Analizou as respostas ao racismo e á LGTBIfobia desde os movementos populares, centrándose nas articulacións e alianzas.

Para min as loitas contra a homofobia e o racismo van xuntas, non son cousas distintas. O meu interese por estas loitas provén da miña experiencia no feminismo. Pareceume importante ver como o feminismo tomaba as críticas das mulleres africanas e dos seus descendentes e lesbianas. Mostra da transformación que se está dando no feminismo.

Investiguei dous lugares, iso ten moita importancia: Verona, Palermo, ao sur de Italia e ao nordés. O contexto político, económico e cultural de cada un deles é moi diferente. Tamén no ámbito do racismo e a homofobia. Todo o mundo pensa que no Sur hai máis homofobia e menos racismo e no Norte ao revés. Empecei por desmontar esta dicotomía, tratando de entender as dinámicas culturais profundas de cada contexto. Pero tendo en conta que, ao mesmo tempo, ambas as cidades forman parte do mesmo contexto nacional. A nación italiana viviu unha forte unificación e uniformización cultural co fascismo. O fascismo blanquea o sur de Italia co obxectivo de iniciar e xustificar a colonización de África. Antes diso, o sur de Italia considerábase África, un territorio de terra e de persoas salvaxes.

Di que esa mirada dicotómica estendeuse tamén aos movementos populares.

Nos estudos de movementos populares, Iparralde sempre foi considerado un territorio moi organizado: onde hai asociacións, sindicatos, mobilizacións e onde a loita social organízase de forma brillante. O Sur, pola contra, sería un lugar de gran disgregación social, cunha visión familiar, sen valor compartido para a vida común.

Pero na miña experiencia militante hei vivido o contrario. Palermo é un momento moi intenso tanto na loita feminista como na loita contra o racismo e a homofobia. Trátase dunha xeración que viviu un movemento contra a Mafia e que loitou contra todas as opresiones. Isto creou unha estreita conexión entre as persoas, provocou unha mobilización moi intensa e organizada dos de abaixo. Trátase dun proceso que vén desde o ano 2000. A última masacre da Mafia tivo lugar en 1992. O movemento contra a Mafia que xurdiu a continuación mobilizou a toda a sociedade e levouna a ocuparse do que ocorría na propia sociedade. Agora hai unha loita extrema na rúa e o concello da esquerda. A loita contra as opresiones está moi organizada e transversal. Entre os movementos contra o racismo e a homofobia atópanse as alianzas e o apoio mutuo. Por exemplo, a presenza do movemento LGTBI nas loitas sobre as migracións no Mediterráneo é importante.

En Verona, en cambio, hai unha dereita no goberno municipal, unha extrema dereita, e a mobilización dáse dunha maneira máis secreta. Vin un emprendimiento máis clandestino e fragmentado. Isto non quere dicir que non sexan eficaces. Creo que hai formas moi reais, profundas, de liberarse das opresiones mesmo de activismos máis ocultos. Na casa das mulleres na que eu participo, por exemplo, faise unha profunda reflexión sobre as relacións entre as mulleres, tomando tempo para coñecelas.

Recentemente houbo un par de grandes mobilizacións en Verona. Por primeira vez no Día do Orgullo e nunha manifestación baixo a lema “un menos non”. Pero é moi novo, despois da miña investigación (2015).

Investigou os movementos contra o racismo e a homofobia en xeral, ou as iniciativas concretas?

Específicas. Casas de mulleres en Verona. En Palermo, por exemplo, o movemento Palermo lesbisissima. Trátase dun movemento transversal, aberto ás mulleres de Palermo e ás mulleres migradas. Lesbisissima é unha palabra que non existía. Tomamos esta palabra dun libro moi coñecido, Palermo felicissima e retocamos. Moita xente díxonos que sentía identificada co termo. Non como “eu son lesbiana”, senón como unha identificación coa cidade e nada de abaixo. Foi unha maneira de dicir “non importa quen son eu, son parte deste movemento”. De aí a importancia de crear novas palabras á hora de crear novos significados e mensaxes.

Centráchesche na construción de alianzas. Na súa intervención dixo que se está producindo unha fragmentación excesiva de loitas e movementos. Vostede apostou por reforzar a unidade, ao mesmo tempo que respecta as diferenzas. Como?

Por exemplo, no espazo das mulleres de Verona falábase moito das diferenzas culturais, nada da sexualidade. Nun momento dado empezamos a expor algúns temas. As mulleres que decidiron amar estaban alí, pero iso non saía á luz. Creo que é interesante falar de sexualidade nun espazo multicultural e falar de migrantes con lesbianas. Falando de experiencias.

O tema da migración e o desprazamento en xeral aféctanos moi profundamente. Todos experimentamos o desprazamento na nosa vida. É a experiencia que nos conecta. A sexualidade tamén. Eu non creo que sexa tan importante falar de lesbianismo coas persoas migradas, senón de sexualidade. Hai lugares nos que nos atopamos. E onde non nos atopemos, respecto.

O que non serve é calquera tipo de asimilación, calquera integración. Creo que hai que pór unha resistencia moi forte á maneira de integrarse no modelo occidental. As alianzas deben permitirnos resistir ao modelo capitalista, á homogeneización das vidas.

Defende a construción de “comunidades solidarias non opresoras”. A creación de espazos comúns que senten a todas as persoas desde o seu propio lugar. Mencionou antes Palermo lesbisissima, a campaña “todos somos clandestinos” ía na mesma liña?

En Palermo “todos somos clandestinos” foi moi importante. Cando iniciamos a iniciativa en Italia non había posibilidade de matrimonio civil. A clandestinidade era entón, para moitos, unha condición común que poderiamos recaracterizar entre si: ser clandestino é estar fóra da lei, mesmo fóra da opresión institucional. Pode ser un recurso para nós si é positivo.

Tamén apostou por identidades múltiples que non serán binarias. Para iso, reivindica a necesidade de “terceiros espazos”. Que son?

Eu, ti negro, eu occidental, africano, pobre rico... É importante ter en conta esas diferenzas, que son as diferenzas de poder e de oportunidade. Pero non é o final da loita. Porque o fin é tomar conciencia de que somos diferentes, é o poder o que nos di o que somos e o que debemos facer. Eu creo que temos que ir a outro sitio, onde non só somos diferentes, onde construiremos espazos comúns para convivir. O concepto de terceiro espazo está bastante estendido. Indica que podemos atoparnos noutra dimensión. Non do todo meu ou de ninguén pero ao mesmo tempo de todos, non só na dimensión da opresión e a distancia, senón tamén na que nos une e libéranos. Palermo lesbisissima ou "todos somos clandestinos" son procesos de recaracterización relacional.

En Verona, por exemplo, no centro cultural chamabámonos "piratas". Para nós era unha forma de non crer que a burocratización e institucionalización das vidas sexa boa. A vida pirata. Neste terceiro espazo tampouco é necesario polo en común. Se vostede sabe que hai algo que pode xerar conflitos definitivos, non é necesario desafiar á convivencia. Cando hai persoas musulmás, por exemplo ao redor do porco ou o alcol. Antes había moitos conflitos. Agora, tanto os musulmáns como os que non o son, aprendemos a atopar unha medida: non deixo de ser eu hoxe e neste momento por non beber alcol, non é tan esencial para a miña vida. E tampouco é tan esencial para un musulmán, a pesar de que hoxe e neste momento beba alcol ou comido porco.

Pero hai conflitos que poden xerar rupturas, non?

Se hai relacións interpersoais profundas eu creo que non é cuestión de ruptura ou conflito. É compartir experiencias sen xulgar. Un exemplo do terceiro espazo é o fillastro. Había un gran conflito entre a sociedade e nós: na escola si ou non, no concello si ou non, no DNI... Nós decidimos non meter o conflito na casa das mulleres nos parámetros establecidos polo poder. Pídenos tempo, un ano de traballo. Como podemos situarnos cada un para aprender. Un ano para reflexionar sobre iso e dicir algo real.

Queriamos traballalo doutra maneira e ao final abordámolo desde un punto común: a experiencia do sagrado. Para nós o proceso foi unha revelación completa. Vimos como a liña do conflito desprázase por completo. Como tamén os nados en Italia temos un conflito interno ao redor do que nos é sacro. Falamos de monxas, de escolas da infancia... a relación de moitas mulleres italianas coa relixión é un intento de distanciarse. Que nos supón relacionarnos con mulleres que teñen unha fe moi forte? Abriunos novas visións sobre cuestións que son importantes para a vida: por exemplo, en que creo eu? Tamén nos foi importante para ver as diferenzas entre as mulleres musulmás. Algúns a visten, outro non, as razóns son diferentes entre os que a levan. Chegamos ao momento común en que o hijaba era un refuxio. Todos necesitamos protección. Dá igual a protección que ti elixas, pero a protección é importante.

O conflito non é só entre os musulmáns e os que non o son. Hai conflitos entre os que non somos e os musulmáns. É importante que a liña do conflito non se sitúe só nesas interinidades. A complexidade dos conflitos é grande.