Mingranondoa, alesagarra eta euskaldun fenizioak
Martxoak negua harrapatu, ostikopetu eta aurrean eraman du. Nire iritziz. Zenbait belagilek dio apirila arte ez dugula negua agurtuko eta, hori gogoan izanik, Urzainkiko Bedaginpiko mendi tontorrera igo eta marti-oilarrari deitzeko grina pizten zait: “Martiko oilarto gorria, izan zakinaz balia”. Oilarraren martxoko kantua gustuko ez ditugun etsaien eta izpirituen aurkakoa omen da, udaberrizaleontzako zinginarri ona.
Neguak berarekin eraman ohi dituen mingranak (Punica granatum), uda amaieran hasi eta oraintsu arte izaten dira. Eta oraingoan ere penetan, haien zale sutsua bainaiz. Haien ura edo muztioa bezalakorik ez dut ezagutzen; aspaldi batean Istanbulen dastatu nuen, eta ezin ahantzi, izan ere ahosabai ero honek nora eramaten nauen... Ahal dudanero etxean egiten dut. Niretzat gozoena Errezil sagarrarekin (Malus domestica “Errezil”) eta jengibrearekin (Zingiber officinalis) egindako muztio nahasketa da: pizgarria, suspertzailea eta biziberritzailea. Ez dago horrelako Euskalkolarik!
Milaka urte daramagu bera lantzen. Erabat asiarra zen hasieran, Iran eta Himalaia artekoa, baina dagoeneko munduko edozein bazterretan topatuko duzu mingranondoa. Punica generoaren izena kultura feniziar edo punikotik dator; antzinako merkatari iaioek, mingranondoa eta bere fruituak Feniziatik Erroman sartu zituzten. Granatum espeziearen izenak alez betetako fruitua esan nahi du, arabiarrek Al-Andalusen sartzeak eta landatzeak Granada hiri ederrari eman zion izena, Granadako erresumaren irudi bihurtuz. Granatum horretatik datorkio beste euskal izen bat: alesagarra, alez betetako sagarra edo fruta, alegia. Mingrana ere milgranatik letorke...
Etxeko fruta da Asia aldeko kultura gehienetan; emankortasuna, maitasuna eta haurridetasuna adierazten ditu. Sinbolo oso ezaguna da ospakizunetan, apaizen soinekoetan bezala ezkontzetako oparietan. Aldareetan ez dakit baina etxean izugarrizko mirariak egiten ditu. Sona izugarria du sendagai bezala: hesteetako zizareak libratzeko, anemiari buelta emateko, kemena eta bizitasuna sustatzeko, eztula eta sabeleko minak atzeratzeko... Minbiziari aurre egiten ote dion ere esaten dute orain. Bi erabilera bitxi ere baditu: frutaren azalaren ura koloratzaile naturala da, eta azal hori bera erre eta sortutako “ikatza” hortzak zuritzeko gaia.
Niri mingrana-mistela edo punisagardoa gustatzen zait. Egin nahi baduzu hona bidea: hartu kilo eta erdi mingrana ale garbi, eta jarri 750 cl brandy edo uxuala lehorretan kanela (Cinnamomum verum) zotz puska batekin. Bizpairu egunez maiz astindu. Ondoren, iragazi zapi sarri batean, eta kendu zukua aleei. Litro bete uretan, nahasi kilo erdi azukre, behar izanez gero berotuz. Dena batu eta botilaratu. Horra punisagardoa. Izen polita ez al da ba? Euskaldunok punikotik, feniziotik ere badugun seinale?
Aurten bai urtea da. Sagar urtea izango da aurtengo hau (Malus domestica). Eta baialdia behar bezala agurtu eta baliatzeko, besteak beste, dolareak gertatu beharko ditugu.
Duela urtebete pasa gauzatu zuten Ortulaguntza proiektua Debagoienan. Langile bat kontratatu dute bailarako nekazaritza proiektu txikietan txandaka lanean aritzeko, hartara ekoizleei lan karga arintzeko eta baldintzak duintzeko. “Sektorea zaurgarri zegoela eta errelebo... [+]
Kaxalotea edo zeroia (Physeter macrocephalus) munduko horzdun zetazeo handiena da, eta baita munduko horzdun animalia handiena ere. Beheko barailan soilik ikusten zaizkio hortzak, baina bakoitzak kilo bateko pisua izan dezake. Izatez, ez dago oso argi zertarako erabiltzen dituen... [+]
Lagun asko dut. Ezagutzen ditudanetatik hegalari jendea da mordoxka bat. Duela hiru bat urte, horietako baten bisita izan nuen; ez dut gogoan nor zen. Antxeta mokogorria izan zitekeen, edo zozo eme bat, edo saldo handietan ibiltzen diren arabazozo pikart horietakoren bat, edo... [+]
Maiatzaren 10ean egun osoko festa berezia antolatu dute Zestoako Amilibia baserrian. Agroekologiaren eta elikadura burujabetzaren alde, Gipuzkoako Biolur elkarteak abiatutako proiektua da Amillubi, eta udaberriko hitzordua aitzakia paregabea izanen da tarte eder bat partekatu... [+]
Gure hondartzak marrazoz beterik daude. Igerilariak lasai egon, kostaldean 100-200 metroko sakoneran ditugun hondartza zabalez ari bainaiz. Bertan bizi da Atlantikoko marrazo ugariena eta txikiena.
Oraindik ikusgai dago Donostiako San Telmo museoan Memoriaren Basoak erakusketa, maiatzaren 11ra arte. Totalitarismoek gizartea kontrolpean hartzeko erabiltzen dituzten metodo eta tekniken inguruko hausnarketa bat da, espresio artistiko ugariren bidez ondua.
Apirilaren 17an, Brasilgo Eldorado do Carajás-en egin zuten lurrik gabeko 21 langileen sarraskiaren 29. urteurrena izan da. Ordutik, La Vía Campesinak data oroitzen du Nekazarien Borrokaren Nazioarteko Egun gisa, lurrerako eskubidea defendatzeagatik koldarkeriaz erail... [+]
Maiatzaren 22tik 23ra bitartean deklaratu beharko dute auzipetuek. Gazteek salatu dute instituzioak "geroz eta gehiago" ari direla mugatzen protestarako eta mobilizaziorako eskubide politikoa, eta 'Bajadikako 27ak' izenarekin sortu dute plataforma bat. Maiatzaren... [+]
Anbotoko Mari ezagutzen dugu askok, Aralarko dama, Aketegiko dama eta beste izen ugariz ere ezaguna dena. Amalur izaki gorputza hartua da Mari, gure jainkosa, euskaldunon artean ezaguna. Soineko apainez jantzitako andere bezala aurkezten da herri askotan. Baina nor ote da Mari... [+]
Proventza eskualdean, Alpeen hegoaldean abiatu zuten Lili Saint-Laurent euskaldunak eta Mathias Guibert proventzarrak abeltzaintza proiektua duela hamar urte pasatxo. “Ardi, ahuntz, behi, txerri eta pottokekin plantatu ginen etxalde dibertsifikatua landuz, baina laborantza... [+]
Egurra diamanteak baino arraroagoa, bakanagoa da. Bai, unibertsoan errazagoa da diamanteak topatzea egurra baino.
Sasoitsu, osasuntsu eta bizipozez gainezka egotea dut helburu. Jaten dudanak, egiten dudanak eta pentsatzen dudanak eragina du oreka eta malgutasuna lortzeko eta tentsioa saihesteko.
Urduñako 2022-2042 Onura Publikoko Mendia Antolatzeko Planaren parte da ekintza, eta Eusko Jaurlaritzako Ingurumen Sailaren babesa eta Bizkaiko Foru Aldundiko Mendi Zerbitzuaren laguntza jaso du.
Sendabelarrak non bildu galdetuz idazten didate eta bide bazterrei erreparatzeko esan ohi diet. Erromantizismoak kalte egin digu bizitzako esparru askotan eta hemen ere bai, sendabelarrak ez baitaude mendi tontorretik gertu dauden bide zidorretan (bakarrik), ezta kostatik bertan... [+]