FRANCHO NAGORE: "BATERA JOAN BEHAR DUGU"

  • elkartea sortu zenetik. Hiztun berria da, eta fablak batzeko ahalegin garrantzitsua egin du. Chunta Aragonesista –CHA– alderdi abertzaleko militantea ere bada.

2000ko otsailaren 20an
Zure babesik gabe independetzia ezinezkoa zaigu
G

aur arte erabili izan dute ikasleek Francho Nagorek 1977an kaleratu zuen «Gramatika», bosgarren edizio berritua batez ere. Egun Huescako Magisteritza Eskolan –Zaragozako Unibertsitatekoa– eskolak ematen ditu.
Gobernu aldaketa egon da Aragoiko Diputazioan azken hauteskundeen ondorioz. Aragoera hizkuntzarentzat aurrerapausorik ekarriko al du aldaketa honek?
Itxaropena behintzat badaukagu. PSOEko Marcelino Iglesias da orain lehendakari, Aragoiko Alderdi Erregionalistaren –PARen– laguntzaz, eta hasieran ele eder anitz izan dira. Orain ele horiek betetzea da kontua, lehen ere PP-PAR gobernua egon zelarik entzun baikenituen. Baina tira, Iglesias Ribagorzakoa da, katalan hiztuna eta hasieran behintzat sentsibilitate berezia agertu du.

Zeintzuk dira epe laburrean dituzuen erronkak?
Hezkuntza sailekoekin izandako lan bileretan adibidez, jarrera positiboagoa sumatu dugu. Aurtengo ikasturtean zaila bada ere, datorren urterako irakasleen egoera erregularizatzeko xedea daukate. Iaztik hezkuntza eskumena dauka Aragoiko Diputazioak eta orain arte Madril, Aragoi eta udalen artean egon den nahastea konpondu beharko luke. Katalanezko 30 irakasle izan dira orain arte eta aragoerazko lau. Lehenengoen egoerari begira pentsatu dute neurria, baina guri dagokigunean ere arduratuko direla espero dugu, lana duintzeko une ezin hobea da behintzat. Eskoletan aragoera ikasgaia emateko xedea azaldu digute Hezkuntza sailekoek, eta oso aitzina begira bestelako ikasgairen bat aragoeraz ematekoa ere bai.

Gainontzean, zein egoera juridiko dauka aragoerak?
Hizkuntzen legea ere laster egingo dutela uste dugu. Aurreko agintaldian txostena prestatzeko eskatu zioten talde bati, neroni barne, eta hor dago abiapuntu gisa hartu nahi badute. Ez dut uste dagoen moduan onartuko dutenik, baina zerbait behetik jota egin arren, izanen lukete PSOE, PAR eta CHAren babesa. Gertatzen dena da, legea garatzeko borondaterik gabe alferrikakoa dela eta horretarako, diruz hornitu behar da. Hor dugu duela laupabost urteko adibidea. PPk egin zuen aragoeraren eskualdea mugatzeko legea eta hor dago geldi. Hortaz, onartu ondoren bideratu egin behar da eta ekonomikoki lagundu.
Horretarako onuragarria litzateke aragoeraren elkarte aholkuemaileren bat sortzea. Katalanaren kasuan argi dago Institut d'Estudis Catalansek izan behar duela, ia denak ados daude horretan, Ribagorzan Valentzian daudenen antzeko erregionalista batzuk aurka egon arren. Baina aragoerarenean nork egin behar du lan hori administrazioaren aitzinean? Guk, Conselloak, egin genezake, baina badaude sentsibilitate guztiak ez lituzkeela bilduko diotenak, guk Aragoi osoan baina, batez ere, aragoera mintzo den eskualdean egiten baitugu lan eta Zaragozan Ligallo edo Nogara bezalako taldeak daude, edo irakasleen APLA elkartea, eta beharbada denak biltzen gaituen erakunde berria beharko litzateke. Baina hori bai, elkarrekin joan beharra oso garrantzitsua da. Administrazioak, hain gutxi izanik eta elkarrekin haserre eta batasunik gabe ikusten bagaitu, jai daukagu. Zentzuz jokatzea nahitanahiezkoa da eta bakoitzaren protagonismo xedeak bazterrean utzi behar ditugu.

Zaragozako unibertsitateko irakaslea ere bazara. Zein da giro horretan dagoen jarrera?
Ikaragarria da, hemen baititugu etsairik handienak. Ni Filologia Hispanikoko departamenduan nago eta % 90 aurka ditut. Beraien iritziz, aragoera hizkera lokalak baino ez dira, Erdi Aroko aragoeraren arrastoak, eta ondorioz, ikertzea eta gordetzea baino ez dute nahi. Irakaskuntzaz, arautzeaz, ofizialtzeaz eta abarretaz ez dute deus entzun nahi


Azkenak
2025-07-18 | Mara Altuna Díaz
Noelia Sánchez Jenkins, gales irakaslea Patagonian
“Galesak bizirik dirau Patagonian”

Zerk lotzen ditu Galesko muino berdeak eta Patagoniako basamortu hotzak? Bada, hil nahi ez duen hizkuntza batek. Noelia Sánchez Jenkinsen arbasoak 1865ean lehorreratu ziren Patagonian (Argentina). Galesetik iritsi ziren, britainiarrek inposatutako zapalkuntzatik ihesean... [+]


2025-07-18 | Gedar
SAPAri 2,3 milioi emango dizkio Espainiako Industria Ministerioak

Gipuzkoako enpresak hainbat kontratu sinatu ditu Israelgo industria militarrarekin, eta diru publikoa jasotzen du ibilgailu elektriko bat garatzeko, Espainiako Gobernuak finantzatutako proiektu baten bidez.


Massive Attack musika taldeak Gazaren aldeko musikarien aliantza sortu du

Ingalaterrako Massive Attack taldeak artisten arteko aliantza sustatu du, hasi berri diren artistei edo Israelen aldeko erakundeen zentsura pairatzen dutenei babesa emateko.


Euskara, katalana eta galiziera Europar Batasuneko hizkuntza ofizial gisa aitortzea babestu dute hainbat unibertsitatek

Espainiako Gobernuak Europako Batzordeari egindako eskaerari Euskal Herriko, Kataluniako eta Galiziako 28 unibertsitatek babesa eman diote. Salvador Illa Kataluniako Generalitateko presidenteak eta Imanol Pradales lehendakariak eskutitz bat sinatu dute eskaerari babesa... [+]


Aurreakordioa erdietsita, Eskirozko BSH enpresa abenduan itxiko dute

Bilera akigarria izan zuten asteazkenean Eskirozko BSHko lan batzordeko kideek eta multinazional alemaniarraren zuzendaritzako kideek: aurreakordioa lortu zuten UGT, CCOO, ATTIS eta Solidarik (17 ordezkaritik gehiengoa dute 12 kiderekin) eta ez dute mahai gainean jarritakoa... [+]


Bizkaia eta Gipuzkoako hainbat hondartza desagertzeko arriskuan daude

Gaztetape (Getaria) eta Muriola (Barrika) hondartzak 2050. urterako desager daitezke Greenpeaceren txostenaren arabera. Itzurun (Zumaia), Karraspio (Mendexa), Isuntza (Lekeitio) eta Azkorri (Getxo) hondartzek hedaduraren erdia gal dezakete.


Iruñeko espetxeko osasun arreta “urria” dela salatu du Salhaketa Nafarroak

Nafarroako Gobernuak espetxeetako osasun zerbitzuaren eskumena eskuratu zuenetik, baliabideak “indartu” dituzten arren, presoek nabarmendu dute ez diela sobera eragin egunerokoan.


‘Eskumenlagoa’

Hezkuntza Sailak 2025-2026 ikasturtearen antolaketa bigarren hezkuntzako ikastetxe publikoetan ebazpena argitaratu du. Urteroko agiria da, uztail hasierakoa; ikasturte-hasierako ebazpena esaten diogu.

Aurtengoan, hauxe jasotzen du euskarazko bertsioak:... [+]


2025-07-18 | Aiaraldea
Gorrotozko delitu salaketa jarri dute Artziniegan eta Udalak “irain arrazistak” gaitzetsi ditu

Artziniegako Udalak mezua zabaldu du gertatutakoa gaitzesteko eta elkartasuna adierazteko irainak jaso dituzten herritarrei.


2025-07-18 | Elhuyar
Neandertalak San Adriango koban maiz ibili zirela berretsi dute, Aizkorrin

Duela bi urte Aranzadi Zientzia Elkarteak neandertalek egindako harrizko tresna batzuk eta haiek jandako animalien hezurrak aurkitu zituzten San Adriango koban. Horrela jakin zuten neandertalek duela 40.000 urte koba hori erabili zutela. Aurten egin duten indusketa-kanpainan... [+]


2025-07-18 | Sustatu
Fitxategi handien transferentziarako alternatibak (WeTransferrekoa ikusita)

WeTransferren baldintza berri gaiztoen aurrean, alternatibarik? Bai, pare bat, edo bien arteko konbinazioa. Enkriptazioa edo/eta Tori.eus zerbitzu euskalduna erabiltzea.


2025-07-17 | ARGIA
Europan espetxean denbora gehien daraman preso politikoa
40 urteren ostean Georges Abdallah askatuko dute uztailaren 25ean

Georges Ibrahim Abdallah, Frantzian 40 urteko espetxealdia igaro ondoren kaleratuko dute. Palestinaren askatasunaren aldeko militantea, Libanoko Frakzio Armatu Iraultzailearen sortzailea izan zen, eta diplomazialari israeldar eta amerikar bana hiltzeaz akusatu zuten. Inoiz... [+]


2025-07-17 | Piztu Donostia
Ez dakigu ahoa ixten

Azken sei urteotan Piztu Donostia eragile sozialaren talde motorra osatu dugunoi txanda pasatzeko unea iritsi zaigu, mila gai eta beste mila fronte zabalik geratzen diren arren.

Duela sei urte Eneko Goiak, PSOEren laguntzarekin, osaturiko Donostiako Udalak bideratzen zuen... [+]


Eguneraketa berriak daude