N-1 errepidea Argantzunen utzi eta Trebiño herritik pasata iritsi naiz Uzkianora. Gasteizeko hegoaldetik izen bereko portuko bidea hartuta ere irits daiteke Trebiñoko Konterriko herrixkara. Bertan aparkatu eta ibilbideari ekin aurretik Uzkianoko eliza bisitatu dut, egun bertan dagoen atari ederra Otxateko elizatik ekarri baitzuten. Irudi gotikoei begira-begira geratu naiz, zain ditudan misterioetan apur bat girotzeko-edo. Errepidea gurutzatu eta Imiruriko bidea hartu dut bakarrik. Fenomeno paranormalak ikusi, entzun edo sumatzeko -edo, eszeptikoontzat, autosugestioa areagotzeko- egokiena bakarrik joatea omen da-eta.

Kilometro erdi eskasera iritsi naiz Imiruriko etxe zahar eta kale estu bihurrietara. Herriaren amaieran aurrera segiz gero Otxateko bidea hartuko nuke, baina ezkerrekoa hartu dut Konterriko Harribitxiaren bila. Hala esaten diote San Vicentejoko Sortzez Garbiaren baselizari. XII. mendeko eraikinak hainbat eguzki erloju ditu bueltan eta arretaz begiratuta harrobi marka ugari topa daitezke blokeetan. San Vicentejo bisitatu eta atzera Imirurirako bidea hartu dut bidegurutze batera iritsi arte. Imirurira doan eskuineko bidea baztertu eta aurrera egin dut lur eta harrizko pistan, oraingoan bai, Otxatera iritsi asmoz. Etxalde batera iritsi naiz; alferrenek, bertan utz dezakete autoa, etxaldeko traktoreei-eta bidea garbi utziz. Inguruan ikusitako zaborrak adierazten du bisitari zikinenek oinez ahalik eta bide laburrena egiteko joera dutela.

Bi kilometro eskas ditugu Otxateraino aldapa gora leunean. Eragozpen bakarra neguko egunotan bidean egoten den lokatza da. Putzu handienak saihestuz jarraitu dugu bidea, Otxateren inguruan bildutako misterio eta madarikazio sortari errepasoa eginez. Diotenez, denetik gertatu baita bertan. 40ko hamarkadan OHE bat (Objektu Hegalari Ezezaguna) ikusi omen zuten. Baina Otxateren ospe paranormalak 1981az geroztik izan zuen bultzada. Urte hartan, Pruden Muguruzak argazkia atera zion zeruan ikusi omen zuen bola urdinari eta horren ondorioz Muguruzak berak eman zituen argitara Trebiñoko herri abandonatuaren gainerako ustezko fenomeno arraroak: 1860-70 aldera, inguruko herrietan inongo eraginik izan ez zuten hiru epidemiak zigortu omen zuten Otxate, populazio osoa desagertzeraino; psikofonia mordo bat grabatu da bertan; hilketa ikaragarriak; bat bateko desagertzeak... Etxaldea atzean utzi eta 10 bat minutura San Migel elizako dorrearen punta muino artean agertu da.

Berehala ganaduarentzako ataka pasa beharko dut. Gogoan izan, atea zabalduta topatuz gero, zabalduta utzi behar dela eta itxita baldin badago, berdin. Izan ere, paraje hauetara hurbiltzen diren mamu-ehiztarien utzikeriak hainbat eragozpen eta haserre sortu du inguruko abeltzainen artean -hainbat behi hil dira dagoeneko bisitarien erruz-.
Beste hamar minuturen buruan iritsi naiz Otxatera (702 m).

Elizaren dorreaz gain beste bi etxeren hormak besterik ez daude zutik Otxaten. Plastikoren bat han eta hemen, baina espero baino garbiago topatu dut paraje eder hau, eraikinen arrastoak pintaketa eta graffittiz josiak badaude ere. Emaitzarik lortzeko itxaropen gutxirekin, grabagailua ipini dut martxan dorre barruan, espirituren batek mezua utzi nahiko balu-edo. Eta kanpoan geratu naiz zain.

Ahotsak entzun ditut bat-batean. Baina 2.000 metroko lasterketan errekor guztiak hautsi baino lehen, ahots horiek bizidunen mundutik datozela konturatu naiz. Berehala agertu dira bidean gora bi gizonezko eta lehen eraikinaren parera iritsi direnean esaten dutena ulertzen hasi naiz. «Etxe honetako teilatua berriki bota dugu, horregatik daude teilak oraindik lurrean. Bisitari asko dator hona eta arriskutsua zen». Inguru hauetakoak ote dira? Pentsatu eta galdetu:

-Nongoak zarete?

-Ni gasteiztarra, eta hemen Diego, nire koinatua, Madrildik etorria. Baina paraje hau ederki ezagutzen dut. Azken urtean 40-50 aldiz izan naiz hemen.

-Nolatan?

-Ez dakit entzungo zenuen, baina Amigos de Ochate elkarteko kidea naiz. Julio Corral dut izena.

-Bai, Interneten topatu dut elkartearen berri eta foroan behin eta berriz azaltzen da zure izena.

Aurpegia ere ezaguna egin zait; Iker Jimenezek zuzentzen duen telebistako Cuarto Milenio saioan ikusia nuen. Elkartea iaz sortu zen, printzipioz, zaborrez betetako inguruok txukun mantentzeko asmoz. «Dorrean eta inguruan 300 kilo hondakin bildu genituen; dorre barruan ia gerriraino iristen zen zaborra».

Ordutik Julio Corralen interesa areagotu besterik ez da egin eta liburu bat prestatzen dihardu. Eszeptikotzat baino kritikotzat du bere burua. «Gauzak gertatu, gertatzen dira. Esaterako, dorrean, gauez, negar antzekoak entzuten ziren. Baina orain badakigu bertan bizi den hontzaren uluak direla». Hango eta hemengo agiritegiak astindu ditu Corralek Otxateren iragana hobeto ezagutzeko. Horrela jakin du epidemien kontua ez dela egia, XX. mendeko lehen hamarkadak arte jendea bizi izan zela bertan. Frogatua du, halaber, goiko argazkiko etxean hilketa ikaragarri bat izan zela. Otxateren izenak Otsoen Atea edo Hotzaren Atea esan nahi ote duen galdetuta, garrantzia berezirik ez duela dio, herriaren berri lehen aldiz 1134an idatzita jaso zenean, Goate izenez -goiko ate, goiko portu- azaltzen zelako. Baina bereziki azpimarratzen duena Otxatek iraganean izan zuen garrantzia da. Bide garrantzitsuek zeharkatzen zuten eta agiriek diotenez 175 «bizilagun» izatera iritsi zen, -agirietan «vecino» hitza agertzen da eta kontuan hartu behar da «vecino» bakoitzak hainbat «alma» izaten zituela beregain-. Kontu kontari bidean gora egin dugu Burgondoko baselizara iristeko. «Fenomeno arraroen bila datozenak dorre inguruan geratu ohi dira, baina inon gertatzekotan, hemen gertatzen dira» esan digu gasteiztarrak. Fenomeno arkitektoniko arraroa behintzat erakutsi digu, eraikina nahiko soila baita, dekoraziorik gabea eta kanpai-horma aldiz, osorik zenean ikusten ez zena, guztiz dekoratua du. 50eko hamarkadan erre zen baseliza, baina oraindik ingurukoek erromeriak egiten dituzte bertara.

Itzultzeko ordua iritsi da, baina beherakoan, Otxate pasa berritan IX. mendeko hilerria non dagoen erakutsi didate. Hilobien estalkiak falta dira eta hezurrik ere ez da ageri, baina gorpuentzako hobiak argi ikusten dira. Horietako batzuetan lurra mugituta dago. «Jendeak bere kabuz industen ditu eta badira interneten harro harro hemengo hezur zatiak etxean dituztela esaten dizutenak». Otxate bi hankako otsoen herri bihurtzen ari dela pentsatuz egin dut Uzkianorako bidea.