Berotzeko edota janaria prestatzeko egurra erabiltzen al duzu? Orduan aberatsa zara. Egur errautsa lehengai bikaina da makina bat gauzatarako. Eskuera ditugun gaien erabileraz jabetzea gero eta beharrezkoagoa izango zaigula pentsatzen dudan horietakoa naiz, ingurumenagatik, baita bizi dugun eragindako mendekotasunetik askatzeko ere.
Gure etxea ez da baserri izugarri horietakoa, baina kale etxe baten aldean handia. Urritik apirilera arteko sualdia izaten du gure ekonomikak, janaria bezala etxea ere berotzeko. Eta hogei bat estereo edo metro kubo egur erretzen du. Egurra norteko haritz (Quercus rubra) edota pago (Fagus sylvatica) adakia izan ohi da. Mota horretako egur estereo batek sei-zazpi bat litro errauts ematen du. 130 bat litro errauts su sasoiero. Errauts mordoa, eta erabilera eman behar.
Goazen sukaldera. Egur errautsa orantza gisa erabili izan da, gaileta eta antzekoen altxagarri. Ezkurrak jan nahi badituzu, aurrez taninoa erauzi behar zaie, eta errautsak lan hori errazten du. Likenari hagina sartu nahi badiozu, errauts uretan beratzea komeni da, Islandian egiten duten eran. Garbitasunerako laguntzaile ederra da. Harrikoa egiterakoan koipe arrastoak kenduko dituen xaboi kozkorra egiten da errautsarekin. Berarekin lixiba ere egiten da gobada egiteko; baita, iragazi eta uretan nahastuta, orbanak kentzeko ere. Errauts hutsa sukalde bazterretan jarrita ez omen da labezomorrorik hurbiltzen. Arin-arin errautseztatutako arropa ez omen du sitsak jotzen. Animalion arkakusoak ere berdin. Usainak eta hezetasuna bereganatzen ditu, hozkailuan, gela heze batean eta abar; jarri ontzi batean errautsa, hobe ikatz puxkak baditu.
Botikinaren inguruan, azalean emanda zauriak sendatzen laguntzen du, antiseptikoa omen. Garai batean tatuaje gisara azalpean sartzen omen zuten egur errautsa. Hala baieztatu dute Suitzako Alpeetan aurkitutako duela 3.300 urte bizi zen Ötziren gorputzean; agi danean zauriak eta lesioak antzematen zaizkion tokietan ditu tatuaje bereziok.
Etxe bueltan elurra urtzeko ona da, baina kontuz gero, oinetakoetan ez eraman etxe barrura. Gure ekonomikak suaren parean beirazko atea du: hura garbitzeko ur pixka batekin egindako errauts orea ezin hobea da. Antzera garbitzen omen da zilarra ere; horretan ni ez naiz saiatu.
Horiek denak egin eta oraindik sasoi honetako egur errautsaren laurdena ere ez dut baliatu...
Sugea ikusi orduko: “Sugegorria!”. Telesforo Aranzadi zenak esaten baitzuen, begiek ez dutela ezagutzen dutena baino ikusten. Eta sugegorria ezagutu, ezagutzen dugunez (entzunaz, sikiera), hori bera izaten da joera: ikusten dugun suge oro sugegorria dela iruditzen... [+]
Dei batek dena alda dezake. Eguna bai, bederen. Hurrengo orduetako martxa, sikiera. Ourensen dagoen lagunak jasotzen du Noainen dagoen Lugoko lagunaren deia. Dei bakar batek ekarri zituen Galizako elkarte bateko zortzi artzain eta ahuntzain bat etxera. Zoragarria izan zen... [+]
Artzain gisa hirugarren kanpaina du aurtengoa Koldo Vicente Eseberrik. Familia Otsagabikoa izan arren, Iruñean bizi izan zen txikitatik, baina abeltzaintzaren munduarekin harreman estua izan du beti. “Osaba artzaina zen, haragitarako ardiak zituen hemen, eta txikitan... [+]
Bada Garde. Urrutira gabe hor dago, urrutieneko mugaren guardan. Umetan ezagutu nuen Garde, ez dut gogoan zenbat urte nituen, baina landatuta geratu zitzaidan han ikusi nuena.-
Emakumea eta lurra elkartzen dituen liburua idatzi du Onintza Enbeitak: Bizitza baten txatalak. Gure aurrekoen bizimodua jaso du, andre baten ahotan: "Baserria bere horretan, erromantizismorik gabe". Feli Madariaga (1932, Baldatika, Forua, Bizkaia) da andre hori, lurrari... [+]
Izarrak, ortzi mugagabean, keinu egiten diguten argi izpi dardarti liluragarriak dira, osotasuna eta ezereza bateratuta, zer garen ulerrarazteko oroitarri zaizkigunak: izan sua, izan ondotik joan zaizkigun kuttunak, gizakiaren txikitasuna edo Anbotoko Mariren edertasuna;... [+]
Irulegi eta Anhauze artean ditu mahastiak Joanes Haritschelharrek, Amama proiektuaren bultzatzaileak. “Mahastiak ene amarenak ziren, eta bera jubilatu zenean hartu nuen nik etxaldea, 2022an”, azaldu du. Ama mahastizaina eta aita ardi gasnagilea ditu, eta beraz, beti... [+]
Orriuldu gabe daude oraindik zuhaitzak eta arbolak. Hostoak ihartu gabe daude, bai. Eta hostoa jasotzeko sasoi aproposa da. Hostoa, batez ere geroago jasotzen da; zuhaitzaren adaburua janzten duen orritza edo hostotza erortzen denean edo orriultzen denean, lurraren instantziako... [+]
Lanbidean urteak daramatzagun basozainok, gogoan ditugu 1989. urtean Euskal Herria bortizki kolpatu zuten mendiko sute handiak. Urtarriletik luze zetorren lehorte latza udazkenean lehertu zen haize bortitzen bultzadaz. Dozenaka sutek beltzez jantzi zuten lurraldea, bereziki... [+]
Bizitza azkar pasatzen dela entzun eta esaten dugu maiz. Hala ere, gizakiok urte dezenteko bizi-itxaropena daukagu. Hainbat urte izan ohi ditugu ongi garatu, bizi eta ugaltzeko. Badira, ordea, hori guztia denbora askoz ere laburragoan egin behar duten gu bezalako ugaztunak:... [+]
Historikoki, artzaintzari eta abeltzaintzari guztiz lotuta egon den bailara da Erronkaribarrekoa, baina azken hamarkadetan nabarmen eraldatu da eta turismoa bihurtu da jarduera nagusia. “Ekonomia horrela aldatu da, eta hamarkadaz hamarkada ardi, behi eta behor kopurua... [+]
Ez naiz aparretsia, orraztearen aparretsia, ezta gutxiagorik ere. Baina ikasturte berriari ekiteko, zer den ez den, lakarra zuzen-zuzen ederki asko eginda nator zuregana.
Sendabelarra oliotan beratzeaz ariko gara baina ukendurik egin gabe. Bai, arraroa dirudi baina sendabelar freskoak oliotan beratu, iragazi eta erle argizaria ipinita ukendua egiten ikasi duenari olioarekin beste era batera lan egitea badagoela esan nahi nioke. Oleato edo olio... [+]
Gabezia, pobrezia eta erromestasuna orokortu ziren. Euskal Herri atlantikoa harropuzkeriaren ur gaineko bitsetan bizi zen. Itsasoz haraindiko merkataritzak, arrantzak eta estraperloak gure iparralde osoko jendartea aberasten zuten. XVI-XVIII mendeak ziren. Meatzariak,... [+]