"Sustraietatik moztua geldi ez dadin pastorala herrietan egin behar da"


1990ko azaroaren 04an
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Roger Idiart apaizari elkarrizketa bere bizitzaz eta lanaz
ROGER IDIART
"Sustraietatik moztua geldi ez dadin pastorala herrietan egin behar da"
Roger Idiart apaiza Xalbador bertsolariari buruz egingo duen pastorala dela eta notizi bihurtu da. Aitzakia ederra–ez bakarra ordea–Salgizeko erretor etxera joan eta bere bizitzako orrialde batzuk arakatzeko. Euskal kulturaren defendatzaile porrokatua, bihotzaren mintzoa nagusitu zaio argudioetan.
ARGIA. Gerlatik landako garaia ezagutu duzu. Kontaiguzu urte horietako gauza inportanteak zeintzu izan diren.
ROGER IDIART. Garai hartan etsai handia izan ditugu irrati-telebistak. Hankaz gora bota dute euskara. Horiek arma absolutoak izan dira, etxe guzietan sartu bait dira gure kultura itoaz. Bestalde, mundua aldatu da, jendea azaletik bizi da, gauzak ez dira sakontzen.
Hala ere, gazteek ez dute faltsukeria maite, lehen baino guttiago oraindik. Lehen isilean gelditzen ziren, bereziki aferen aintzinean, beraien ikusmoldea ez zuten azaltzen; orain ordea, ez dira beldur eritzi desberdinak agertzeko, erlijioa kritikatzeko. Lehen, batzuen ikusmoldea errespetatzen zen bakarrik. Hori aldatu egin da.
A. Enbataren sortzea ere barru barrutík ezagutu duzu.
R.I. Bai. Tolosan ikasle nintzelarik lehena eskuratu nuen: Izugarri gustatu zitzaidan. Orduan bi anai bezala ginen Lartzabalekin eta aipatu nion nola aldizkari bat atera zen dena gatz eta piper, eta atsegin handiz ikusi nuela. Ez zidan aintzinetik ezer aipatu eta irriz hasi zen. Ez zidan erran lehenagotik berak moldatu zuela. Sorpresa izan zen. Horrela segitu genuen, ez genuen esperientziarik, beti gerlatan frantsesekin ibilia izan zen Iparraldeko jendea, ez genuen ezer ezagutzen, aprendiz ginen abertzalegoan. Gerlako errefuxiatuek floklorean ari ziren, musika, dantza erakusten, gehienak PNV-EAJkoak ziren, ez ziren militanteak. Berantago ETAkoak iristen hasi zirelarik beste su bat ekarri zuten.
Enbata agertu zelarik Europako federalismoaren alde azaldu zen. Bi dimentsiotan: Euskal Herria eta Europa. Gaur egun oraindik postura hau baliagarria da, ikusten bait dugu denen beharra daukagula, herri ttikiak elkartu behar direla.
A. Abertzale izate horrek zenbait arazo sortu dizkizu, ez da bada?
R. I. Elizan gauzak oso goxoan egiten dira. Ez zidaten erran ze apez gaiztoa abertzale arriskutsu horietarik nintzela, ez holakorik, esan zidaten: «Zu oso dinamikoa zara eta Zuberoara bidaliko zaitugu han zure beharra daukatelako". Larizabalengana joan nintzen horretaz zer zion galdetzea eta esan zidan: «joan behar duk, han ere baduk lana egiteko», eta bada hogeitabi urte hemen nagoela.
Joan den urtean apezpikoak proposatu zidan Ipar Ameriketara joatea. Harat joan nintzen. Hiru aste igaro nituen Californian kantuak erakusten eta komedia lantzen. Orduan apezpikoak jakin zuen hori eta proposatu zidan harat joatea. «Niet» erran nion. Eta nere arrazoinak eman nizkion: bat, azkaindarra naizela, eta orain Californiara bidaltzen baninduten arras urrun nintzatekeela. Bestalde, elkartasunak baditut presoekin bereziki, idazten diet asko eta gauza asko bizitzen ditut hemen, ez da momentua neretzat dena utzi eta Ameriketara joateko.
A. Zertan da Zuberoako kultura?
R. I. Hasieratik Zuberoako mintzairaren ikasten hasi nintzen eta hor bada nahiko lan. Kantuak egiten hasi nintzen ere hemengo berbetan eta kantuak zuberotarrez egiten nituen, erakusten zizkidaten. Nik esaten dut hemengo jendeak orain hogeitabi utte soportatzen nautela, uzten naute bizitzera lasai, nahiz eta batzuk abertzaleen aurkako amorratuak izan.
Nik ez dakit zer ekarri duten Zuberoari, aldiz erran dezaket Zuberoak asko ekarri didula, bai kultura aldetik, bai mentalitate aldetik. Ezin dezakegu pentsa zenbut ikasten den zuberotarra ikasiz. Badituzte esan labur asko filosofi handikoak. On da batzutan kultur txoke batzuk bizitzea, lapurtarra izanik, nahiz eta gogorra izan, aberasgarria izan da. Hasteko, lehen, herri gorri ala txuriak ziren hemen, bainan orain herriak ustu egin dira eta elkartzera behartuak izan dira eta tolerantzia asko dago. Orain arte Lapurdin eta Baxenafarroan izan ez duguna.
A. Lartzabal apezaz zer oroitzen duxu?
R. I. Lartzabal neretzat jende ttipiaren aldeko pertsona zen, xumea, kezka hori ba zuen. Enziklikak berriz hartu zituen eta doktrina soziala berria atera zuen eta baita ere beste gazte batzuekin sindikatak sortu. Lartzabal apez gorritzat hartzen zuten bainan defendatzaileak ere bazituen burgesen artean, horien artean Hazparneko Mathieu medikua.
Alemandarrek Frantzia okupatu zutelarik baziren larogeitamar gotzain Estatu osoan. Eta gotzain guzti horietarik lau agertu ziren faszismioaren kontra: Baionako apezpikua, Wastenbeuf flamendarra, Mathieu hazpandarra, Teef bearniarra eta Salieges Tolosako apezkikua. Besteek indarra errespetatu zuten bakarrik. Lartzabal ez zen horrelakoa, kontestatzailea zen.
A. Gaurko elizan bada kontestazio mugimendurik?
R. I. Uste dut Vatikanoko Kontzilioan aurrerapen bat izan zen, aurrera joateko gogo bat, baina integristak eta zirela medio geroztik presioak izan ziren integristen aldetik. Horiek dirudunak dira eta ez dute aldaketarik nahi. Horregatik aldaketa zenbaiten susmoa dutelarik berehala Vaticanora jotzen dute Eliza desegiten ari dela salatzera eta pittakan alderantzizko joera lortzen dute. Elizan ere erreakzioa oso indartsua da. Beti hala izan da nik uste, ez daiteke eliza ofiziala kontestatzailea izan, nahi ta nahiez beti botere bati lotua da, denetan berdin da, eta botere zertxobaitez duena usteldu egiten da.
Iparraldean berrogeitamar bat apez gaude Herrriarekin elkartean bildurik eta gutaz ez dira aldatzen, fedegabekoak garela diote.
A. Arestian presoekin harremanetan egoten zarela kontatzen zenuen.
R. I. Iduritzen zait gure gazte hoberenak edo hoberenetarik ditugula hor.
Ebanjelioan markatua den bezala: «Preso nintzen eta etorri zarete nere ikustera». Horiek preso izanik ez dugu eskubiderik lasai bizitzeko. Preso sartu dituzte beren adin hoberenean, ez dute dena esaten beraien eskutitzetan baina herri mina erakusten digute. Nik ez dut egin dutena jujatzen, neretzat frantses boterea da gu lehertzen gaituena, biolentzia hori ez dut onartzen, besteak horren ondorioak dira. Aski da lehen hori kentzea.
A. Aktualitatera itzuliz, pastoral baten proiektua burutzen ari zara. Emaiguzu berririk.
R. I. Kasik bukatua daukat Zuberoko pastoral berri bat, idazten dudan lehena, Xalbador bertsolariaren bizitzari buruz. Bertsoak egiteko zuen dohain, zaletasun hori izango da gaia. Baina idaztea gauza bat da bostea da ematea, herri oso bat mobilizatzea. Oraikoan Larraiñeko herriak emanen luke–herri hanetan ematen inportantea da bostela pastorala bere sustraietatik moztua geldituko bait da–. Lehen errepikapenak azaroan hasiko dira. Koroak biltzen hasi dira, hamabi koro izango dira artzainekin eta. kantuak lantzeko. Kantu asko izango dira, jendeak erraz hartzen bait ditu kantuak.
Ixabel Etxeberria
Zu oso dinamikoa zara eta Zuberora bidaliko zaitugu han zure beharra daukatelako" esan eta bidali zuten Zuberoara Rogert Idiari. Hogeitabi urte egin ditu lan.
Roger Idiartek dio: "gazteek ez dute faltsukeria maite. Ez dira beldur eritzi desberdinak agertzeko, erlijioa kritikatzeko. Lehen zuen ikusmoldea aldatu egin da".
Gizon handien itzala (Lartzabal...) beti ondoan izan duela, ezin ahaztu ditu hauengandik jasotakoak. Bere lagun zaharrekin egindako hainbat kontu gogoratzen du oraindik...
35-38


GaiezGizarteaErlijioaEliza katolApaizak
GaiezKulturaAntzerkiaPastoralak
PertsonaiazIDIART1
EgileezETXEBERRI11Kultura

Azkenak
2025-07-18 | Mara Altuna Díaz
Noelia Sánchez Jenkins, gales irakaslea Patagonian
“Galesak bizirik dirau Patagonian”

Zerk lotzen ditu Galesko muino berdeak eta Patagoniako basamortu hotzak? Bada, hil nahi ez duen hizkuntza batek. Noelia Sánchez Jenkinsen arbasoak 1865ean lehorreratu ziren Patagonian (Argentina). Galesetik iritsi ziren, britainiarrek inposatutako zapalkuntzatik ihesean... [+]


Aurreakordioa erdietsita, Eskirozko BSH enpresa abenduan itxiko dute

Bilera akigarria izan zuten asteazkenean Eskirozko BSHko lan batzordeko kideek eta multinazional alemaniarraren zuzendaritzako kideek: aurreakordioa lortu zuten UGT, CCOO, ATTIS eta Solidarik (17 ordezkaritik gehiengoa dute 12 kiderekin) eta ez dute mahai gainean jarritakoa... [+]


Bizkaia eta Gipuzkoako hainbat hondartza desagertzeko arriskuan daude

Gaztetape (Getaria) eta Muriola (Barrika) hondartzak 2050. urterako desager daitezke Greenpeaceren txostenaren arabera. Itzurun (Zumaia), Karraspio (Mendexa), Isuntza (Lekeitio) eta Azkorri (Getxo) hondartzek hedaduraren erdia gal dezakete.


Iruñeko espetxeko osasun arreta “urria” dela salatu du Salhaketa Nafarroak

Nafarroako Gobernuak espetxeetako osasun zerbitzuaren eskumena eskuratu zuenetik, baliabideak “indartu” dituzten arren, presoek nabarmendu dute ez diela sobera eragin egunerokoan.


‘Eskumenlagoa’

Hezkuntza Sailak 2025-2026 ikasturtearen antolaketa bigarren hezkuntzako ikastetxe publikoetan ebazpena argitaratu du. Urteroko agiria da, uztail hasierakoa; ikasturte-hasierako ebazpena esaten diogu.

Aurtengoan, hauxe jasotzen du euskarazko bertsioak:... [+]


2025-07-18 | Aiaraldea
Gorrotozko delitu salaketa jarri dute Artziniegan eta Udalak “irain arrazistak” gaitzetsi ditu

Artziniegako Udalak mezua zabaldu du gertatutakoa gaitzesteko eta elkartasuna adierazteko irainak jaso dituzten herritarrei.


2025-07-18 | Elhuyar
Neandertalak San Adriango koban maiz ibili zirela berretsi dute, Aizkorrin

Duela bi urte Aranzadi Zientzia Elkarteak neandertalek egindako harrizko tresna batzuk eta haiek jandako animalien hezurrak aurkitu zituzten San Adriango koban. Horrela jakin zuten neandertalek duela 40.000 urte koba hori erabili zutela. Aurten egin duten indusketa-kanpainan... [+]


2025-07-18 | Sustatu
Fitxategi handien transferentziarako alternatibak (WeTransferrekoa ikusita)

WeTransferren baldintza berri gaiztoen aurrean, alternatibarik? Bai, pare bat, edo bien arteko konbinazioa. Enkriptazioa edo/eta Tori.eus zerbitzu euskalduna erabiltzea.


2025-07-17 | ARGIA
Europan espetxean denbora gehien daraman preso politikoa
40 urteren ostean Georges Abdallah askatuko dute uztailaren 25ean

Georges Ibrahim Abdallah, Frantzian 40 urteko espetxealdia igaro ondoren kaleratuko dute. Palestinaren askatasunaren aldeko militantea, Libanoko Frakzio Armatu Iraultzailearen sortzailea izan zen, eta diplomazialari israeldar eta amerikar bana hiltzeaz akusatu zuten. Inoiz... [+]


2025-07-17 | Piztu Donostia
Ez dakigu ahoa ixten

Azken sei urteotan Piztu Donostia eragile sozialaren talde motorra osatu dugunoi txanda pasatzeko unea iritsi zaigu, mila gai eta beste mila fronte zabalik geratzen diren arren.

Duela sei urte Eneko Goiak, PSOEren laguntzarekin, osaturiko Donostiako Udalak bideratzen zuen... [+]


2025-07-17 | Joan Mari Beloki
Ekialde Hurbila sutan

Ekainaren 13an hasi eta 24an amaitu zena “12 Egunetako Gerra” bezala ezagutuko da aurrerantzean. Gauza harrigarri batzuk gertatu ziren bertan, pentsaezinak ordura arte. Nahiz eta lerro hauek idaztean egun gutxi igaro diren bukatu zenetik, ondorio batzuk atera... [+]


Epai euskarafoboen gainetik, euskaraz jarraituko dutela jakinarazi eta protestara deitu du UEMAk

​UEMAren zuzendaritza batzordeko kideek hedabideen aurrean agerraldia egin dute ostegun eguerdian Zarautzen, Espainiako Auzitegi Gorenaren azken epai euskarafoboa salatzeko. Epaia "larria" dela adierazi dute, eta batez ere udalerri euskaldunei eta euskaraz aritzen... [+]


2025-07-17 | ARGIA
EH Bildu: “Ez da nahikoa salaketa, hizkuntza politika ausartak behar dira”

Nerea Kortajarena EH Bilduko legebiltzakideak prentsa agerraldi batean esan du Eusko Legebiltzarrean dauden "gehiengoak" baliatu beharko liratekeela "hizkuntza politika berri bat ahalbidetzeko". 


2025-07-17 | ARGIA
Jaurlaritzak esan du ez duela bat egiten Auzitegi Gorenaren erabakiarekin

Maria Ubarretxena Eusko Jaurlaritzako bozeramailearen esanetan, “indar politiko batzuk erabaki politikoak judizializatzen ari dira”.


Tortura argitara atera ezinik oraindik Euskal Herrian

Ondo jakina da Euskal Herriak bere buruaren jabe izateko beharrezko duen botere politikoa ukatua duela Espainia eta Frantziako estatuen aldetik. Euskal Herrian, bertan bizi, lan egin eta euskaldun izan nahi duen biztanleriari, herritar gisa bizi-proiektu duin eta ziurra garatu... [+]


Eguneraketa berriak daude