Zeresana ematen ari da azken egunetan Vox alderdi ultraeskuindar espainiarrak Francisco Franco fundazioaren eskutik jasotako diruaren afera. Alderdiko Leongo presidentea zen Carlos Portomeñek kargua utzi du diktadorearen omenezko fundaziotik dirua jaso zuela argitaratu ostean: astelehen honetan Ser irrati kateak publiko egin duen grabatutako elkarrizketa batean Portomeñek esaten du Jaime Alonso Franco fundazioko bozeramailearekin elkartu dela eta honek laguntza ekonomikoa ziurtatu diola.

Diktadore faxista espainiarraren fundazioak eta Voxek duten lotura harago doa grabazio horren arabera, Alonsok “egunean hiru aldiz [Santiago] Abascalekin hitz egiten” duela adierazten baitu. “Alonsok ekonomikoki lagunduko digu eta ez nago prest laguntza horiei uko egiteko”, entzuten da grabazioan.

Alderdi ultraeskuindar berriak eta Espainiako diktadurari gorazarre egiten dion fundazioak loturaren bat izan zezaketela aurreikustea ez zen zaila agian. Baina, nondik ateratzen du Vox finantzatzeko dirua Franco fundazioak?

Diru-laguntza publikoak dira elkarte horren finantzazio iturrietako bat. Jose Maria Aznar buru zuela PP Espainiako Gobernura gehiengo osoarekin iritsi zenetik, erakunde publikoak diru iturri emankorra izan dira Francoren fundazioarentzat. 2000. urtetik 2003ra bitartean 150.000 euro jaso zituen fundazioak Aznarren exekutibotik, artxibategietako proiektuak egiteko “irabazi asmorik gabeko erakundeei” bideratutako diru-laguntzetan. 2017an atera zen argitara datua, Podemosek Espainiako kongresuan egindako galdera baten ondorioz.

Baina auzia lehenagotik zen ezaguna: 2002. urtean Begoña Lasagabaster EAko diputatuak orduko Hezkuntza eta Kultura ministroaren agerraldia eskatu zuen, fundazio horrek jasotzen dituen diru-laguntzak ze kriterioren arabera ematen diren jakin nahian. Lasagabasterrek esan zuen “onartezina” dela Espainiako Gobernuak laguntza publikoak ematea “oinarrizko eskubideak urratu zituen diktadore bati gorazarre egiten dion” fundazio bati.

Ez dirudi salaketa horiek eten zutenik Franco fundazioak erakundeen eskuetatik jasotzen duen finantzazioa. Lasagabasterrek azalpenak eskatu ostean, eta PP izan ezik alderdi guztiek diru-laguntza horiek kritikatu ondoren, 2003. urtean, beste 26.690 euro eman zizkion Aznarren gobernuak Franco fundazioari.

2015ean elkarteak aitortu zituen diru-sarreren artean 75.372 euro diru-laguntzetatik eta donazioetatik zetozen. Compromís alderdiko Carles Mulet senatariak eskatuta argitaratu zituen datu horiek Espainiako Gobernuak eta beste kontu esanguratsu bat ere agerian geratu zen: 2015etik aurrera Franco fundazioak ez duela Fundazioen Erregistroan daturik eman, legez hori egitera derrigortuta dagoen arren.

Horri gehitu behar zaio fundazio horrek dauzkan abantaila fiskalak: Francoren aldeko elkarteari donazioren bat egiten dionak Pertsona Fisikoen Errentaren gaineko Zergan %75eko murrizketa dauka lehenbiziko 150 euroetan. Beraz, Franco fundazioari 150 euroko donazioa eginez gero, Espainiako Ogasunak 112,5 euro finantzatzen ditu.