Urtxintxak oihanean jauzika adaskatik adaskara


2002ko abenduaren 08an
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Apaina da gero gure basoetako katagorria. Katagorria edo urtxintxa edo Sciurus vulgaris gorriska kolorekoa da. Baina, leku umel eta hotzetakoak grisagoak dira eta inguru lehor eta beroetakoak gorriagoak. Urtean zehar ere, gauza bera gertatzen zaie, kolorez aldatzen dira. Udan beroarekin kolore biziagoa dute eta neguan hotzarekin arre edo grisagoak bihurtzen dira. Guztiek sabel aldea argiagoa dute. Isatsa, ia gorputza bezain luzea dute eta geldirik badaude apur bat okertzen dute bertako ile gorri harroa grazia handiagoz erakusteko. Buru borobil txikian, bi begi beltz handiak nabari dira eta kokotsa apenas ikusten den.Txikia izateaz gain, kokotsa, beti ahoan dituzten eskuek estaltzen dute. Belarrietan, pintzel moduko ile txortenak dituzte. Honela apaindurik agertzen zaigu zuhaitzetako trapezista.

Zeharo abila da adaxketik adaxkerako jauzi dotoreak egiten, eta zuhaitzetan igo eta jaitsi ere izugarri arin egiten da. Buruz gora zein buruz behera eskala dezake, oreka mantentzeko isatsa erabiltzen duelarik. Erraz ikusten dira basoan goazela zuhaitzean gora ezkutatzen direnean, baina, behin enborraren atzealdean daudenean ez digute beraien 300gr inguruko gorputz liraina agertzen. Animalia goiztiarra da eta eguerditan, udan, siesta moduko lo kuluxka egiten dute, beroa ekiditeko. Ez ordea neguan.
Zuhaitzetan bizi dira eta habia ere zuhaitzetan egiten dute, hosto eta makilekin eraikitzen dute egitura eta barrutik ile eta goroldioekin tapizatzen du. Batez ere, pinudi, pagadi eta hosto erorkorreko basoetan bizi da. Pinudietan, katagorri gehiago bizi daitezke janaria ugariagoa baita eta urte guztian zehar eskuratu dezakete. Hosto erorkorreko basoetan ez dute hain erraz aurkitzen janaria. Jakiak koskatzea izugarri maite du. Beste karraskarien modura, aurreko hortzak luze eta zorrotzak ditu eta urrak, intxaurrak, ezkurrak, pinaburuak, adar kimu samurrak jaten ditu, baita perretxikoak txori arrautza eta intsektuen zenbait larba ere.
Bestalde, emeak lurraldekoiak dira. Urtarriletik ekaina bitartean ugalketa garaian murgiltzen dira eta emeen usain arrastoen atzetik datoz arrak. Bide horretan elkarrekin talka egiten dute eta beraien artean borrokatzen dira. Emea estali ondoren kumaldia ezkutuan igarotzen dute, 40 egun inguru. 3 edo 4 kume biluzi, itsu eta gogorrak jaiotzen dira, baina beste 40 egun barru habia uzteko prest daude. Urtebete baino lehenago, kume hauek heldutasun sexuala lortuko dute.
Animalia xarmant honek ez du galtzeko arrisku berezirik eta gure artean ongi moldatzen denez, parke eta lorategi handietan ere ugaldu da, beti ere jendeak emaniko limosnei esker


Azkenak
2025-07-21 | ARGIA
Euskararen aldeko ‘jauzi’ baten alde mobilizatu dira Maulen, Donapaleun eta Baionan

Igande goizean elkarretaratzeak egin dituzte Euskal Herrian Euskarazek deituta, Geldi euskara zapaltzea! lelopean.


2025-07-21 | ARGIA
Euskararentzat eta euskaldunentzat justizia aldarrikatu dute milaka herritarrek udaletxeen aurrean

UEMAk antolatuta egin dituzte kontzentrazioak larunbat eguerdian, Espainiako Auzitegi Gorenaren azken epai euskarafoboaren aurka eta euskararen alde. Euskara “benetan” babesteko “adostasun sendoak” eskatu ditu UEMAk, “euskarak eta euskaldunok... [+]


2025-07-20 | Garazi Zabaleta
Aukera Natura
Kuartangoko lursaileko paisaia eraldatzen

Pandemia garaian erabaki zuten Bea Lopez de Suso Marinak eta Iker Gonzalez Dominguezek landa eremura bizitzera joatea. “Nolabait, orduan berpiztu zen aspalditik landa eremuan proiektu bat sortzeko genuen grina”, azaldu du Lopez de Susok. Kuartangora iritsi zen... [+]


2025-07-20 | Jakoba Errekondo
Sagastien joeraren hipotesia

Etorri dira herriko jaiak. Gureak sanferminen atarikoak dira, uztailaren abiatzea. Eta aurten berrikuntza bat izan dute. Artisten herria da gurea, eta apain-apain janzten dute jaietarako, baina aurten, ustekabean, herriko kale nagusiko sarrerako sagarrondoak lorez jantzita hartu... [+]


Enborrik zulatzen ez duen okila

Euskal Herrian badugu inurrijale bat, baina ez da Ameriketan aurkitzen den ugaztun hori. Gurean hegazti bat da inurrijale amorratua dena, hainbeste gustatzen zaizkio inurriak ezen Debagoiena eta Debabarrenean inurrijale ere deitzen dioten. Eta hau, okil espezie bat da:... [+]


Zigiluen artean elkar ulertu, alternatibak eraikitzeko

Hainbat zigilu elkarrizketan jartzea. Horixe izan da Udako Euskal Unibertsitateak (UEU) eta EHKOlektiboak Usurbilen antolatutako jardunaldien abiapuntua. Bertan elkartu dira: EHKO Berme Sistema Parte hartzailea, Ekolurra zigilu ekologiko ofiziala, Idoki Iparraldeko etxe... [+]


2025-07-18 | Mara Altuna Díaz
Noelia Sánchez Jenkins, gales irakaslea Patagonian
“Galesak bizirik dirau Patagonian”

Zerk lotzen ditu Galesko muino berdeak eta Patagoniako basamortu hotzak? Bada, hil nahi ez duen hizkuntza batek. Noelia Sánchez Jenkinsen arbasoak 1865ean lehorreratu ziren Patagonian (Argentina). Galesetik iritsi ziren, britainiarrek inposatutako zapalkuntzatik ihesean... [+]


2025-07-18 | Gedar
SAPAri 2,3 milioi emango dizkio Espainiako Industria Ministerioak

Gipuzkoako enpresak hainbat kontratu sinatu ditu Israelgo industria militarrarekin, eta diru publikoa jasotzen du ibilgailu elektriko bat garatzeko, Espainiako Gobernuak finantzatutako proiektu baten bidez.


Massive Attack musika taldeak Gazaren aldeko musikarien aliantza sortu du

Ingalaterrako Massive Attack taldeak artisten arteko aliantza sustatu du, hasi berri diren artistei edo Israelen aldeko erakundeen zentsura pairatzen dutenei babesa emateko.


Euskara, katalana eta galiziera Europar Batasuneko hizkuntza ofizial gisa aitortzea babestu dute hainbat unibertsitatek

Espainiako Gobernuak Europako Batzordeari egindako eskaerari Euskal Herriko, Kataluniako eta Galiziako 28 unibertsitatek babesa eman diote. Salvador Illa Kataluniako Generalitateko presidenteak eta Imanol Pradales lehendakariak eskutitz bat sinatu dute eskaerari babesa... [+]


Aurreakordioa erdietsita, Eskirozko BSH enpresa abenduan itxiko dute

Bilera akigarria izan zuten asteazkenean Eskirozko BSHko lan batzordeko kideek eta multinazional alemaniarraren zuzendaritzako kideek: aurreakordioa lortu zuten UGT, CCOO, ATTIS eta Solidarik (17 ordezkaritik gehiengoa dute 12 kiderekin) eta ez dute mahai gainean jarritakoa... [+]


Bizkaia eta Gipuzkoako hainbat hondartza desagertzeko arriskuan daude

Gaztetape (Getaria) eta Muriola (Barrika) hondartzak 2050. urterako desager daitezke Greenpeaceren txostenaren arabera. Itzurun (Zumaia), Karraspio (Mendexa), Isuntza (Lekeitio) eta Azkorri (Getxo) hondartzek hedaduraren erdia gal dezakete.


Iruñeko espetxeko osasun arreta “urria” dela salatu du Salhaketa Nafarroak

Nafarroako Gobernuak espetxeetako osasun zerbitzuaren eskumena eskuratu zuenetik, baliabideak “indartu” dituzten arren, presoek nabarmendu dute ez diela sobera eragin egunerokoan.


Eguneraketa berriak daude