Gizartea
Ingurumena
Politika
Ekonomia
Kultura
Euskara
Feminismoa
Hezkuntza
Nazioartea
Iritzia
asteazkena 2024ko apirilaren 24an
Asier Altuna eta Telmo Esnal: «Zuzendariak behar dira»
Aupa Etxebeste! estreinatu zenetik, jendea erruz hurbiltzen ari da aretoetara. Irusoin ekoiztetxeak esan duenez 40.000 ikusle behar ditu filmak errentagarri izateko.
T. Esnal: Dirua berreskuratzeko 40.000 ikusle behar diren eta halako datuak guk ez dakizkigu. Guk ez dugu asmo horrekin egin pelikula, horiek azken finean produkzioko arazoak dira. Ahalik eta jende gehienak ikusi hainbat hobe, horretarako egin dugu.
A. Altuna: Gu gustura geratu gara, bai pelikula egin genuenean bai edukitzen ari den harrerarekin. Hasieran perspektiba guztiak apurtu zizkigun Zinemaldiko harrerak eta kritikak zelan hitz egin duen pelikulagatik, baita Gazteriaren sariak ere.
T. Esnal: Pena bakarra, Espainian jendea ez doala zinemara filma ikustera. Agian promozio ahalegin gehixeago egitea bazegoen kanpoko merkatuan, baina tira.
A. Altuna: Gu gustura geratu gara, bai pelikula egin genuenean bai edukitzen ari den harrerarekin. Hasieran perspektiba guztiak apurtu zizkigun Zinemaldiko harrerak eta kritikak zelan hitz egin duen pelikulagatik, baita Gazteriaren sariak ere.
T. Esnal: Pena bakarra, Espainian jendea ez doala zinemara filma ikustera. Agian promozio ahalegin gehixeago egitea bazegoen kanpoko merkatuan, baina tira.
Hain zaila al da ekoiztetxeek euskarazko film bati babesa ematea?
A. Altuna: Agian lehen zen zaila. Nik uste orain Aupa Etxebeste!rekin jende gehiago animatuko dela. Datuek esaten dute bertsio originala ikustera askoz jende gehiago joan dela bikoiztutako bertsiora baino eta ez hemen bakarrik. Espainian ere badago jarrera hori, euskaraz ikustea gustukoa dute eta jendeak ere eskertu egiten du. Euskarak ez du mugatzen, batzuetan lagundu ere bai. Bat-batean hizkuntza zahar baina zineman berria entzutea eskertu egiten du jendeak eta igual aldatzen ari dira gauzak. Nik uste pelikularen kalitateak eta emaitzak duela eragina. Pelikula gustukoa bada, igual da euskaraz edo erdaraz egotea.
T. Esnal: Pelikulak balio badu balio du.
T. Esnal: Pelikulak balio badu balio du.
Arlo ugaritan esan ohi da euskaldunok onak garela gauzak egiten, baina ez ordea saltzen.
A. Altuna: Guk asko ikasi dugu saltzen.
T. Esnal: Leku guztietan bezala, jende ona dago hemen saltzeko. Normalean zerbait egiten ona dena gero saltzen ez da ona. Baina ez dut uste euskaldunen kualitatea denik. Nire ustez, saltzeko jende espezializatua da ez dagoena. Katalunian, adibidez, garrantzi handiagoa ematen zaio saltzeari eta hemen egiteari, baina ez zineman, arlo guztietan baizik. Italiarrek, berriz, dena saltzen dute, diseinu italiarra agian ez da diseinu ona baina asko saltzen dute.
A. Altuna: Topikoa eta mitoa da. Enpresa munduan, hemen, oso saltzaile onak daude. Baina hori zinemara aplikatzean, denetik dago.
T. Esnal: Leku guztietan bezala, jende ona dago hemen saltzeko. Normalean zerbait egiten ona dena gero saltzen ez da ona. Baina ez dut uste euskaldunen kualitatea denik. Nire ustez, saltzeko jende espezializatua da ez dagoena. Katalunian, adibidez, garrantzi handiagoa ematen zaio saltzeari eta hemen egiteari, baina ez zineman, arlo guztietan baizik. Italiarrek, berriz, dena saltzen dute, diseinu italiarra agian ez da diseinu ona baina asko saltzen dute.
A. Altuna: Topikoa eta mitoa da. Enpresa munduan, hemen, oso saltzaile onak daude. Baina hori zinemara aplikatzean, denetik dago.
Oro har, kritika onak jaso ditu filmak hemengo komunikabideetan. Espainiako Estatukoen eta atzerrikoen berri izan al duzue?
T. Esnal: Gehienak onak izan dira. Bi txar eduki ditugu, bat El Correokoa eta bestea El Mundokoa, Metropolikoa. Besteak ondo, El Paísen, ABCn eta La Razónen ondo. Cinemaníakoa ere oso ona. Ezin gara kexatu. Txarra izango zen baita ere denak onak izango balira.
Film duina dela esan dute kritika bat baino gehiagotan. Gutxieneko maila emango ez zuen halako beldurra ote zegoen?
A. Altuna: Pretentsiorik gabeko istorioa da. Istorio xumea kontatu nahi genuen, efektu berezi eta izar barik... Nik uste horregatik diotela duina edo txikia dela.
T. Esnal: Kritikariek nahi dutena esan dezatela. Gu ez gara hasiko haiek esaten dutenaren gainean hitz egiten.
T. Esnal: Kritikariek nahi dutena esan dezatela. Gu ez gara hasiko haiek esaten dutenaren gainean hitz egiten.
Zenbat aldiz erantzun behar izan diozue "zergatik euskaraz" galderari?
A. Altuna: Askotan eta Telmok ere askotan erantzun dio.
T. Esnal: Eta zergatik ez? Hasieran segurua zen galdera hori elkarrizketa guztietan. Azken boladan ez digute egiten, baina seguruena ostegunean Sevillara goazenean (urriak 13) galdetuko digute.
T. Esnal: Eta zergatik ez? Hasieran segurua zen galdera hori elkarrizketa guztietan. Azken boladan ez digute egiten, baina seguruena ostegunean Sevillara goazenean (urriak 13) galdetuko digute.
Zinemaldian estreinatu zenuten eta Gazteriaren saria jaso. Zinemaldian atzerriko banatzaileak interesatuta agertu al ziren zuen filmarekinn?
T. Esnal: Media Luna enpresa alemanak interesa agertu zuen eta berak errepresentatuko du filma mundu mailan. Esaten dutenez, mundu mailan zinema banatzaile garrantzitsuenetakoa. Lanean hasi dira eta gu zain gaude, ea zer esaten duten.
Esan izan duzuenez, zinema jaialdietan duzue jarrita esperantza leihatilan baino gehiago.
A. Altuna: Ez genekien filmak zein harrera izango zuen. Harrera ona izan dela eta, hemen, leihatilan funtzionatzen ari dela ikusita, orain kanpora joan nahi dugu, beste pauso bat eman. Gu ahal den pelikula onena egiten saiatu gara eta konplexu barik alde guztietara bidali nahi genuen.
T. Esnal: Esperantza geneukan pelikulak balio propioa izango zuela film bezala eta badaukala konturatu gara leihatilakoa ikusita. Astero-astero gehiagora joan da. Pelikula jada ente bat da, bizitza propioa dauka. Guk beti pentsatu izan dugu errazagoa izango zela hemendik kanpora eramatea, Europara, Espainiara baino. Azkenean ez da zaila izan Espainiara eramatea kritikari dagokionean. Leihatil beste mundu bat da, merkantila.
A. Altuna: Negozioa da. Dirua atera nahi baduzu, inbertitu egin behar duzu eta ez baduzu inbertitzen ez duzu hartzen, nahiz eta pelikula ona izan. Badira, hala ere, ondo saltzen diren pelikula txarrak.
T. Esnal: Dirurik ez daukagula jakinda, konfiantza gehiago genuen zinema jaialdietan.
T. Esnal: Esperantza geneukan pelikulak balio propioa izango zuela film bezala eta badaukala konturatu gara leihatilakoa ikusita. Astero-astero gehiagora joan da. Pelikula jada ente bat da, bizitza propioa dauka. Guk beti pentsatu izan dugu errazagoa izango zela hemendik kanpora eramatea, Europara, Espainiara baino. Azkenean ez da zaila izan Espainiara eramatea kritikari dagokionean. Leihatil beste mundu bat da, merkantila.
A. Altuna: Negozioa da. Dirua atera nahi baduzu, inbertitu egin behar duzu eta ez baduzu inbertitzen ez duzu hartzen, nahiz eta pelikula ona izan. Badira, hala ere, ondo saltzen diren pelikula txarrak.
T. Esnal: Dirurik ez daukagula jakinda, konfiantza gehiago genuen zinema jaialdietan.
Saltsa sortu da filma gaztelaniazko azpitituluekin eta gaztelaniara bikoiztuta ematen ari direlako eta euskara hutsezkorik ikusterik ez dagoelako. Zer diozue?
A. Altuna: Oso argi eduki dugu guk beti ez genuela bertsio bikoizturik nahi, azken batean hori ez delako gure pelikula. Baina tira, guk kontratua sinatu dugu ekoiztetxe batekin eta gure lana momentu jakin batean bukatzen da. Galdera hori ekoiztetxeari egin beharko diozu.
T. Esnal: Dena dela, kristoren aurrerapausoa eman dugu. Polemika hori sortu bada, filma pantailetan delako da. Lehengo urtean ez zuen inork horretaz hitz egiten. Ekoiztetxea da banatzailea eta beraiek erabakitzen dute negozioa nola egin, nola atera diru gehien. Hala egitea erabaki dute eta guk hor ez dugu parterik.
T. Esnal: Dena dela, kristoren aurrerapausoa eman dugu. Polemika hori sortu bada, filma pantailetan delako da. Lehengo urtean ez zuen inork horretaz hitz egiten. Ekoiztetxea da banatzailea eta beraiek erabakitzen dute negozioa nola egin, nola atera diru gehien. Hala egitea erabaki dute eta guk hor ez dugu parterik.
Umoreak garrantzia handia du zuen lanetan. Komedia baino, Aupa Etxebeste! drama dela diozue.
T. Esnal: Istorio gogorra umore askorekin kontatua, hori da gure definizioa. Telebistan egiten duten publizitatearekin (komedia barregarria) ez gara gehiegi identifikatzen.
A. Altuna: Komedia, drama... etiketa horiek ez zaizkigu gehiegi axola. Gu ez gara komedia egitera joan, ezta drama egitera ere. Hasi idazten eta istorioak horra eraman gaitu.
A. Altuna: Komedia, drama... etiketa horiek ez zaizkigu gehiegi axola. Gu ez gara komedia egitera joan, ezta drama egitera ere. Hasi idazten eta istorioak horra eraman gaitu.
Belaunaldi ezberdinak eta bizitzeko hiru modu agertu dituzue filman. Diruzaletasunaren eta kontsumismoaren kontrako kritika ere egin duzue.
A. Altuna: Etxean sartzen den familia honen bidez istorio asko kontatu nahi izan ditugu. Ez da kritika sakon eta zorrotza, umoretsua baizik. Gaur egun nola bizi garen kontatu nahi izan dugu. Konturatu barik gurpil batean sartzen zara eta azkenean kanpora begira bizi zara.
T. Esnal: Ez genuen ezer sakonik kontatu nahi. Barre pixka bat egin nahi genuen. Hiru belaunaldik lanaren prozesua nola ikusten duten agertu dugu eta guk hirurei egiten diegu barre. Aitonaren mentalitateaz, Patriciorenaz eta semearenaz egiten dugu barre.
T. Esnal: Ez genuen ezer sakonik kontatu nahi. Barre pixka bat egin nahi genuen. Hiru belaunaldik lanaren prozesua nola ikusten duten agertu dugu eta guk hirurei egiten diegu barre. Aitonaren mentalitateaz, Patriciorenaz eta semearenaz egiten dugu barre.
Filmak Berlangaren, Buñuelen, Ferreriren... eragina duela esan dute.
T. Esnal: Pelikula egiten dugunean ez diegu beste pelikulei begiratzen. Zine mota bat gustatzen zaigula, Berlanga gustatzen zaigula egia da, baina ez bere pelikula guztiak. Nik ez dut zuzendari kuttun bat, zuzendari askoren pelikulak dauzkat buruan. Berlangaren antza duela bukaeragatik esango dute, Bienvenido Mr Marshallengatik.
A. Altuna: Prozesu osoan, gidoiarekin hasten zarenetik, pelikulak ikusten dituzu baina ez zara kopiatzen hasten. Denetik jaten duzu eta ez bakarrik Berlanga eta Ferrerirengandik.
A. Altuna: Prozesu osoan, gidoiarekin hasten zarenetik, pelikulak ikusten dituzu baina ez zara kopiatzen hasten. Denetik jaten duzu eta ez bakarrik Berlanga eta Ferrerirengandik.
Itxurakeriaz dihardu filmak. Zineman ere ez da faltako halakorik.
T. Esnal: Asko dago, leku guztietan bezala. Zu Zinemaldira joaten zara eta beti jende bera ikusten duzu, gauza bera estreinaldietan. Ni Madrilen bizi izan naiz eta beti ikusten zenuen jende bera estreinaldietan. Ni lan egiten nuen pelikuletara baino ez nintzen joaten. Jende asko bizi da itxurakeriaz. Zineman zure irudia saltzen ari zara azkenean eta itxurakeria asko dago.
A. Altuna: Guri horrek ez gaitu askorik eragiten. Guk igual segitzen dugu, jertsea gerrian eta aurrera.
A. Altuna: Guri horrek ez gaitu askorik eragiten. Guk igual segitzen dugu, jertsea gerrian eta aurrera.
Filmaren bizitza ez da aretoetan bukatuko, gero DVDan aterako da.
T. Esnal: DVDan berehala aterako da. Baliteke honezkero Interneten ere zintzilikatuta egotea. Pelikula bat ez da inoiz bukatzen, pelikula hor egongo da bizitza guztian, hemendik urtebetera Canal Plusen jarriko dute, gero Euskal Telebistan, gero ez dakit nongo zine forumean...
A. Altuna: Esaten dute azkenean pelikulek transatlantikoetan bukatzen dutela, bertako zine aretoetan.
A. Altuna: Esaten dute azkenean pelikulek transatlantikoetan bukatzen dutela, bertako zine aretoetan.
Zer zor dio Aupa Etxebeste!k Telmo Esnali? Eta Asier Altunari?
T. Esnal: Ez dakigu, hainbeste denbora pasatzen dugu elkarrekin ez dakigula zer duen batena eta bestearena.
A. Altuna: Guk filma aurrera ateratzeko egin dugu lan, ez bakoitzarena ateratzeko. Hori oso argi eduki behar da, bakoitzak bere aldera tiratzen badu, ezin da.
T. Esnal: Ideia berea da.
A. Altuna: Eta Telmorena faktura.
T. Esnal: Ez, hori bion artean egin dugu.
A. Altuna: Guk filma aurrera ateratzeko egin dugu lan, ez bakoitzarena ateratzeko. Hori oso argi eduki behar da, bakoitzak bere aldera tiratzen badu, ezin da.
T. Esnal: Ideia berea da.
A. Altuna: Eta Telmorena faktura.
T. Esnal: Ez, hori bion artean egin dugu.
Eta zer eman dizue filmak bakoitzari?
T. Esnal: Niri poza eman dit. Kursaaleko lehen pase hartako momentua oso polita izan zen. Argiak itzali eta ikustea mundu guztiak okurritu zaizkizun txorrada guztiekin erreakzionatzen duela, jendeak barre egiten duela, ondo pasatzen duela eta bukatzean denak kontentu ateratzen direla zinetik. Sentsazio polita da.
A. Altuna: Niri konfiantza ere eman dit. Kristoren erronka da eta kristoren lana. Bukatzea lortzen duzunean izugarria da eta gero publikoarekin borobiltzea... Horrek guztiak azkenean konfiantza ematen dizu esateko «egin diagu».
T. Esnal: Esateko «kapaz izan gara hori egiteko».
A. Altuna: Niri konfiantza ere eman dit. Kristoren erronka da eta kristoren lana. Bukatzea lortzen duzunean izugarria da eta gero publikoarekin borobiltzea... Horrek guztiak azkenean konfiantza ematen dizu esateko «egin diagu».
T. Esnal: Esateko «kapaz izan gara hori egiteko».
Bolo-bolo dabiltza filma eta zuen izenak, baina orain langabezian zaudete.
A. Altuna: Medioetan bi astetan egunero ateratzen zara eta badirudi gelditu ezinik zabiltzala.
T. Esnal: Badirudi diru piloa irabazten ari garela, baina ez da horrela. Guk obra kontratu bat izan dugu pelikula bukatu arte. Horren barruan promozioa ere sartzen zen eta orain horretan ari gara. Jada pelikula ez da gurea, ekoiztetxearena da. Guk gure lana egin genuen, gidoia idatzi, zuzendu ahalik eta ondoen eta handik aurrera... Ez daukagu ezer orain eta berehala hasi beharko dugu zer edo zer egiten, bestela...
T. Esnal: Badirudi diru piloa irabazten ari garela, baina ez da horrela. Guk obra kontratu bat izan dugu pelikula bukatu arte. Horren barruan promozioa ere sartzen zen eta orain horretan ari gara. Jada pelikula ez da gurea, ekoiztetxearena da. Guk gure lana egin genuen, gidoia idatzi, zuzendu ahalik eta ondoen eta handik aurrera... Ez daukagu ezer orain eta berehala hasi beharko dugu zer edo zer egiten, bestela...
Bost urte eman dituzue gidoia prestatzen. Beste bost urte itxaron beharko ditugu zuen beste filma bat pantailan ikusteko?
T. Esnal: Edo gehiago.
A. Altuna: Ez dakit. Istorio bat hartu eta ondo eduki arte ez da irtengo, prozesuak oso motelak dira.
T. Esnal: Espero dugu beste film bat egiten badugu, ez baitakigu egingo dugun, errazagoa izatea finantziazioa lortzea. Hori espero dugu, hau ondo doalako. Baina noiz izango den, ez dakigu.
A. Altuna: Prozesua luzea izan da, baina ez gidoiarengatik, baizik eta ez zegoelako dirurik martxan jartzeko.
T. Esnal: Ez ginen horretara dedikatzen, beste lanetatik oporrak hartzen genituen film honen gidoia idazteko.
A. Altuna: Ez dakit. Istorio bat hartu eta ondo eduki arte ez da irtengo, prozesuak oso motelak dira.
T. Esnal: Espero dugu beste film bat egiten badugu, ez baitakigu egingo dugun, errazagoa izatea finantziazioa lortzea. Hori espero dugu, hau ondo doalako. Baina noiz izango den, ez dakigu.
A. Altuna: Prozesua luzea izan da, baina ez gidoiarengatik, baizik eta ez zegoelako dirurik martxan jartzeko.
T. Esnal: Ez ginen horretara dedikatzen, beste lanetatik oporrak hartzen genituen film honen gidoia idazteko.
Azken hamarkadan film labur asko egin dira, baina luzerik batere ez. Urtetako oasiaren ostean, euskarazko zinema ernatuko dela uste al duzue?
T. Esnal: Ari da, Kutxidazu egiten ari dira zinemarako eta gero Aitzpea Goenagarena (Zeru horiek) telebistarako, baina ez Aupa Etxebeste!ren eraginez. Ez dut uste gure pelikulak eragin handirik izango duenik. Diru laguntzak ematen badituzte piztuko da.
A. Altuna: Zuzendariak behar dira. Euskaraz zuzentzen duen jende gutxi dago, gu bezala laburrak egin dituztenak badaude, baina ez dira hamar, hiru edo lau baino ez. Pelikula bat ateratzea urte asko kostatzen da eta bat-batean ez da boomik egongo eta 7 pelikula batera aterako... Poliki-poliki egingo dira gauzak, orain arte bezala.
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
Juan Aldaz Arregi
#2
Imanol Satrustegi Andrés
#3
#4
Azkenak
2024-04-28
Jenofa Berhokoirigoin
BOLLOTOPAKETAK
Bollera subjektua erdigunean jartzera datorren hitzordua
Apirilaren 26, 27 eta 28 hauetan iraganen da Euskal Herriko bolleren topaketa, Leitza herrian. Izenak argiki dioen gisara bollerei irekitako jardunaldiak dira, baina, oro har, sexu/genero disidente oro da gomitaturik. Egitarau aberatsa eta askotarikoa ondurik, taldean... [+]
2024-04-28
Julen Azpitarte
Gangster maritxuen banda
“Gay azpitestuak beti hobetzen du film bat”
Quentin Tarantino
Juan Dos Ramos idazle eta Alex Tarazón ilustratzaile valentziarrek Gangsters Maricas: Extravagancia y Furia en el cine negro (Gangster maritxuak: nabarmenkeria eta indarkeria zine beltzean)... [+]
2024-04-28
Axier Lopez
Dronea, munduko botere harreman desorekatuen ikur eta eragile
Giza asmakizun oro lez, onena eta txarrena egiteko gai dira. Baina, tamalez, dronea, beste ezeren gainetik, Mendebaldeko potentzia kapitalistek munduaren gehiengoa menpean jartzen jarraitzeko tresna nagusietakoa da. Zirrikitu teknologikoetatik haratago, funtsezko pieza da bizi... [+]
2024-04-28
Miel Anjel Elustondo
Iñaki Soto. Erredakzioko kazetaritza ardatz
"Gure Herriaren etorkizuna eta hizkuntzarena batera joango dira"
25 urte beteko ditu aurten Gara egunkariak. Ez da erraz izan. Teknologiak ekarritako iraultzari neurria hartuagatik ere, Espainiako auzitegietako epaileek erabakitako oztopo arbitrarioek egunean eguneko jarduna baldintzatu dute. Mirari hutsa, Iñaki Soto zuzendariaren... [+]
2024-04-28
Urko Apaolaza Avila
Migrazio eta Asilo ituna: Europaren legatu kolonialista denon begien bistan
Europar Batasunean berriki onartu den Migrazio Itunak, asko zaildu dizkie gauzak euren herrialdetik ihesi doazen eta asiloa eskatzen duten pertsonei. Eskuin muturraren tesiak ogi tartean irentsita, migratzaileentzako kontrol neurri zorrotzagoak onartu dituzte Estrasburgon,... [+]
Eguneraketa berriak daude