Xabier Paya eta Etxahun Lekue: «Buruz-buruko momentua ezin da entrenatu»


2021eko uztailaren 19an
Biak ere aurreko Bizkaiko finalean aritu zineten. Saioaren arduran nabaritu duzue alderik iaztik aurtengora?
Xabier Paya. Bai, dudarik gabe, aurtengoan ardura sekulakoa izan dugu. Aurreko finalean kantatzeko aukera izan nuen, eta orduan gauza oso erraza zen alde batetik, Igor Elortza eta Unai Iturriaga hor zeuden, eta hortik aurrera norberak egiten zuena zezakeen onena izango zen. Baina aurten ez zegoen aukera hori, guk jarri behar izan dugu eurek jartzen zutena. Eta nahiz eta txapela nik dudan, nire kideek ere oso lan ona egin dute eta oso final polita izan da.

Etxahun Lekue. Onena izan da ardura hori ez dutela bik edo hiruk hartu, zortzirok oso jarrera onaz etorri gara finalera, oso kontzientziatuta final on bat egin behar genuenaz, eta horrek ekarri du elkarri lagundu diogula saio on bat egiten.

Nola bizi izan duzue finalaren hasierako zatia eta buruz-buruko fasea? Buruz-burukoan norbera hazi egin da edo behera egin du?
Xabier Paya. Lehen zatian Fredirekin gustura aritu naiz eta horrek indarra eman dit. Saioan zehar gustura aritu naiz eta Iñaki de Juanaren amaren paperean kantatu dudanean, gaia oso barrura heldu zait eta oso gustura amaitu dut. Aurreko finalean oso deseroso aritu nintzen, eta aurtengoan alderantziz.

Atsedenaldian kanpora irten garenean besteek esan didate buruz-burukorako bat ni izango nintzela. Sinisten nuen pasa nintekeela, baina buruz-burukorako nire izena entzun, eta jada arraroa zen dena. Momentu hori ezin da entrenatu, eta buruz-burukoan denbora ematen du gaia entzun eta ariketa batean aldarteak gora eta hurrengoan behera egiteko.

Etxahun Lekue. Ni saioaren lehen zatian marabila handirik egin barik baina gustura sentitu naiz. Bakarkakoan ez naiz batere gustura geratu, ez naiz gaian lar zentratu... Kanpora irtetean Xabi Payari esan diot bat bera izango zela dudarik gabe, eta bigarrena askoren artean ikusten genuen. Nik neuk ez dut ikusi izan neure burua buruz-burukorako.

Nire izena entzun dudanean blokeatuta geratu naiz, eta pentsatzen dut ni blokeatuta geratzeaz gain, Euskalduna guztia konturatu dela blokeatuta egon naizela. Zortziko txikiko lehenengo bertso hori grabazio guztietatik borratzeko modukoa da. Gero bronkatxoa bota diot neure buruari, «hor zaudenean egin egin behar dozu eta benga, animo». Maiñontzi doinuan sano gustura aritu naiz eta kartzelako beharrean ere bai. Arraroa bada, Payak dioen modura. Gu orain arte ohituta egon gara geuretxoa egin eta disfrutatzera, aurreko finaletan Iturriaga eta Elortzaren buruz-burukoak itzelak izan dira, eta orain hori aldatu da. Baina beno, onerako izan dadila!

Txapelketa honek zer eman dio zuen bertsogintzari?
Xabier Paya. Txapelketa honetara arte sekula ez dut erabili «damosta» errima, eta horrek bi gauza laburbiltzen ditu: batetik, bizkaierarako saltoa aurten egin dut eta hori salto handia da ni natorren bidetik. Bestetik, «damosta» errima neurri luzean erabiltzeak badu bere zailtasuna, eta kontziente nintzen hona iritsita dena eman beharra zegoela, bederatzikoa ere laburra izan zitekeela. Lanketa berezia egin dut, eta nahiz eta horrelako txapelketetan esperientzia handirik ez dudan, konturatzen naiz fruituak hemendik aurrerako plazetan jasotzen direla. Txapelketan atera ez zaizkigun mila errima, mila ideia eta beste mila kontu orain aterako dira.

Etxahun Lekue. Batera entrenatu gara bi urtez Arkaitz Estiballes, Fredi Paya eta gu biok, iaz hasi ginelako Euskal Herriko Txapelketa prestatzen. Niretzat onura ikaragarria izan da, bertsoak baloratzen ikasi dugulako, asko hitz egiten dugu botatako bertsoez... Buruari buelta horiek emateak balio dio ondoren norbere beharrari.

Bizkaiko plazetan baduzue zuen izena, gainerako herrialdeetara kantatzera joatea zailagoa da?
Xabier Paya. Burugaineko txapela giltza izan daiteke beste herrialdeetara kantatzera joateko, berez badaude saio batzuk txapeldunaren izenean egiten direnak. Baina nahiago nuke saio horietan norberari deitzea, ez txapelduna zarelako, baizik eta Etxahun zarelako edo Xabi zarelako.

Etxahun Lekue. Gu ez gaude kexatzeko moduan. Gure saiotxoak baditugu, eta eduki ez ditugunean antolatu egin ditugu, adibidez, «Txapel bete bertso» ekimenarekin. Hemendik aurrera zer etorriko den ez dakit. Nik neuk Bizkaitik kanpo oso saio gutxi egiten ditut, baina ez ditut eskatu ere egiten. Ahalik eta ondoen egingo dugu ditugun saioetan, eta horrek ekarriko ditu saio gehiago edo gutxiago.

Txapela amari
«Jakingo bazenu zenbat urte pasa ditudan pentsatuz, nik egunen batean irabaziko dut zerbait eta amari kantatuko diot, erderaz. Ni itzultzailea naiz lanbidez, eta orain etxera joan eta zer egin beharko dut? Pues en el primer bertso, ama, he dicho esto, y Fredi me ha respondido tal y le he dicho... Nahiz eta berak askotan esaten duen ulertzen gaituela. Badakit agian norbaitentzat itsusia izango dela, bertsotan erdaraz egitea, baina hori txapeldunaren ohorean hartu dudan kapritxo txiki bat izan da. Aspaldiko urtetako ametsa bete dut».

Agurra
Bost izen bota nahi dodaz
merezi daben neurrira
maisu handi Amuriza
eta Lopategi, biba
Trino ta Joseba Santxo
epaile onenak dira
boskarrena ulertu barik
hor egongo da begira:
Tu no nos diste el euskera
pero nos diste la vida
nos llevaste a la ikastola
aprendimos enseguida
ya es hora de que entiendas
el canto que nos motiva
esta txapela es tuya
ai nire amatxu querida.



Azkenak
Bonba-jostailuen oroimena oraindik bizirik da Libanon

Ekialde Erdia dantzan jarri dute pertsona-bilagailuak eta walkie-talkieak lehergailu bihurtu dituzten erasoek. Israel isilik da, baina inork gutxik jartzen du zalantzan erasoen atzean hura dela. Besteak beste, iraganean aritu delako jada jolas hilgarri horietan, eta akusazio... [+]


2024-09-20 | Sustatu
Euskarabildua topaketa urriaren 17an: “Artifiziala ez den teknologia”

Aurtengo Euskarabildua topaketa teknologikoa (iAmetzak antolatzen duena urtero) urriaren 17an izango da Donostian, San Telmo Museoan. "Artifiziala ez den teknologia" jarri diote goiburu gisa, adimen artifizialaren oldarraldi garai honetan "inoiz baino... [+]


Zinemaldia. Sail Ofiziala. Irekierako filma
Apar gutxiko desioa


2024-09-20 | Gedar
Aurten ere, udako erailketa matxisten %15 egin dute poliziek edo polizia ohiek Espainiako Estatuan

Uda honetan, gutxienez hemeretzi erailketa matxista izan dira, eta horietatik gutxienez hiru kasutan, poliziak edo polizia ohiak dira hiltzaileak. Donostian, gainera, erailketa saiakera bat ere izan da ertzain baten partetik: bere bikotekidea hiltzen saiatu zen abuztuan.


2024-09-20 | George Beebe
Ez dago irismen luzeko misil nahikorik Mendebaldean Ukrainako egoera aldatzeko

(Baina Kievek Errusiari eraso egiten uzteak gerrara eraman gaitzake zuzenean).

George Beebe CIAko Errusiako analisi zuzendari ohia da eta bere artikulu hau Rafael Poch kazetariaren blogean argitaratu dute gaztelaniaz eta Brave New Europe webgunean ingelesez.


Edmundo González Venezuelako “presidente legitimo” gisa aitortu du Europako Parlamentuak

Europako Alderdi Popularrak ultrakontserbadoreekin eta eskuin muturrarekin landuriko ebazpenak aldeko 309 boto, kontrako 201 eta hamabi abstentzio jaso ditu. Ekaineko Europako hauteskundeez geroztik, lehen aldia da eskuina eta eskuin muturra baturik agertzen direla Estrasburgon.


Mozal Legearen erreforma eskatu du Nafarroako Legebiltzarrak

Foru Legebiltzarraren arabera, “oinarrizko eskubideak eta askatasunak murrizten dituen legea da, eta zigor-atal neurrigabea du, demokrazia aurreratu bati ez dagokiona”.


Internet demokratiko eta burujabe baten alde lanean

Internet hasieran askatasunaren espazio izan zen, baina gaur egun enpresa handien esku dagoen lurralde kontrolatu bihurtu da. Testuinguru honetan, teknologia burujabetza eta ongizate komuna lortzeko Internet berreskuratzeko beharra gero eta premiazkoagoa da. Egile eta aktibista... [+]


2.500 euroko isuna ezarri die Ertzaintzak sei aiaraldearri, iazko greba feminista orokorragatik

"Mozal legea" baliatuta jarri ditu poliziak isunak. Tubacexen eginiko piketegatik izan dira zigor gehienak.


2024-09-20 | Gedar
Balmasedako Glefaran enpresak etengabe gainditu ditu ezarritako kutsadura-mugak

2016tik 2023ra bitartean, Pastguren paper-fabrika izandakoa erraustegi modura erabili zuen Glefaranek, elektrizitatea ekoizteko. Zazpi urte horietan zehar, errauts-partikulen isurketa-mugak urratu zituen, eta "gizakien eta ingurugiroaren osasuna arriskuan jarri" zuen... [+]


2024-09-20 | Euskal Irratiak
Maider Mourgiart eta Paul Laborde
“Pastoralari esker Xarnegu eskualdeko herritarrak elkar lotu gira”

Azken aukera asteburu honetan 'Inexa de Gaxen' pastorala ikusteko.


2011 eta 2023 arteko epealdia
Amnistia Legea aplikatzea eskatu dezakete Kataluniako prozesuarekin lotuta zigortutako euskal herritarrek

Bizkaiko Probintzia Auzitegiak amnistia aplikatu die Kataluniako prozesu independentistarekin lotutako mobilizazio batengatik kondenatutako lau gazteri. Kataluniarekin elkartasun ekimenengatik herritar gehiago ere zigortu zituzten Euskal Herrian 2011 eta 2023 artean, bide... [+]


2024-09-19 | Nicolas Goñi
Saguzarren osasunak gure osasuna babesten du, ezusteko moduan

Ameriketako Estatu Batuen ipar ekialdean azken urteotan maila handiko fenomeno batek eragin garrantzitsua izan du osasun publikoan, eta basa animalien osasunaren garrantzia oroitarazten du. Argitaratu berri den ikerketa baten arabera, gertaera hori eta sortu dituen ondorioak... [+]


Eguneraketa berriak daude