Laborarien haziak vs industriarenak
Vía Campesinak, 73 herrialdetako laborariak biltzen dituen elkarteak, hazien defentsa egiteko deia egin du Nekazarien Borrokaren Nazioarteko Egunean (apirilaren 17a). Zehazki, nekazariek erabiltzen dituzten hazien defentsa aldarrikatu dute. “Haziak elikadura burujabetzaren funtsezko oinarrietako bat dira”, gogorarazi dute, “elikadurarekin zerikusia daukan ia guztia haien araberakoa baita”.
Aurtengo apirilaren 17rako zabaldu duen agirian (gaztelaniaz eta frantsesez), Vía Campesinak hazien bilakabide historikoa aipatzen du lehenbizi, labur bada ere: “Nekazaritzako haziak ez dira landu gabeko naturan aurkitzen diren bezalakoak. Azken milurtekoetan laboreetan eman den dibertsitate izugarria ez zen existitzen lehen. Gaur egun elikaduran dagoen aberastasun hori mundu osoko nekazarien jardunari zor zaio”.
Jardun horrek denbora luzea darama indarrean, eta nagusi izan zen XX. mendearen erdira arte, laborari mugimenduaren esanetan. Nekazaritza industrializatuarekin etorri zen aldaketa nagusia. Haziak laborategietan eta esperimentazio-zelaietan hasi ziren transformatzen, XX. mendea hasi orduko; berrikiago, transgenikoak ditugu. “Eraldatzea derrigorrezkoa zuten, nekazarien landaketek arazo ugari baitute elikagaien industrializazioaren ikuspuntutik: haien ezaugarri fisikoak eta haien heltze-denbora ez dira homogeneoak, eta beraz ez dira egokiak makinen bidez jasotzeko. Gainera, ez dituzte ondo jasaten ongarri artifizialen kopuru handiak”.
AEBetan 30eko hamarkadan hasi zen Iraultza Berdea esaten zaiona; Europan, berriz, II Mundu gerraren ostean. Horrekin batera, dio Vía Campesinak, kultur paradigma bat ezarri zen, zeinaren arabera hirietako biztanleek uste baitzuten industriaren prozedurek baizik ezin zutela ziurtatu mundua modu egokian elikatzea.
Vía Campesinak salatzen du gaur egungo arau eta legedi askok hazi industrialak erabiltzea bultzatzen dutela, nekazarien hazi tradizionalen kaltetan. Horretarako bide bat pribatizazioa da, “Iparraldeko herrialdeetan dagoeneko nagusi den eta Hegoaldekoetara indarrez iristen ari den sistema”. Patenteen bidez, edo hazien jabetza konpainia jakinen esku uzten duen bestelako tresna legalak erabilita, oztopatu nahi da laborariek haziak urte batetik bestera gorde eta berrerabiltzea, ohituraz egin den bezala. “Europan, esaterako, araudi berriek haziak berrerabiltzen dituzten nekazariak kriminalizatzea eragin dute”.
Vía Campesinaren ustez, Iraultza Berdeak agindu ziguna ez da bete. Aitzitik, kalte egin du. “Lurzorua hondatu da produktu agrokimikoak eta makinak erabiltzearen ondorioz; elikagaien garraioak eta paketatzeak kutsadura eragin du; landa-eremuan biodibertsitatea galdu da…”. Eta haboro. Alta, ideia bat zabaldu nahi du elikaduraren industriak: nekazariek, batez ere lurralde azpigaratuetan bizi direnek, teknologiaren beharra dutela euren arazoak konpontzeko. “Ez dute esaten, baina, nekazari horien arazoen iturri nagusia Europako eta AEBetako elikagaien merkeen inportazio subentzionatuak direla. Munduko leku askotan, inportazio horiek tokian tokiko merkatuen porrota eragin dute eta”.
Gutxi batzuen onura besterik ez dakarren eredu industrialaren beharra ukatzen du Vía Campesinak: “Laborariok gai gara geure herrien elikadura bermatzeko, baldin eta ura, lurra eta haziak eskueran baditugu”. Ondorioz, apirilaren 17an haziak gorde, erein, berrerabili eta partekatzeko eskubidearen aldeko aldarria egin nahi du nazioarteko mugimenduak. Bidenabar esatera, NBEren Hazien Hitzarmenak aitortutako eskubidea da hori, baina betiere estatu sinatzaile bakoitzeko legedian txertatzearen menpekoa. Bestela esanda, aitorpena bai, baina hutsala.
Hainbat zigilu elkarrizketan jartzea. Horixe izan da Udako Euskal Unibertsitateak (UEU) eta EHKOlektiboak Usurbilen antolatutako jardunaldien abiapuntua. Bertan elkartu dira: EHKO Berme Sistema Parte hartzailea, Ekolurra zigilu ekologiko ofiziala, Idoki Iparraldeko etxe... [+]
Euskal Herrian badugu inurrijale bat, baina ez da Ameriketan aurkitzen den ugaztun hori. Gurean hegazti bat da inurrijale amorratua dena, hainbeste gustatzen zaizkio inurriak ezen Debagoiena eta Debabarrenean inurrijale ere deitzen dioten. Eta hau, okil espezie bat da:... [+]
Pandemia garaian erabaki zuten Bea Lopez de Suso Marinak eta Iker Gonzalez Dominguezek landa eremura bizitzera joatea. “Nolabait, orduan berpiztu zen aspalditik landa eremuan proiektu bat sortzeko genuen grina”, azaldu du Lopez de Susok. Kuartangora iritsi zen... [+]
Etorri dira herriko jaiak. Gureak sanferminen atarikoak dira, uztailaren abiatzea. Eta aurten berrikuntza bat izan dute. Artisten herria da gurea, eta apain-apain janzten dute jaietarako, baina aurten, ustekabean, herriko kale nagusiko sarrerako sagarrondoak lorez jantzita hartu... [+]
Biolur laborantza ekologikoaren aldeko elkarteak frutazaintza sustatu nahi du eta horretarako egun-pasa ederra antolatu du uztailaren 29rako; hiru proiektu ezagutuko dituzte bertatik bertara: Erroak mintegia Ahatsan (Nafarroa Beherea), Kibbi Sat Donezteben (Nafarroa) eta... [+]
Pandemia garaian erabaki zuten Bea Lopez de Suso Marinak eta Iker Gonzalez Dominguezek landa eremura bizitzera joatea. “Nolabait, orduan berpiztu zen aspalditik landa eremuan proiektu bat sortzeko genuen grina”, azaldu du Lopez de Susok. Kuartangora iritsi zen... [+]
Etorri dira herriko jaiak. Gureak sanferminen atarikoak dira, uztailaren abiatzea. Eta aurten berrikuntza bat izan dute. Artisten herria da gurea, eta apain-apain janzten dute jaietarako, baina aurten, ustekabean, herriko kale nagusiko sarrerako sagarrondoak lorez jantzita hartu... [+]
Euskal Herrian badugu inurrijale bat, baina ez da Ameriketan aurkitzen den ugaztun hori. Gurean hegazti bat da inurrijale amorratua dena, hainbeste gustatzen zaizkio inurriak ezen Debagoiena eta Debabarrenean inurrijale ere deitzen dioten. Eta hau, okil espezie bat da:... [+]
Hainbat zigilu elkarrizketan jartzea. Horixe izan da Udako Euskal Unibertsitateak (UEU) eta EHKOlektiboak Usurbilen antolatutako jardunaldien abiapuntua. Bertan elkartu dira: EHKO Berme Sistema Parte hartzailea, Ekolurra zigilu ekologiko ofiziala, Idoki Iparraldeko etxe... [+]
Marurin kokatutako proiektua da Mustai Ortua, Gorka Areitio Elorduik eta Marcela Pava Gomezek bultzatua. Diseinu grafikoko ikasketak egin zituen Areitiok eta horretan ari zen lanean, baina gainezka eginda zebilen. Pava, berriz, abokatua da lanbidez, baina ezin zuen horretan... [+]
Ekainak akainak ekarri ditu: uda iritsi da. Udaberriko egun beroetan hasten dira akainak ehizean, udako ehizaldi nagusirako hankak prestatzen. Garo arruntaren (Pteridium aquilinum) garomenetan izaten da batez ere, bide ertzera zintzilik diren orri muturretan kulunka, gustuko... [+]
Tarteka bada ere, inoiz ikusiko zenuten hego beltzeko “erle erraldoi” eta potolo bat zuen inguruan hegan. Hala bada, ziur izan intsektuen artean ikusgarrienetako bat ikusi duzuela. Eta ziur izan, baita ere, ez duzuela inongo arriskurik, itxura itzeleko erlastar honek... [+]
Ukenduak egiten dituen orok solstizio bueltako data hauetan zeruari begiratu dio: bateko beroa eta besteko ekaitzak, sendabelarrak noiz bildu erabakitzen komeriak izan dira. Ikusten denez, San Joan eguna ez da edozein egun, indar eta sinbolismo bereziko eguna dugu. Edozein... [+]
Eguna mozten hasten den hilabetea, ekaina. Festa aparretan gabiltza baina xorro-xorro, hau esku artean duzunerako dagoeneko hamalau minutu moztu da egun argia. Gu gure eroan, batzuek bere txoroan, ez gara jabetzen baina landareak bai ederki asko! Eguna mozten hasi da eta ez dio... [+]
Aramaioko Beñat Ibarguren Arrizabalaga da Larrinbarri ahabi ekologikoak ekoizteko proiektuaren bultzatzailea, eta 2012tik ari da Anbotopeko bere lursailetan fruitu gorri landareak eredu ekologikoan lantzen. “Lagun batek eta biok sortu genuen proiektua, hasiera batean,... [+]