Nun artigo realizado recentemente polo xornalista Mikel Asurmendi, lin un belo resumo do libro A vitoria das pantallas, recentemente publicado polo filósofo Iñigo Martínez Peña. Con curiosidade conseguín o libro a toda velocidade, porque me pareceu que sería tan profundo como zumento.

Cando lía as páxinas iniciais, estaba a saborear a palabra ciberpolítica escrita polo escritor, véñenme á cabeza imaxes das aparicións de enésima precampaña dos políticos o fin de semana.

Este fin de semana, como vén sendo habitual, representantes dos partidos políticos de Hego Euskal Herria celebraron senllos actos políticos. Coa axuda da reflexión de Iñigo, e vendo o visto, deime conta de que estes actos políticos son actos virtuais. Proba diso é a actitude dos políticos asistente a realizar selfies mutuos, riseiros mirando as cámaras dos medios de comunicación, en sesións sen oíntes reais, tan só seis membros por acto.

Desde hai tempo, na estreita axenda dos políticos converteuse en obrigatorio conseguir vinte segundos en televisión. Si non se alcanzan todos os días eses segundos de ouro, é unha catástrofe, segundo os responsables de comunicación destes aspectos. Non importa a mensaxe que se emita, non importa que se diga o mesmo lema por undécima vez ou que se lance un novo argumento en contra da mensaxe do día anterior, o obxectivo, a imaxe: riseiro, simpático, elegante, enfadado, responsable, alegre, preocupado... segundo o día, pero na pantalla.

Os partidos políticos non son movementos de masas antigos. Hai tres décadas, nos batzokis, nos sotos dos Bares do Pobo, nos Alkartexes, nas Casas dos Pobos, nas Asociacións de Vecinos, reuníanse centos de persoas cada mes. Porque, a miúdo, a apertura dunha nova sede era a demostración de forza máis prezada dos partidos políticos.

Era necesario coñecer de primeira man informes, propostas, itinerarios estratéxicos. Todo tipo de traballos eran útiles: fotocopiar, pór carteis, encher os sobres, seguir o debate no poteo, levar a proposta de folga á asemblea do centro de traballo... os partidos políticos necesitaban non só a cota dos militantes, senón tamén o seu traballo voluntario e o seu apoio. En Ciberpolítica non é así.

O PSE constatou hai tempo que había gañar eleccións cun partido sen militancia, un dos pioneiros: Odón Elorza. Desde que Xabier Arzallus regaláselle por primeira vez a alcaldía, foi o antecedente do político selfie Odón. Todos os días na prensa: coa gabardina na man a berros, tocando o tambor, correndo con Borrel na praia da Zurriola na gargallada, pensando na ópera no Kursaal, no Zinemaldia... Calquera escusa era boa para conseguir unha fotografía de ouro. Miúdo choio!

Aos poucos foise estendendo este tipo de actividades. Para conseguir a imaxe máis atractiva imponse a competencia mediática, mentres se baleiran as sedes e locais dos partidos políticos. Aos poucos a necesidade de militantes foi debilitándose. A cota de militantes foi substituída polas subvencións que concede o propio sistema electoral. As empresas de publicidade fixéronse cargo das campañas electorais. Un liberado que ten a capacidade de dispersar ante un computador unha gran cantidade de "pollitos" substituíu a militantes afeitos a moverse polas rúas, barrios e talleres. Nestes casos, paradigmático, foi Podemos, un grupo político que estendeu tamén a militancia virtual. Unha estrutura virtual tan débil como unha pirámide de cartas, pero un novo comportamento que atraeu consecuencias permanentes.

O ano da pandemia foi, na miña opinión, un dos puntos de inflexión. Durante estes meses políticos profesionais comezaron con forza unha política de selfie. Estando todos pechados en casa, continuou a axenda política sen reunións, sen asembleas, sen debates. As comparecencias, as propostas, as ordes emitíanse desde as televisións, e non ocorreu nada, normalizouse, aprobouse e consolídase cando se aprobou.

Na actualidade apenas hai militancia activa.

De acordo, a nosa é unha sociedade anticuada; por suposto, queremos pensar que a carga de décadas permitiunos descansar; a lema da Paciencia Estratéxica pódese considerar como permiso para descansar. Hai moitas razóns, pero cal é a principal? A política de selfie é un escenario postdemocrático traído polos políticos ou a política de selfie é o "confort" que os cidadáns trouxemos, aceptado e interiorizado?

A ciberpolítica chegou a nós, a "vitoria das pantallas", a política de selfies.

Patxi Azparren, Licenciado en Antropoloxía Social e Cultural