Zuhaitzak eta arbolak jartzeko arrazoiak, baita mahastian ere
Zuhaitzak landatzeko sasoi betean gaude. Zuhaitzak, arbolak eta zuhaixkak, baldin eta neguan hostoa galtzen duten horietakoak badira. Hostoari buruan eusten diotenak landatzeko sasoia hurrengo bi ilargiekin etorriko da, martxoan eta apirilean.
Zuhaitzak eta arbolak landatuko ditugu zeruak eta lurrak uztartzeko. Mendia bizitasunez janzteko. Basoak sortzeko. Lorategiak edo lore baratzeak osatzeko. Etxeko atarian gorputzari edo lohiari eta arimari babes egiteko. Sagardoak, pattarrak, ardoak, uxualak, erreximentak, konfiturak, marmeladak, konpotak, igali ale eta fruitu lehorrak-freskoak eta altxatzekoak emateko. Lur-jausiari eutsi eta sortutako zauriak oneratzeko. Errioaren gorabeherek jotzen duten bazterreko lurra atxikitzeko. Haizete beltz eta gorrietatik babesa sortzeko asmoarekin haize-gerizak eta haize-maldak eraikitzeko. Atzean dituztenak ezkutatuta komeni ez direnen begiei bazka kentzeko eta begia betetzera beste norabait uxatzeko. Toki jakin batean, iturri bati edo eseraulki bati itzal berezia sortzeko. Mendietako bordak tximistetatik babesteko. Lur sail baten mugarriaren kokagunea urrutitik tokitzeko moduan ikusgarritzeko. Gorpu baten errautsak non lurperatu edo haizatu eta hildakoarekin loturaren bat bagenuela gogora ekarri beharko ligukeen tokia oharrarazteko.
Bada galdu xamarra den beste era eta ohitura bat: zuhaitzak eta arbolak mahastiaren (Vitis vinifera) zerbitzari. Banaka bezala eskaiak osatuz, zuhaitzek duela oso urte gutxi arte zeregin ugari zituzten, mahastiaren mesederako denak. Iraunkortasunaren ikuspegitik, ezin egokiagoa da bien uztarketa. Era eta ohitura horiek berreskuratzetik denon mesedea letorke. Nagusiki mahastiarena. Klima larrialdaketa honetan, udamin berominei eta lehorte zakarrei aurre egin eta mahastia babesteko mikroklimak eratuko lirateke. Lurzoruaren bizitza sustatuko litzateke, uraren bat-bateko gorabeherak heinkatuz eta materia organikoaren maila egonkortuz eta hobetuz. Era berean, bioaniztasunak nabarmen oneratzeko bideari ekingo lioke: ekosistema aberastu, gaitzak eta izurriteak doitu, ongarriak eta fitosanitarioak murriztu, kutsadura apaldu, polinizazioa indartu…
Zuhaitzak eta arbolak mahastietara bueltatzeak ikuspegi sistemiko, ekosistemiko, ederragoa dakar: karbonoa lurrera eta zuhaitzetara lotzea, kutsadura jaistea, bioaniztasuna suspertzea, zura egurra eta bestelako fruituak eskuratzea, energia baliabideak ez xahutzea, lurra lantzea urritzea…
Eta, lana urritzea ederra bada, zer esanik ez mahasti horrek emango duen ardoa, ederretan ederrena. Topa zuhaitzen alde! Eta arbolen alde! Ekin landaketari.
Lurrari begira jartzea zaila da. Kosta egiten da. Landareekin lan egiten duenak maiz haiek bakarrik ikusten ditu. Etekina, uzta, ekoizpena, mozkina, errebenioa, emana, azken zurienean “porru-hazia” bezalako hitzak dira nagusi lur-langileen hizkuntzan.
Duela hamabi urte pasatxo ezagutu zuten elkar Izaskun Urbaneta Ocejok eta Ainara Baguer Gonzalezek, ingurumen hezkuntzako programa batean lanean ari zirela. Garaian, lurretik hurbilago egoteko gogoa zuten biek, teoriatik praktikara pasa eta proiektu bat martxan jartzekoa... [+]
Amonak sarritan aipatu zidan badela arrain bat, garai batean kostaldeko herrietako sukalde askotan ohikoa zena. Arrain-zopa egiteko bereziki ezaguna omen zen, oso zaporetsua baita labean erreta jateko ere. Beti platerean oroitzen dut, eta beraz, orain gutxira arte oharkabeko... [+]
Joan urteko udaberrian idatzi nuen intsusari eskainitako aurreneko artikulua eta orduan iragarri nuen bezala, testu sorta baten aurrenekoa izan zen. Sendabelar honen emana eta jakintza agortzen ez den iturriaren parekoa dela nioen eta uste dut udaberriro artikulu bat idazteko... [+]