizi eta distiratsukoa. Aurrenekoari "xigortua" esaten diote, eta bigarrenari "horaila". Joan den maiatzean ekoiztetxe honek Eusko Jaurlaritzaren Elika berme zigilua eskuratu zuen, eta garagardoaren ekoizpen prozesua guztiz naturala dela bermatzen du agiri honek.
SEATTLEKO DASTALDITIK ESPORTAZIORA. Seattleko hirian egin zen dastaldi batean Bertoko garagardoak izan zuen arrakastaren ondorioz, hartu zen Arratiako ibarrean ekoizten den garagardo hau Ameriketako Estatu Batuetako hainbat hiritara esportatzeko erabakia. Izan ere, oso gogo onez hartu zen produktu hau berez garagardo hiria den leku honetan. Era horretan, Bertokoko arduradunek, joan den ekainean zabalkunde plan bat egin zutelarik, eskulangintzazko beste euskal produktuen egileek ere parte hartzen duten talde batean sartzea deliberatu zuten, eta era horretan AEBtako hainbat hiritara esportatu beren garagardoa. Bi garagardoen, horailaren eta beltzaranaren 30.000 litro esportatu dituzte, beste hirien artean, New York, Washington, Idaho eta Kaliforniara. Ez da ahaztu behar hiri hauetan guztietan dagoela halaber euskal diasporaren parte handi bat.
Garagardoa Estatu Batuetara esportatzen hasi aurretik, Bertokoko arduradunek, uda baino lehen, garagardoa esportatu zuten Letoniara eta Errusiara. Esportatzen zuten lehen aldia zen, eta batean zein bestean oso harrera ona izan du euskal garagardo honek, Bertoko enpresaren arduradunen arabera. Era berean, balitekeela beren produktuak Australiara, Txilera eta Ukrainara esportatzea iragarri dute. Esportazioa dela-eta, alabaina, Barazarreko ekoizleek ez dituzte ahaztu ez euskal barne merkatua ez ingurukoa. Duela bi urte baino gehiago sortu zen enpresa, eta ordutik hona ekoizpenaren %85etik gora Bizkaian merkaturatu da. Enpresako kudeatzaile eta zabalkunde plagintzaren arduradun den Juan Izetak adierazi du banaketa bideak ugaltzea dela enpresaren beste helburu garrantzitsuenetako bat, eta orobat Euskal Herri osoko merkaturatzea berdintzea eta bateratzea.
Inguruko eremuak ere ez dituzte ahaztu. Zentzu honetan, gaur egungo banaketa sarea Madril eta Kantabria aldera hedatzea da zabalkunde plangintzaren beste helburu pisuzko bat, eta orobat penintsularen hegoalderantz eta Frantziako Estatura zabaltzea, badira-eta bertan euskaldun talde garrantzitsuak.
Bizkaian ekoizten den garagardo honen iraungitzearen ikuspegitik, enpresaren arduradunek diotenez, garagardoaren bizitza luzatzea lortu dute, horretarako fabrikazioaren prozesu naturala aldatu gabe ordea. Hala bada, sei hilabeteko epea du euskal garagardo honek. Garagardo lantegiak, hala diote euskal ekoizleek, aldez aurretik hautaturiko garagar malten hartzidura kontrolatua erabiltzen du. Pasteurizaziorik gabe eta gehigarririk gabe botilaratzen da likidoa, eta hotzaren katea hautsi gabe kontserbatzen da; era horretan iraungitze epea mugatzen da.
Bertoko Garrek laboratorio berri bat ipini du duela gutxi bere enpresan, eta Susana Etxeberria kimikaria da laboratorio horren arduraduna. Laboratorio honetan egiten ari diren ikerketei esker, bertako arduranek diotenez, garagardo horailaren gustua hobetu ahal izan da, Leizurirena, eta freskoagoa, distiratsuagoa eta horailagoa da orain. Garagardoaren euskal etxe hau produktu berrien sorreran ari da une honetan lanean, eta apirilerako ISO 9002 agiria lortzea espero du.
HEINEKEN, MERKATUKO LIDERRA ESPAINIAKO ESTATUAN. Bertoko Gar euskal enpresa oso urruti dago oraindik Espainiako Estatuko garagardoaren ekoizle handienetatik, nahiz eta bere lekuaren bila dabilen 2000. urtean guztira 26.413.557 hektolitro garagardo egin zituzten ekoizleen artean. Horregatik, komenigarria da sektore honek gaur egun duen egoeraren berri izatea, testuinguru egokian kokatu nahi bada.
Heineken holandar taldea ezin eztabaidatuzko liderra da Espainiako Estatuko garagardoaren merkatuan, Aguila eta Cruzcampo marken bitartez. Bost fabrikazio gune ditu, Nafarroan horietako bat, Madril, Valentzia, Jaen eta Sevillan daudenez gainera. 2000. urtean guztira 10.386.235 hektolitro ekoitzi zituen, hau da, aurreko urtean, 1999an baino %0,2 gutxiago. Merkatuko kuotari dagokionez, %39,3koa da. Urte horretan, guztira 739 milioi pezeta fakturatu zituen. Mundu osoan, bigarren ekoizlea da, 97,7 milioi hektolitrorekin. 110 fabrika dauzka berrogeita hamar bat herrialdetan, eta 170 herrialdetan merkaturatzen ditu bere produktuak. 2000. urtean, mundu osoan, 8.100 milioi euro fakturatu zituen, eta 621 milioi euroko irabaziak izan zituen.
Holandar talde hau Aguila enpresaren bitartez ailegatu zen Espainiako Estatura, 331 milioi euroko inbertsioa eginez. Geroago, 1999. urtean, Cruzcamporen %88 erosi zuen, 871 milioi euro ordainduz. Espainiako Gobernuak erosketa hori egiteko baimena eman bazuen ere, Madrileko eta Valentziako bi lantegi uztera behartu zuen, monopoliozko egoerak saihesteko. Horregatik, gaur egun, langileen berregituratze eta egokitze prozesuan dago.
Holandar talde honek akzio eskaintza publiko bat kaleratu du enpresaren %100eko jabetza lortzeko, bertako bazkide batzuk, gutxi izanik ere, enpresaren %15,2ren jabe baitira, eta eskuak libre eduki nahi ditu Espainiako Estatuan izan dezakeen etorkizuna nolakoa izango den erabakitzeko.
Ondoko koadroan ikus daitekeen bezala, hauek dira Espainiako Estatuan Heinekenen ondoren datozen garagardo talde nagusiak, 2000. urteko datuen arabera: Mahou-San Miguel Taldea, %33,4ko merkatuko kuota duena; Damm Taldea, %16,6ko merkatuko kuota duena; Cia Cervecera de Canarias SA, %3,8ko merkatuko kuota duena; Cervecera Alhambra Taldea, %2,6ko kuota duena; Hijos de Rivera SA, %2,6ko kuota duena; La Zaragozana SA, %1,5eko kuota duena; eta Coors Brewing Iberica SA, %0,3ko kuota duena

Garagardoaren ondorio osasuntsuak
Sinestezina dirudien arren, duela sei mila urte jadanik edaten zen garagardoa. Horren lekukotasuna ematen dute hainbat arkeologia aurkikuntzak. Garagardoari buruz jaso diren lekukotasunen artean, "Hammurabiren Kodea" delakoan ageri dena aipatu behar da, edari honen prezioan iruzur egiten zuena zigortzen zuen Sumeriako araua. Gaur egun, gibeleko arazoak dituztenek edota hiatuko hernia edo ultzera gastroduodenala dutenek bakarrik dute galarazia.

Milaka urteko historia duen arren, duela gutxi hasi dira egiten garagardoaren ondorio osasuntsuei buruzko azterketa zientifikoak. Edari diuretikoa da, eta kalorien ekarpena ez du handia. Espainiako Kontsumitzaileen Elkarteak egin duen ikerlan batean ageri denez, garagardoaren alkohol eduki txikiari esker, onuragarria da gorputzarentzat neurrizko kontsumoa; bestalde, elikadura ezaugarriak garagardoaren osagaiekin daude lotuak: garagarra, legamia eta lupulua.
Ehun gramo garagardok 43 kilokaloria dauzka, gutxiago beraz kolazko freskagarri batek baino, eta B saileko bitamina garrantzitsu guztiak dauzka bere baitan, A, D eta E bitaminak izateaz gainera. Era berean, zuntz disolbagarria du garagardoak, kopuru aski handian, eta azido folikoa dago osagarri dituen eta organismoari eransten dizkion bitamina eta mineral esentzialen artean. Bitamina hau funtsezkoa da zelulen bizitzarako, anemiari aurrea hartzen dio eta homozisteina, bihotzerako arrisku faktorea dena, gutxiagotzen du, Rosario Hellín doktoreak zuzentzen duen Garagardoa eta Osasuna informazio zentroaren azterlan batek dioenez. Garagardoaren alkohol edukiari dagokionez, eta osasunean izan ditzakeen ondorio kaltegarriez, honela diote azterlan horretan elikaduran doktore diren Rosa Ortega eta Ana Requejok: "… kontsumo neurrizkoa, ez bakarrik onargarria, defendagarria ere izan daiteke". Laburtuz: gaixotasun koronarioen arriskua txikiagoa da alkohola zuhurtasunez kontsumitzen dutenen artean (eguneko edari alkoholiko batetik hirura), batere edaten ez dutenen artean baino.

Garagardoak gizentzen duelako topikoa dela-eta, esan behar da 33 zentilitro edateak 156 kilokaloriako ekarpena egiten duela, eta horren herena besterik ez du alkoholik gabeko garagardoak. Alegia, garagardoa, zuhurtasunez kontsumitzen bada (eta, bereziki, alkoholik gabea), ezin da loditasunarekin lotu, eta oraingoz ez da agertu baieztapen hori ukatzen duen azterlanik


Azkenak
Gosez hiltzen ari gara

Nire gorputza erortzen ari da. Ama kolapsatzen ari da nekeak jota. Nire lehengusuak egunero jokatzen du bizitza laguntza pixka baten truke. Gazako haurrak gure begien aurrean hiltzen ari dira eta ezin diegu lagundu.


Octavio Alberola zendu da, Donostian Franco hiltzen saiatu zen anarkista

1962ko udan, CNT Francisco Franco diktadorea hiltzen saiatu zen Donostian, ETAren laguntzarekin. Octavio Alberola anarkistak koordinatu zuen ekintza, baina huts egin zuten.


Paul Urkijoren ‘Gaua’ hurrengo filmaren soinu bandaren grabaketan parte hartu du Aiaraldeko Iaiaiai taldeak

Irrintzi eta performance taldeak aste honetan egin ditu grabaketak Paul Urkijoren eta Mursegoren eta Aran Callejaren gidaritzapean, eta beste artista batzuekin elkarlanean, Ibon RG-rekin besteak beste. Sitgeseko zinema jaialdian estreinatuko dute pelikula, urrian.


2025-07-28 | Gedar
Arrazakeriarekin lotu ziren iazko gorroto-delituen ia erdia Espainiako Estatuan

%37 genero- eta sexu-diskriminazio kasuekin loturik egon ziren, eta aporofobia %33 hazi zen. Gorroto-delituen intzidentzia tasarik altuena Nafarroan identifikatu zuten iaz.


Umezurtz geratu diren Palestinako haurrei eskolak ziurtatzeko 41.000 euro bideratuko ditu Salam Gaza erakundeak

Nafarroako Kutxa Fundazioari esker 41.000 euro bideratuko ditu Palestinara Salam Gaza Gobernuz Kanpoko Erakundeak, umezurtz geratu diren haurrei eskolak bermatzeko gutxienez beste urtebetez. Alor akademikoa eskaintzeaz gainera, babes psikologikoa eta laguntza emozionala... [+]


2025-07-28 | Hala Bedi
Gasteizko kanpaldian jasandako Poliziaren bortizkeria salatu dute GKSk eta Etxebizitza Sindikatuak

GKSk eta Etxebizitza Sindikatuak salatu dute Ertzaintzak eta Gasteizko Udaltzaingoak gogor kargatu zutela "giro lasaian" egiten ari ziren ekimenaren aurka. Lau atxilotu, 11 identifikatu eta hamarnaka zauritu utzi zituzten Poliziaren esku hartzeari buruzko bestelako... [+]


Espetxetik irten da Georges Abdallah, Europan espetxean denbora gehien zeraman preso politikoa

40 urte pasatxoko espetxealdiaren ostean, joan den ostiralean atera zuten espetxetik, eta segituan Libanora eraman, bere jaioterrira. Libanoko Frakzio Armatu Iraultzailearen sortzailea izan zen, eta diplomazialari israeldar eta amerikar bana hiltzeaz akusatu zuten. Inoiz ez... [+]


Janaria sartzeko “10 orduko etenak” iragarri ditu Israelek, Gazan 100.000 haur desnutrizio arriskuan daudelako

"Pausa taktiko" gisa definitu ditu Israelek. Igandean hasi da eta 35 kamioi sartu dira Gazako zerrendara.


Sendabelarrak oliotan

Sendabelarra oliotan beratzeaz ariko gara baina ukendurik egin gabe. Bai, arraroa dirudi baina sendabelar freskoak oliotan beratu, iragazi eta erle argizaria ipinita ukendua egiten ikasi duenari olioarekin beste era batera lan egitea badagoela esan nahi nioke. Oleato edo olio... [+]


Eskuz eta banaka

Udan, Sargazoen itsasoan (Ipar Amerikako ekialdean) eme bakoitzak 2-3 milioi arrautza askatuko ditu. Baten batek bizirauterik badu, bi hilabeteren baitan ekialderantz igerian hasi eta urte erdi izaterako Azore uharteetara helduko da. Bertan elikatu eta haziko da, urtebeterekin,... [+]


2025-07-28 | Jakoba Errekondo
Harroputzetik artaputzera

Gabezia, pobrezia eta erromestasuna orokortu ziren. Euskal Herri atlantikoa harropuzkeriaren ur gaineko bitsetan bizi zen. Itsasoz haraindiko merkataritzak, arrantzak eta estraperloak gure iparralde osoko jendartea aberasten zuten. XVI-XVIII mendeak ziren. Meatzariak,... [+]


2025-07-28 | Garazi Zabaleta
Udako azoka ekologikoak
Aurtengo hamabi plazak

Urtero bezala, aurtengoan ere martxan dira Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan Udako Azoka Ekologikoak. Euskadiko Nekazaritza eta Elikadura Ekologikoaren Kontseiluak antolatzen ditu azokak, Gipuzkoako Biolurrekin, Bizkaiko Ekolurrekin eta Arabako Bionekazaritza elkarteekin batera... [+]


Iturengo arotza eta arte birziklatua

Ituren (Nafarroa), 1777. Erramun Joakin Sunbil (1755-1821) arotza Donamariako Joana Mari Ezpondarekin ezkondu zen. Ia 40 urte eman zituzten ezkonduta, Joana Mari 1806an hil zen arte. Eta tarte luze horretan, noizbait, Iturengo arotzak santu baten kobrezko estatua urtu omen zuen... [+]


2025-07-25 | Ana Morales
Esan barik ez doalako

Sasijakintsua, jakineza eta franco txikia: horiexek dira aurrekoan Gotzon Lobera jaunak, Bilboko kale batzuen izenak aldatzeko ekimenaren kariaz, Deia egunkarian zuzendu dizkidan epitetoak. Ez du nire izena aipatu, egia, baina neu izan naizenez urte eta erdi luzeko borrokan... [+]


Eguneraketa berriak daude