2018ko maiatzaren 21ean Ernaik Donostiaren turistifikazioa salatzeko egindako prentsaurreko baten ostean, herritar bati hizkuntza eskubideak urratu zizkion ertzain batek. Momentua bideoan dokumentatu eta hizkuntza gatazkaz informatu egin zuen Lander Arbelaitz ARGIAko kazetariaren kontra salaketa jarri zuten bideoan agertzen diren agenteek. Egun, auzia Gipuzkoako Probintzia Auzitegian dago, Donostiako Zigor Arloko epaileak salaketa atzera bota eta kasua artxibatu ostean, 22.125 eta 23.044 zenbakidun agenteek erabakia errekurritu eta Gipuzkoako auzitegian salaketa jarri baitzuten. ARGIAk kazetaritza ez dela delitua aldarrikatuz, beste erabaki ugariren artean, Arartekora jo zuen. Hona hemen ebazpena PDFan.

Manu Lezertua Arartekoak hainbat gomendio egin dizkio Eusko Jaurlaritzako Segurtasun Sailari, zalantzak argitu eta ertzainen jokabidea zuzena izan ote zen ikertzeko. Bere esanetan “ertzainen bertsioa ezin da besterik gabe ontzat eman”. Hareago, zigor-arloko jurisdikzioak erantzukizunik ez ikustea poliziaren esku-hartzearen “gehiegikeria zantzua” izan liteke bere ustez.

Kontra-salaketa zantzuak

ARGIAren kexa aztertzen aritu da hilabeteotan Arartekoa, eta informazio zehatza eskatu dio Estefania Beltran de Heredia buru duen sailari, gertaeren eta agenteen jardunaren inguruan. Kasu askotan, honek ez diola halakorik helarazi dio ebazpenean, eta informazio falta hori ez duela justifikatu dio gainera.

“Segurtasun Sailari dagokio –dio Arartekoak– kexagileak kexaren arrazoia den ertzainen jokaeraren zuzentasunari buruz adierazi dituen zalantzak argitzea eta azaltzea, zertan oinarritu zen jokaera hori zuzena izan zela esateko, eztabaidagarriak diren alderdiak aintzat hartuta. Azaldu diren arrazoiengatik, erakunde honek uste du ez duela horrelakorik egin”.

Esaterako, bi ertzainek kazetariaren kontra jarritako salaketaren atzean “kontra-salaketa” baten zantzuak ote dauden argitu beharko litzateke Arartekoaren aburuz, eta arlo horretan, Segurtasun Sailak emandako erantzunak “zalantza handiak sortzen dizkio erakunde honi, dituen datuak kontuan hartuta”.

Izan ere, salaketa albistea gertatu eta hilabete eta erdi geroago jarri zuten agenteek. Arartekoaren ustez, salaketa berandu aurkezteak aditzera eman dezake “bideo-grabazio baten hedapenari emandako erantzuna” dela.

Salaketa irailaren 25ean jarri bazen ere, Segurtasun Sailak dio atestatua uztailaren 7an ireki zela, baina “gaizki-ulertua eragin diezaioke Ertzaintzaren programa informatikoa ezagutzen ez duenari”. Bestalde instrukzioaren hasiera luzatu zen ertzainek “ikerketa-kudeaketa batzuk” egin behar izan zituztelako, beti ere Segurtasun Sailaren arabera.

Arartekoaren ustez hori ez da nahikoa motibo benetako irekiera-data ez agertzea justifikatzeko. Gainera, “kudeaketa” horien inguruko dokumentaziorik ere ez da agertu atestatuan. Hala, Segurtasun Sailari kritika zorrotza egiten dio herriaren defendatzaileak, eta gogorarazi dio legez tipifikatutako arau haustea dela informazioa ez ematea, “lanari oztopoak jartzea”, zehazki.

Hizkuntza-eskubideen jarraibideak

Donostian jazotakoaren inguruan ertzainek emandako “kontakizuna” ezeztatzen duten elementuak aurkitu ditu Arartekoak, aurkezturiko bideo-grabazioetan: “Irudiek ez dute erakusten gazteak polizia-lana oztopatu zuenik”.

Gainera, hizkuntza-eskubideen inguruan lehendik ere erakunde horrek ezarrita dituen jarraibideak ez zirela bete uste du. Horren arabera, agenteak egiaztatu behar du ea euskaraz zuzendu daitekeen beste ertzainik ba ote dagoen taldean –bideo-grabazioetan hizkuntza horretan egiten duen ertzain bat ageri da, hain zuzen–, “hizkuntza-eskubideak errespetatzeaz gain, egoera modu horretan garatzen joatea saihestuko” luke horrek, Arartekoaren iritziz.

Gipuzkoako Lurralde Auzitegian errekurritua

Bi ertzainen salaketa atzera bota eta auzia behin-behinean eten zuen Donostiako Zigor Arloko Instrukzioko 2. epaitegiko epaileak, 2020ko urtarrilaren 21ean: "Ez dago nahiko zantzurik adierazten duenik argitalpen hori agentea iraintzeko intentzioarekin egin zenik", dio bere autoan.

Baina ertzainetako batek, 22125 agenteak, erreforma-errekurtsoa aurkeztu zuen epaitegi horretan bertan, ahozko epaiketari bidea emateko, eta hura atzera botako balu, apelazio errekurtsoa ere aurkeztu zuen Gipuzkoako Probintzia Auzitegian.

Donostiako epaitegiak berrikitan jakinarazi du ez duela onartu agentearen errekurtsoa, eta beraz, orain Gipuzkoakoaren baitan dago auziaren inguruko erabakia.