Irrits galgarria

Asta uraza
Asta uraza
Igebelarrekin (nenufarrak, Nymphaea sp.) bateratsu, 6.500 urte jada, azaltzen da asta-uraza (Lactuca serriola, L. virosa) Egiptoko ikonografian. Jakien gozagarri, oliotarako eta irrits galgarri. Larrutarako haragi-irrika kentzen duelako jartzen ote zuten hildakoen ehortz-lekuetan? Barbiturikoen tankerako eragin lasaigarria ere sortzen du bere izerdi-esneak; hau da, apika, bizitza eternorako lagungarri izatearen arrazoia... Hutsik egin gabe zakil galanta tente margotzen zioten ugalkortasunaren eta sexualitatearen Min jainkoa landare hau aldamenean duela azaltzen da. Bere infusioak bizia salbatu omen zion landare honi estatua bat eraiki arazi zuen Augusto enperadore erromatarrak; loezina amets eder bihurtzen omen zion. Batzuk kitzikatu eta beste batzuei lo har arazi, nola liteke?

Giorgio Samorini etnobotanikari italiarrak argitu zuen zalantza. Asta-urazaren esnean dauden osagai kimikoek aurkako eragin bikoitzak sortzen dituzte, dosiaren arabera. Esne honen gramo bakar batek minak baretu eta atsedena dakar, bi edo hiru gramok aldiz bizkortu, suspertu eta adorea berritzen du. Kaukasoan eta Turkestanen derbitxeek dantza kosmiko erorako trantzean hutsik edo haxixaz nahasirik hartzen dute. Neurri gabeko gehiegikeriak, aldiz, irrits-eza edo irrits-urritzea dakar, eta, adi, bihotz ahula geldi dezake. Kontuz, beraz, Minen haragi-minaren miresle; sorbatz bikoa da letxu basati honen esnea.

1940 aldera arte usu saldu zuen farmazia industria nagusiak bazterreratua duen esne honi, ipularretako etxe gutxi batzuek besterik ez diote eusten. Etxean egitekotan, zurtoinean ebakiak egin, beheko aldean edo goitik behera pixkanaka puskak kenduz, eta bertatik jariatzen duen esnea jaso, lehortu eta hauts egin; infusioan edo erreta hartu. Beste era batera landare osoa txiki-txiki egin eta ur berotan, irakin gabe, sartu eta ore beltz lodi bat egin arte eduki. Erraz hartzeko modu onena alkoholetan aste batzuez sartu, iragazi eta erauzkina ttanttaka edozein edariri erantsita edatea da.

Etxe bueltan dut nik, eta entsaladan gordinik jan ohi dut lohasma, amestia edo Min-minez naizenean...

Azkenak
2024-09-21 | Eneko Atxa Landa
Donostiako Zinemaldia. 1.eguna
Zerk egiten duen pertsona

Urduritasunaren alarmak mugikorrekoak baino ordubete lehenago jota hasi da niretzat Donostiako 72. Zinemaldia, edo halabeharrak edo oparitu didan rol honetan. Goiz gosaldu eta akreditazioaren bila joan ostean, Victoria Eugenia antzokira hurbildu naiz 9:00etarako saiora, Emilia... [+]


Bonba-jostailuen oroimena oraindik bizirik da Libanon

Ekialde Erdia dantzan jarri dute pertsona-bilagailuak eta walkie-talkieak lehergailu bihurtu dituzten erasoek. Israel isilik da, baina inork gutxik jartzen du zalantzan erasoen atzean hura dela. Besteak beste, iraganean aritu delako jada jolas hilgarri horietan, eta akusazio... [+]


2024-09-20 | Sustatu
Euskarabildua topaketa urriaren 17an: “Artifiziala ez den teknologia”

Aurtengo Euskarabildua topaketa teknologikoa (iAmetzak antolatzen duena urtero) urriaren 17an izango da Donostian, San Telmo Museoan. "Artifiziala ez den teknologia" jarri diote goiburu gisa, adimen artifizialaren oldarraldi garai honetan "inoiz baino... [+]


Sail Ofiziala. Irekierako filma
Apar gutxiko desioa


2024-09-20 | Gedar
Aurten ere, udako erailketa matxisten %15 egin dute poliziek edo polizia ohiek Espainiako Estatuan

Uda honetan, gutxienez hemeretzi erailketa matxista izan dira, eta horietatik gutxienez hiru kasutan, poliziak edo polizia ohiak dira hiltzaileak. Donostian, gainera, erailketa saiakera bat ere izan da ertzain baten partetik: bere bikotekidea hiltzen saiatu zen abuztuan.


2024-09-20 | George Beebe
Ez dago irismen luzeko misil nahikorik Mendebaldean Ukrainako egoera aldatzeko

(Baina Kievek Errusiari eraso egiten uzteak gerrara eraman gaitzake zuzenean).

George Beebe CIAko Errusiako analisi zuzendari ohia da eta bere artikulu hau Rafael Poch kazetariaren blogean argitaratu dute gaztelaniaz eta Brave New Europe webgunean ingelesez.


Edmundo González Venezuelako “presidente legitimo” gisa aitortu du Europako Parlamentuak

Europako Alderdi Popularrak ultrakontserbadoreekin eta eskuin muturrarekin landuriko ebazpenak aldeko 309 boto, kontrako 201 eta hamabi abstentzio jaso ditu. Ekaineko Europako hauteskundeez geroztik, lehen aldia da eskuina eta eskuin muturra baturik agertzen direla Estrasburgon.


Mozal Legearen erreforma eskatu du Nafarroako Legebiltzarrak

Foru Legebiltzarraren arabera, “oinarrizko eskubideak eta askatasunak murrizten dituen legea da, eta zigor-atal neurrigabea du, demokrazia aurreratu bati ez dagokiona”.


2024-09-20 | Euskal Irratiak
Maider Mourgiart eta Paul Laborde
“Pastoralari esker Xarnegu eskualdeko herritarrak elkar lotu gira”

Azken aukera asteburu honetan 'Inexa de Gaxen' pastorala ikusteko.


2024-09-20 | Gedar
Balmasedako Glefaran enpresak etengabe gainditu ditu ezarritako kutsadura-mugak

2016tik 2023ra bitartean, Pastguren paper-fabrika izandakoa erraustegi modura erabili zuen Glefaranek, elektrizitatea ekoizteko. Zazpi urte horietan zehar, errauts-partikulen isurketa-mugak urratu zituen, eta "gizakien eta ingurugiroaren osasuna arriskuan jarri" zuen... [+]


Internet demokratiko eta burujabe baten alde lanean

Internet hasieran askatasunaren espazio izan zen, baina gaur egun enpresa handien esku dagoen lurralde kontrolatu bihurtu da. Testuinguru honetan, teknologia burujabetza eta ongizate komuna lortzeko Internet berreskuratzeko beharra gero eta premiazkoagoa da. Egile eta aktibista... [+]


2.500 euroko isuna ezarri die Ertzaintzak sei aiaraldearri, iazko greba feminista orokorragatik

"Mozal legea" baliatuta jarri ditu poliziak isunak. Tubacexen eginiko piketegatik izan dira zigor gehienak.


Eguneraketa berriak daude