Otetan
Urre koloretan lore da otea, Ulex europaeus. Gure otadi eta otatzetan ezagunena dugun honi ote zuria ere deitzen zaio. Bi subespezie bereizten dira, Ulex europaeus subsp. europaeus eta subsp. latebracteatus. Ez da gurean espezie bakarra, ordea, ez gure paisaia kulturalean, ezta gure kulturaren paisaian ere. Ote beltza ere badugu. Ulex minor edo Ulex gallii, bati zein besteari deitzen zaie beltz.
Baztanen, urre meatzetako lurra urarekin nahasi, ote zarbekin egindako galbahetan iragazi eta urre-pipittak jasotzen zituzten. Baten bat aberastuko zen urre hauen lepotik. Otaka da otearen lepoa, sutarako ederra enborra. Otaxka ere bai, agian... Eta Otalera? Otez egindako narra edo menditik ote sortak etxeratzeko lera, zer ote?
Jende asko aberastu izan du oteak, baita landare jendea ere. Lur azido, lehor eta goseen adierazle da otea; landare gehienak halamoduz iraungo duten lurrak amaren batean bereganatzen ditu. Eta aberastu. Otadiak orbela eta inaurkinak pilatzen ditu eta lurra ongarritze bidean jarri. Beste zuhaixkak eta zuhaitzak sail horietara ekartzeko bidea jartzen du. Eguzki zalea izaki, desagertzeraino egingo du atzera esker txarreko zuhaitzon itzalean. Nekazaritzak utzitako sailak baso natural bihurtzeko berezko bidean, tarteko ekosistema da otatza.
Landutako lur-sailen ongarrigaia ere bada otea. Aizkoraz edo horretarakoxe sortutako makina aproposaz txikitutako otea aziendaren azpietatik ateratako simaur berriarekin nahasten zen. Usteltzen, ontzen utzi eta luarra edo kortaloia egina.
Gosetean aziendak ez dio ote-punttari muzin egingo. Ukuiluetako manjateratan ere ezagutu omen dute ote txikitua. Horregatik deituko ote zaio ganbelari otalakoa? Goiko larreetan elurrak harrapatutako artalderen baten beezeramaileari galdetu beharko... Soroetan otea ereiten ote zen entzun izanaren ustea badut. Ote-sega ere ezaguna da. Mendiko otaka zaharretan ez zuten erabiliko. Soroetako urteko ote gurietan agian...
Urretarako, kortaloitarako, haziendarentzat... ote dohatsua! Lehen eta orain. Lur pobreetan otea bera baino errazago ugaritzen ari diren urrea erosteko dendak, otearen lorearen horiaz margotzen dituzte, adiskidea.
Azken mendean Etiopiak galdu ditu antzinako oihanik gehienak, nekazaritzaren, artzaintzaren eta herrialdean laborantza industrial neokolonialak eragindako goseteen presiopean. Alabaina, biodibertsitatez betetako azken baso zatiak geratu dira, fosil gisa, zientoka eliza eta... [+]
Alguén diría que a selva amazónica é un bosque abandonado? Ou que as zonas protexidas de Costa Rica e Borneo están abandonadas? Declaramos parques naturais porque Pagoeta e Aiako Harria son bosques abandonados? En todas estas zonas atópase o bosque natural ou se está... [+]
Florece o dente de león (Taraxacum officinale). A maioría floreceron cara a marzo, e algúns poucos florecen aínda máis. E aquí e alá atoparás a súa atractiva flor amarela durante case todo o ano. A súa flor aberta é un sinal de bo tempo. Estendeuse de día e volveuse... [+]
O día da presentación do libro 111 Hostoz eta Orriz tivemos a oportunidade de coñecer a cultura de Duzunaritz. Un día delicioso para redondear unha serie de celebracións que enchen o século de Argia. Non podo imaxinar un camiño máis bonito que o de ensuciar o calzado... [+]
Esta mañá o paxaro carpinteiro ha gritado no carballo da casa (Quercus robur). Estivera moito intre e parecía enfadado. A mañá é fermosa, fresca pero alegre, moi clara. Achegámonos aos días máis longos do ano e nótase na luminosidade da mañá. Pero o paxaro... [+]
De todos os xeitos, de boas e de malas formas, dixéronnos que afiamos todas as ameazas, pero a nós dixéronnos cinco. O mundo, o noso mundo está a morrer. O noso estilo de vida é insosteible e insosteible para todos os demais seres vivos aos que lles tocou vivir connosco... [+]