Jakin nahi duenak Obabakoak ipuin bildumara joko du, itxura batean, sudurrari jarraiki. Eta ez da biderik luzeena, noski, nahiz eta Obaba, aipatu lanean baino lehen, agertu izan den beste zenbait kontakizunetan. Obabakoak bera osatu aurretik bertako hainbat ipuin irakurri ahal izan ziren solte, han-hemenka. Bilduma irekitzen duen Camilo Lizardi erretore jaunaren etxean aurkitutako gutunaren azalpena esaterako, 1982an –hortxe agertzen da lehen aldiz Obaba–. 84koa den Sugeak txoriari begiratzen dionean delizios hori ere geografia hartantxe kokatu zuen Atxagak.

Lehen aldiz baina, era oso eta sakonago batean Obaba non den benetan erakutsi ziguna (kontakizunaren gaitasun sinbolikoa, ahots desberdinen erabilera, errugabeen presentzia Javier Goñiren arabera) Bi anai izan zen. Ramon Sanchez Lizarraldek berresten du intuizioa. Bi anai, nobela motza, nubela, 85ekoa, Obabakoak anaia handiaren itzalak, ba hori, itzaletara kondenatua, baina ez horratik balio gutxikoa. Iñaki Aldekoa da oraingoan laguntzera datorrena, 80ko hamarkadako nobelarik onenetakoen artean sartzen duenean. Ea zergatiak.

Bi anaietako batek, Danielek, badu zerbait, “buruan kanta ttiki bat besterik”, besteengandik diferente egiten duen zerbait. Eta umezurtz geratzen direnean, Paulo anaia gazteak, hamabost urte, hartu beharko du zaintzan, lotu beharko du motzean herriaren ustezko harmoniak krak egingo ez badu. Pultsioak ez dira eusten erraz, tentsioak sortzen dira Carmen eta Teresa eta gainerako gizon-emazte zuzen eta korrekto eta mantxarik gabeekin. Mugimendu batek patua markatuko dion arte. Kontakizuna, bestela ezin, bukatu behar den bezala bukatuko zaigu.

Ezen tragedia baita Atxagak azaltzen diguna, tragedia, narratzaileak txori, katagorri, suge edota antzara badira ere. Tragedia, nahiz eta azalean istorio lau, bele xamarra dirudien kontatzen dena. Tragedia, sistema gizabanakoaren gainetik dagoela erakusten baitigu, desberdinak taradunak arraroak taldetik kanpo behar duela taldeak aurrera egin nahi badu, diferentea sakrifizioan ematen dela auskalo zein asmo gorenen izenean. Eta onena, hori denori parodiaren bitartez egiten duela, fantastiko baino kontakizun miragarriarena, buelta ematen zaiola genero horretako irakurketa onbera eta azukretuari, ifrentzua erakutsi. Eta ez dago ihesbiderik, ez barkamen, ez erredentziorako lekurik. Horixe da Obaba, lagunok.

Bi anai. Atxaga itxuraz orain Yangambira joan zaigun honetan, ez da Obabara bueltatzeko biderik luzeena ez, bistan da, malkarrena.