Ziento erdi bat pipermin (Capsicum annuum) landare landatua dut lehengo ilbeheran eta aurten bai, aurten ikertu behar dut min hori… Piperminak mina izenean darama, ageri askoan, baina kontuz, ezkutuxeagoan izaten dute mina edo min puntua; adibidez, pikillo piperrak (Capsicum annuum “Pikillo”) edo Ezpeletakoak (Capsicum annuum “Gorria”). Mina urruti du Angeluko biperrak eta izenak ederki dio: Capsicum annuum “Biper Eztia”; baita Gernikakoak ere, Capsicum annuum “Gernika”.
Mina, hala ere, beharrezkoa dugu, ezta? Minik gabe, puntta txorrotxik gabe, bixigarririk gabe ez dut bizitza hautematen. Piper min horien guztien bixigarri horiek eskura izaten ditut sukaldean. Sukaldean jakiak prestatzerakoan eta mahaian prestatutakoak jaterakoan ere bai. Sukaldetik mahairako bide motz horrek baratzera narama beti. Gurean oso motza da zirkuitu hori, metro gutxi batzuetako kontua. Eta mina adigai dut: min horren bururatzetik minaren jaiotzara, lantzera, sormenera, min gain puntarainoko bidearen asmakuntza. Aho sabaiaren plazera orgasmatzerainoko zaintza erraza, alegia. Erraza eta zaila. Gero eta zailagoak zaizkit piper desberdinak ezagutu, haziak edo landareak topatu, garaiz ekarri, landatu, jagon eta uzta jasotzeko lanak. Baratzerainokoa eta han bertakoa lortuz gero, sukaldekoa eta mahaikoa putz egitea baino errazagoak dira.
Behikundeak ere putz egiten du. Aspaldi honetan bar-bar dabil, batik bat inkomunikabideetan, behikentearen digestioa dela metano gasa, itxuraz planetarentzako edo eta gure bizimoduarentzako kaltegarria, gero eta gehiago sortzearen errua. Gu garen zortzi mila milioi lagunok putzik sortuko ez bagenu bezala… Angela Quintas nutrizionistak, Superpedorro (puzkerrontzi alaena) liburuaren egileak, dio ohikoa dela pertsona batek egunean 15 eta 20 putz artean botatzea. Zortzi mila milioi lagun, hamabosna putz egunero, urtean 44 bilioi putz dira; hori bai metano isuri tzarra.
Behi-jendera bueltatuta, AEBetako Penn State unibertsitateko Leoni Martins doktoregaiak behien elikadura hobetzeko eta behiek jatenak hobeto baliatzeko ikerketa bat egina du. Bertan 48 holstein behiri (hemen “frisona” esaten zaie) piperren mina sortzen duen kapsikum oleoerretxina gehitzearen eragina neurtu zuen. Eta emaitzak paregabeak izan ziren. Piperminetatik edo iltze-oliotik sortutako kapsizina hartutako behiek janaritik sortutako energia hobeto erabiltzen dute, eta espero ez den albo mesedea ere ekarri die: metano gutxiago isurtzea.
Nik aurreko ilbeheran landatu nuen pipermin saila. Metanoaren neurketa gero etorriko da. Gero berokoak.
Veneziako urmaela, 452. urtea. Hunoen inbasioak bultzatuta, Italiar penintsulako barrualdeko hainbat biztanlek eremu zingiratsuan hartu zuten behin behineko babesa. Baina lonbardiarren inbasioak iritsi ziren urte batzuetan, eta bizitoki iraunkorra bihurtuko zen etorkin... [+]
A ze pagotxa!, esan ohi dugu. Pagotxa edo mauka edo txokoa edo mantxunga edo… onturre edo probetxu ona ateratzen zaion zerbaiti edo horren aukerari esaten zaio “pagotxa”.
Haurtzaroan, lursailen batean, parkeren batean edo baserri giroko lurretan sarritan izaten genituen “txitxareak” eskuartean… Jolas guneak gero eta artifizialagoak diren garai hauetan ordea, zaila da hiri nahiz herri-guneetan halakoak topatzea. Baina itsasoko... [+]
Pirinioetan dago ezpel basatien munduko eremurik handiena, eta hain zuzen Nafarroako Pirinioan, Abaurregainan, sortu zuten 2020an Ezpelzaintza 2050 egitasmoa. Cydalima perspectalis sitsa hondamendi handia eragiten ari da ezpeldietan azken urteotan, eta espeziea babesteko eta... [+]
Aurten bai urtea da. Sagar urtea izango da aurtengo hau (Malus domestica). Eta baialdia behar bezala agurtu eta baliatzeko, besteak beste, dolareak gertatu beharko ditugu.
Duela urtebete pasa gauzatu zuten Ortulaguntza proiektua Debagoienan. Langile bat kontratatu dute bailarako nekazaritza proiektu txikietan txandaka lanean aritzeko, hartara ekoizleei lan karga arintzeko eta baldintzak duintzeko. “Sektorea zaurgarri zegoela eta errelebo... [+]
Kaxalotea edo zeroia (Physeter macrocephalus) munduko horzdun zetazeo handiena da, eta baita munduko horzdun animalia handiena ere. Beheko barailan soilik ikusten zaizkio hortzak, baina bakoitzak kilo bateko pisua izan dezake. Izatez, ez dago oso argi zertarako erabiltzen dituen... [+]
Lagun asko dut. Ezagutzen ditudanetatik hegalari jendea da mordoxka bat. Duela hiru bat urte, horietako baten bisita izan nuen; ez dut gogoan nor zen. Antxeta mokogorria izan zitekeen, edo zozo eme bat, edo saldo handietan ibiltzen diren arabazozo pikart horietakoren bat, edo... [+]
Maiatzaren 10ean egun osoko festa berezia antolatu dute Zestoako Amilibia baserrian. Agroekologiaren eta elikadura burujabetzaren alde, Gipuzkoako Biolur elkarteak abiatutako proiektua da Amillubi, eta udaberriko hitzordua aitzakia paregabea izanen da tarte eder bat partekatu... [+]
Gure hondartzak marrazoz beterik daude. Igerilariak lasai egon, kostaldean 100-200 metroko sakoneran ditugun hondartza zabalez ari bainaiz. Bertan bizi da Atlantikoko marrazo ugariena eta txikiena.
Oraindik ikusgai dago Donostiako San Telmo museoan Memoriaren Basoak erakusketa, maiatzaren 11ra arte. Totalitarismoek gizartea kontrolpean hartzeko erabiltzen dituzten metodo eta tekniken inguruko hausnarketa bat da, espresio artistiko ugariren bidez ondua.
Apirilaren 17an, Brasilgo Eldorado do Carajás-en egin zuten lurrik gabeko 21 langileen sarraskiaren 29. urteurrena izan da. Ordutik, La Vía Campesinak data oroitzen du Nekazarien Borrokaren Nazioarteko Egun gisa, lurrerako eskubidea defendatzeagatik koldarkeriaz erail... [+]
Maiatzaren 22tik 23ra bitartean deklaratu beharko dute auzipetuek. Gazteek salatu dute instituzioak "geroz eta gehiago" ari direla mugatzen protestarako eta mobilizaziorako eskubide politikoa, eta 'Bajadikako 27ak' izenarekin sortu dute plataforma bat. Maiatzaren... [+]
Egurra diamanteak baino arraroagoa, bakanagoa da. Bai, unibertsoan errazagoa da diamanteak topatzea egurra baino.
Proventza eskualdean, Alpeen hegoaldean abiatu zuten Lili Saint-Laurent euskaldunak eta Mathias Guibert proventzarrak abeltzaintza proiektua duela hamar urte pasatxo. “Ardi, ahuntz, behi, txerri eta pottokekin plantatu ginen etxalde dibertsifikatua landuz, baina laborantza... [+]