Eneko Jorajuria (Senpere, 1977) lehen mailako irakasle berezitua da Urruña eta Ziburun, zailtasunak dituzten haurrekin. Urruñan abiatu zuten lehen aldiz 10 egunez pantailak utzi egitasmoa, eta koordinazio lanean ibiltzen da geroztik. Ipar Euskal Herrian 2017an abiatu zen esperimentazioa, eta umeak egin ditu geroztik, hedatu baita lurraldetik harago ere.

Nola izan zenuen Jacques Brodeur Quebeceko irakasleak abiatu pantailarik gabeko egun haien berri?

Le Mans hirian lan egin izan zuen lankide batek aipatu zidan lehen aldiz. Han zuzendari izan zelarik eraman zuen proiektu hori, eta interesgarria iduritu zitzaigun eskolan egitea. Ez bereziki pantailen kalteak ikusten genituelako gure eskolan besteetan baino gehiago, baina orokorki aipatzen baitzen pantailaren aitzinean pasatzen den denboraren igoera, tokia hartzen baitzuen haurren bizitzan, elkarbizitzan; batzuek lo eskasa ere. Desafioaren kontzeptua biziki interesgarria zitzaigun: zerbait denek elkarrekin egitea —buraso, irakasle eta haurrek—. Horrek du ibilarazten, elkartasunean egiteak.

Beraz, pantailen erabilerak jadaneko grinatzen zintuzten zuen eskolan?

Gure eztabaidetan maiz etortzen zen gai hori. Ez pantailena bakarrik, baina marketinarena ere bai; eskola kanpotik ekartzen dituzten jokoak, Pokemon edo holakoak. Ahal bezainbat salduak izateko eginak dira.

Telebistan ikusten ahal diren emankizunen gaien bilakaera ikusiz ere bagenuen solasa, ikustean zer aipatzen zuten haurrek jostalekuetan. Tele-errealitate horrekin atzematen genuen gero eta okerrago joaten zirela ikusten zituzten emankizunak: Les Ch’tis, Les Marseillais edo Cyril Hanouna, adibidez. Hanounak anitz trufa edo irain erabiltzen ditu; haren emankizunetan, helburu bat da bestea trufatzea, umiliatzea, eta hori pixka bat ohikoa bilakatu da.

Haurren irudimenean ere, marrazkietan edo asmatzen zituzten istorioetan, ohartuak ginen anitz erabiltzen zituztela haurrek erosteko egin produktu horiek.

Bestalde pantailek gorputz eta buru osasunean, elkarbizitzan, ingurumenean duten eraginaren lantzea duzue helburu.

Bai. Horien lantzeko oinarri edo hastapen bat izatea behintzat. Azkenean, pantailek eragiten dutenaren kontrario guzia egiten da desafio horretan. Elkarrekin asmatzen ditugu bizitzen ahal ditugun jarduerak. Haurrek ideia anitz dituzte. Hastapen batean pantailak baztertzea zaila iduritzen zaie, baina proposatzen diezularik aktibitateen antolatzean parte hartzea, edo galdegiten zer egiteko gogo luketen pantailarik gabeko denboran, ideia franko dituzte: kirola egin nahi dute, entseatu nahi dituzte gauza berriak, izadian ibili nahi dute, ibilaldiak egin, animaliekin harremanetan sartu. Bada hezkuntza bat egiten dena hor. Osagarrian: kirolerako gustua, bizikletaz edo mendian ibiltzeko gustua. Elkarbizitzan: besteekin bizitzen ahal diren gauza guziak garatzea, denbora gehiago pasatzea aitatxi eta amatxirekin, anai-arrebekin, burasoekin.

Ondorioak ikusi dituzue?

Beharbada hobekuntzak ez dira segidan ikusten, nahiz eta anitzek dioten hobekuntzak badirela hamar egunen buruan. Familia anitzek diote giroa hobetu dela; irakasleek diote kontzentrazio gaitasun handiagoa dutela hamar egun horietan. Ez dugu datu zientifikorik neurtzeko, baina bada hezkuntza hastapen bat mundua beste manera batez ikusteko.

Elkartasun bat bada ere irakasle, osagarri munduko profesional, eskola, buraso, elkarte, denen artean. Gure arteko sare hori azkartzen du pixka bat. Informazioari buruzko hezkuntzaren aldetik ere, jokoan da mende honetan gazteek teknologia ezagutzea eta kontrolatzea, teknologiek haiek kontrolatu gabe. Pantailen gibelean erabiliak diren teknikei buruz hezi behar dira, pantailen menpe ez bizitzeko.

Azpimarratzen duzue joko libreak, enoatzeak haurrarentzat duten munta ere.

Maiz, teknologiaren puntu baikor gisara saltzen dute haurrek sormena garatuko dutela teknologiarekin, baina badakigu haurtzaro garaian joko librea garrantzitsua dela; aspertzea ere bai. Psikologo anitzek erraten dute haurrak behar dituela objektuak hunkitu, manipulatu, entseguak egin, eta hola sortzen duela bere irudimena, sormena, esperimentazioaren bidez. Pantailek denbora hori gero eta gehiago ebasten die haurrei, eta arazoak sortzen ahal ditu haien garapenean. Logika mailan zailtasunak dituzte, gauzen arrazoiak ulertzeko; ez dute errazki egiten kausa eta ondorio lotura.

Haurrek errazki erraten dute aspertzen direla, eta buraso gisa gero eta gehiago ematen dizkiegu gauzak egiteko; erraza da pantaila bat piztea, milaka joko erosten dizkiegu, eta, azkenean, haientzako denbora hori ez dute gehiago gauzak pentsatzeko, asmatzeko. Haurrek ez dute jostailu beharrik jostatzeko.

Egitasmoa kolektiboa izatea nahi duzue, eta ez haurren arteko zeingehiagoka bat.

Badu hamabost urte egiten dela, eta metodologia hobetuz joan da. Hastapenean, lehiaketak asmatuak izan ziren haurrek ahal bezainbat puntu irabazteko, baina ohartu ziren azkenean xikanatzen zutela. Beraz, behar izan zen aldatu eta aitzinamendu handia izan zen puntuak elkartzea eta elkarrekin egitea desafioa. Jacques Brodeurrek desafioa konparatzen du goi mailako partida kolektibo batekin. Elkarrekin prestatzen gara, gure aurkakoak profesionalak dira, zaila izanen da, baina elkarrekin aritzen bagara eta elkar sustengatzen badugu irabazten ahal dugu.

Horrek ongi funtzionatzen du, eta parte hartze handiak lortzen dira. Haurren %85ek parte hartzen dute.

Sekula baino partaide gehiago izan da aurtengoan. Zerk egin du arrakasta?

Pantailekin distantzia hartzearen gogoeta garrantzitsua iduritzen zaio gero eta jende gehiagori. Horrek egiten du desafioaren arrakasta. Pantailak denetan sartuak dira; ikusten da badugula menpekotasun bat, eta zaila zaigula horretarik urruntzea. Eguneroko bizian laguntzen gaituzte anitz, lan egiteko, bizia kudeatzeko. Desafioa ez da egina pentsatuz pantailarik gabe bizi behar dugula, baizik eta muga ona hobeki ikusteko; noiz garen gu teknologiaren menpe. Muga hori ez da batere argi. Ez dakigu zinez lanean ari garen edo aisian garen. Hori dena behar dugu elkarrekin eztabaidatu, gogoeta sakondu.

Albiste hau Ipar Euskal Herriko Hitzak  plazaratu du. CC-BY-SA lizentziari esker ekarri dugu gurera.