Zuhaitzak eta arbolak jartzeko arrazoiak, baita mahastian ere
Zuhaitzak landatzeko sasoi betean gaude. Zuhaitzak, arbolak eta zuhaixkak, baldin eta neguan hostoa galtzen duten horietakoak badira. Hostoari buruan eusten diotenak landatzeko sasoia hurrengo bi ilargiekin etorriko da, martxoan eta apirilean.
Zuhaitzak eta arbolak landatuko ditugu zeruak eta lurrak uztartzeko. Mendia bizitasunez janzteko. Basoak sortzeko. Lorategiak edo lore baratzeak osatzeko. Etxeko atarian gorputzari edo lohiari eta arimari babes egiteko. Sagardoak, pattarrak, ardoak, uxualak, erreximentak, konfiturak, marmeladak, konpotak, igali ale eta fruitu lehorrak-freskoak eta altxatzekoak emateko. Lur-jausiari eutsi eta sortutako zauriak oneratzeko. Errioaren gorabeherek jotzen duten bazterreko lurra atxikitzeko. Haizete beltz eta gorrietatik babesa sortzeko asmoarekin haize-gerizak eta haize-maldak eraikitzeko. Atzean dituztenak ezkutatuta komeni ez direnen begiei bazka kentzeko eta begia betetzera beste norabait uxatzeko. Toki jakin batean, iturri bati edo eseraulki bati itzal berezia sortzeko. Mendietako bordak tximistetatik babesteko. Lur sail baten mugarriaren kokagunea urrutitik tokitzeko moduan ikusgarritzeko. Gorpu baten errautsak non lurperatu edo haizatu eta hildakoarekin loturaren bat bagenuela gogora ekarri beharko ligukeen tokia oharrarazteko.
Bada galdu xamarra den beste era eta ohitura bat: zuhaitzak eta arbolak mahastiaren (Vitis vinifera) zerbitzari. Banaka bezala eskaiak osatuz, zuhaitzek duela oso urte gutxi arte zeregin ugari zituzten, mahastiaren mesederako denak. Iraunkortasunaren ikuspegitik, ezin egokiagoa da bien uztarketa. Era eta ohitura horiek berreskuratzetik denon mesedea letorke. Nagusiki mahastiarena. Klima larrialdaketa honetan, udamin berominei eta lehorte zakarrei aurre egin eta mahastia babesteko mikroklimak eratuko lirateke. Lurzoruaren bizitza sustatuko litzateke, uraren bat-bateko gorabeherak heinkatuz eta materia organikoaren maila egonkortuz eta hobetuz. Era berean, bioaniztasunak nabarmen oneratzeko bideari ekingo lioke: ekosistema aberastu, gaitzak eta izurriteak doitu, ongarriak eta fitosanitarioak murriztu, kutsadura apaldu, polinizazioa indartu…
Zuhaitzak eta arbolak mahastietara bueltatzeak ikuspegi sistemiko, ekosistemiko, ederragoa dakar: karbonoa lurrera eta zuhaitzetara lotzea, kutsadura jaistea, bioaniztasuna suspertzea, zura egurra eta bestelako fruituak eskuratzea, energia baliabideak ez xahutzea, lurra lantzea urritzea…
Eta, lana urritzea ederra bada, zer esanik ez mahasti horrek emango duen ardoa, ederretan ederrena. Topa zuhaitzen alde! Eta arbolen alde! Ekin landaketari.
Loratu da. Kostata baina loratu da, bai, arkakaratsa (Rosa spp.). Lore arin, mehe, hegalari itxurakoa da, arrosa bat da eta lorea ere arrosakara eta zuriaren arteko kolorea du. Urtero loratzen da lurrin fina zabalduz. Lore horiek destilatu egiten dira, ia erabat kosmetikan eta... [+]
Duela egun batzuk Zeraingo mendietan nenbilela, gorpu bat topatu nuen bidearen erdian. Lehen aldia zen halakorik ikusten nuela, eta kosta zitzaidan identifikatzea. Bere tamaina txikia ikusita, kume bat izan behar zuela pentsatu nuen; baina oker nenbilen. Munduko ugaztun... [+]
David de Blasek abiatutako proiektua da Azpigorri Ahuntz Txorizoak, eta izenak argi uzten duenez, azpigorri arrazako ahuntzekin ari da lanean. “Urteetan industrian aritu nintzen lanean, baina pandemia garaian artzain eskolara joan nintzen, eta ikasketak amaitutakoan... [+]
San Roman auzoko jaietan bost neska adingaberi ukituak egiteagatik 18 urteko mutil bat atxilotu zuen Ertzaintzak Muxikan (Bizkaia). Udalak eta herriko Mugimendu Feministak elkarretaratzea deitu dute asteartean 20:30erako.
Ipurdia belztu egiten zaio. Tomate (Solanum lycopersicum) alea sano-sano ikusten da, landarean zintzilik, goitik behera begiratzen baitiogu. Buruz behera edo hankaz gora jarriz gero ipurdia beltz-beltz azalduko du. Ipurdian txanpon baten antzeko beltzune borobila, oso beltza eta... [+]
Hamabost urte baino gehiago daramatza martxan Bizkaiko Kimuak ernamuinduen proiektuak, baina hasierako bultzatzaileak erretiratu dira eta erreleboa hartu berri dute Mikel Landa Luzarragak eta Asier Iñigo Oraindik. Ernamuindutako kimu freskoak ekoizten dituzte batik bat,... [+]
Lurreko bi heren baino gehiago ura da; ur horretatik %96, ozeanoetako ur gazia. Eguzki izpiak ozeanoetako lehen 200 metroko sakonerara heltzen dira, eta bertan bizi dira munduko arrantza industriak ustiatzen dituen espezie ia guztiak. Aitzitik, zientziak gehiago erreparatu izan... [+]
Askorentzat uda soinuaren egilea da hegazti hori eta, seguruenik, hau dela eta mila izen ditu Euskal Herrian. Hauetako batzuek bere ‘txrriiii-txrrriiii-txrriii’ kantu deigarriari egiten diote erreferentzia: txirritxori, zirringilo, irrigo edo kirrilo, adibidez. Beste... [+]
Ekoizleen eta kontsumitzaileen arteko zuzeneko harremanak sustatzeko asmoz azoka berria jarri du martxan Iruñeko Udalak, INTIA-Reyno Gourmetekin, Nafarroako Nekazal Produkzio Ekologikoaren Kontseiluarekin (NNPEK), Elikagai Artisauen Elkartearekin eta Bizilurrekin... [+]
Natura aspaldi deuseztatu genuen. Hori da gure kultura, natura deuseztatzea. Oinarrian, nekazaritzaren kultura, goldearen kultura, kultibatzea, berezko natura deuseztatzea da. Guk nahi ditugun mozkinak eta etekinak jezteko moduko “natura” dugu gurean.
Herri libre bat, Euskal Herriak erabaki lelopean, parte hartzera eta kaleak ikurrinaz betetzera dei egin du herri mugimenduak.
BiziLagunEkin desazkunde turistikoaren aldeko Donostiako plataformak ekainaren 15erako deitu du manifestazioa, Europa Hegoaldeko beste hainbat hiritako eragileek bezala. Turistifikazioa salatu eta hiri eredu alternatiboa aldarrikatuko dute.
Umetan aitarekin ikasi zuen Unai Zabala Zubelzu txaramarrak hurritz makilak egiten. “Perretxikotara joaten ginen bezala, makilak egitera ere ateratzen ginela gogoratzen dut, hamar bat urte nituela edo hasi izan nintzen”, dio. Urteekin, aitak jarduna utzi zuen, baina... [+]