Lantokietako isilpeko doluaz
Hau irakurtzen duzunerako, ez dakit zenbat herri izango ditudan bihotzean eta zenbat gogoeta buruan. Idatzi hau bidali baino lehen, izan naiz Arantzan, Tolosan, Elgoibarren eta Ondarroan, Hausnarrean liburua aurkezten.
Leku bakoitzetik zer edo zer dakart etxera. Hartu nauen taldearekin batera itzultzen naiz etxera, gutxienez. Gerora, batzuetan, ekarritakoak luze irauten du, are gehiago hurrengo egunetan horri bestelakoak kateatzen bazaizkio. Tolosan izandako elkarrizketa bat kulunkan daukat, eta dilin-dalan horretan haria luzatzen da, amarauna osatu arte.
Animalien heriotza abiapuntu duen doluaz aritu ginen. Abereen heriotzak gugan sortzen duen minaz edo ezinaz ez da, orokorrean, hitz egiten. Gaixo zegoen, eta hil behar izan dugu. Eta gero, zer?
Zer datorkigu gero? Zer diote gure tripek heriotzaz? Beherakoak al darama, bere erauntsian, nahasian dugun tristura? Idorreriak xurgatu al ditu gure malkoak? Edo hor barruan gertatzen denaz hobe ez jakitea?
Adineko pertsonak zaintzen dituen emakumeak hori dena lotu zuen bere lanarekin. Eremu horretan ere heriotzak sortutakoa isilarazi egiten omen da. Dolu itoari ez omen zaio haizerik ematen. Ez da existitzen. Lan-harremana eten egin da. Fini. Pasa beste batera.
Baina ez da egia, edo ez behintzat kasu askotan. Maiz zaintzaile eta zainduaren arteko harremana lan-kontratutik askoz urrutiago joan da, eta konpartitutako orduetan bizitza bera partekatu dute, elkarrekin brodatu eder bat osatu arte.
N1 errepidean kakorratz-lanetan hasi nintzen ni. Gogora etorri zait isiltasunera kondenatutako kazetariez aritu zen EHUko irakasle bati egindako elkarrizketa. Gisèle Pericot, senarrak drogatu ondoren, bortxatua izan zen emaztearen kasuaren harira irakasle horrek luzatutako galdera: epaiketa horren jarraipena egin behar duten kazetariak hartzeaz nor arduratzen da? Nork itzuliko ditu tripa horiek bere onera, eguna bortizkeriatan pasa ondoren? Nola eman leku Gisèle Pericoten kontakizunean beren burua irudikatu duten emakumezko kazetari –edo bestelako langile– horien izuari?
Ehoziriak eskutan banitu bezala, gehitu zaizkit Palestinan –edo beste edozein tokitan– dauden langileen –medikuak, kazetariak, GKEetakoak...– tripak. Nork hartzen ditu horiek? Nork zaintzen ditu lan-harreman horietan sortzen diren zauri ikusezinak? Pentsa dezagun begi bistakoak artatuak direla...
Badakit heriotzak, orokorrean, ez duela prentsa onik; bizitzaren ezinbesteko osagaia izan arren, ez dugula parean ikusi nahi, ezta onartu nahi ere. Halere, zalantzan nago, ez dakit hona ekarritako heriotzak –edo bortizkeriak– ez diren ikusten ala, ikusi badira ere, langile horiek bizi dituzten ezinei ez ote zaien atentziorik jarri nahi.
Abeltzainon kasuan, ziur aski, nahikoa litzateke norberak arnasa ematea gertatutako heriotzari eta dolua konpartitzeko aukera izatea. Bestelakoetan, korapiloa handiagoa da, akaso, aiseago askatuko da heriotza naturala izan den kasuetan; baina hor ere arnasa behar. Bortizkeria tartean dagoenetan, baliabideek bestelakoak izan beharko luketela esango nuke.
Halere, susmoa dut estandarrak agintzen duen lan-harreman serio eta profesional horretan, lan-hitzarmenetan ez direla erreskaterako estrategiak jasoko. Norberak bilatu beharko dituela arnasak, barruko korapilo horiek askatzeko.
Zer egin gure doluen digestioekin? Usteltzen utzi? Komunetik behera bota? Ala arnasak eta denborak eskaintzen diguten patxadaz tripak askatu?
Tenperatura igoera dago aurreikusita datozen egunetarako, eta, sute arriskuak ekiditeko, ostegun iluntzeko 20:00etatik aurrera debekatuta egongo da uzta lanak egitea. Aurretiaz ere neurriak hartuta zituen gobernuak, baina Zarrakazteluko sutea kontrolpean izanda, neurriak malgutu... [+]
Ostiraletik aurrera ur murrizketak ezarriko dituzte Euskal Hirigune Elkargoak barne hartzen dituen eta alerta egoeran dauden 158 herritan, eta metereologia zerbitzuek abisu horia ezarri dute trumoien arriskuagatik. Hego Euskal Herrian, berriz, leku ugaritako termometroek 40... [+]
Bakoitzak 1.680 eguzki panel izango ditu, eta megawatt bateko potentzia. Enpresak hiru urteko epea izango du Muga eta Val izeneko instalazio fotovoltaikoak eraikitzeko.
Munduko hainbat txoko zeharkartzen dituzten ibaiek, bizirik dauden heinean, euren begirada propioa dute mundua bera ikusteko. Gizakiaren garapenaren testigu isilak dira: hirigintza, gerra, kutsadura, uholdeak... dituzte ikusmiran, baita euren bazterretan etengabe ernetzen diren... [+]
Eusko Jaurlaritzako Industria, Trantsizio Energetiko eta Jasangarritasun sailak ingurumen baimena ukatu dio Piaspe egitasmoari, Statkraft enpresak Azpeitia, Zestoa eta Errezil artean eraiki nahi dituen errotek eta argindarra garraiatzeko azpiegiturek eragingo... [+]
Suhiltzaileek itzaltze lanetan jarraitzen duten arren, egonkortu dute kontrolik gabeko sutea. Espainiako Gobernuak larrialdi aurreko faserako plana onartu du, autonomia erkidegoen eta Espainiako Gobernuaren arteko komunikazioa hobetzeko; dena den, larrialdien kudeaketa autonomia... [+]
Larunbat gauean hasi zen sutea Zarrakaztelu eta Figerol lotzen dituen errepideko pinudi batean. Herritarrentzat arriskurik ez dago momentuz, gobernuak adierazi duenez. Gizakiek eragindako sutea dela jakinarazi du gobernuak.
338 hektarea erre ditu astearteko suteak. Nekazarien sindikatuak haserre agertu dira Nafarroako Gobernuak suteak saihesteko ezarritako murrizketekin. Asteazkenean beste sute bat piztu da Artaxoa eta Añorbe artean, baina hura ere kontrolpean dute suhiltzaileek.
Erabilera bakarreko plastikoen ekoizpenari eta erabilerari jarri nahi dizkiete mugak bereziki. Plastikoaren ekoizpena bikoiztu dute mende hasieratik, eta igoera horren arrazoia erabilera bakarreko plastikoak dira nagusiki.
Suhiltzaileek kontrolpean dute Ibarbeibar ibarreko sutea, Eneritz, Muruzabal, Añorbe eta Obanos herrietan egondakoak hain zuzen ere. Nafarroako Gobernuak behin-behineko debekua ezarri dio nekazaritzan sua erabiltzen duen edo sor dezakeen makineriari.
The Lancet aldizkariak argitaratutako ikerketa batek eman du datua eta ohartarazi du plastikoaren ekoizpenak osasunean eragina duela bere ekoizpen prozesu osoan eta gazte zein helduei eragiten diela. Gehitu du 1950tik 200 aldiz biderkatu dela plastikoen ekoizpena.
Donostiako hirigunetik Urumeak banandua, nekazaritza eremu zabala zen Egia: Nabarrizene, Txurkoene, Mikelaene, Polloene... 70 baserri baino gehiago zeudela uste da. Trenbidearen etorrerak beste destino petral bat ekarri zien lur horiei, ordea: zerbitzuetarako eta... [+]
Ekainak bost ditu gaur; udara atarian gaude eta giroak badaki. 15:00ak dira, sorbeltz saldoa aztoratuta dabil, udara beteko zeruan, kirrinka batean, eltxoak ehizatzen. Azpitik Ibaik erreparatu die sorbeltzei, eta tartean dauden enara azpizuriei; gorde ditu basozain arropak,... [+]
Naturklima fundazioak kaleratutako Itsasoko eta kostako txostena-k argitara eman ditu klima aldaketa euskal kostaldean izaten ari den ondorioak: Bizkaiko Golkoko uren tenperatuta 0,22 gradu igo da hamarkada bakoitzean, 1981tik 2023ra, munduko uren tenperaturen batez besteko... [+]
