O xuízo comezou ás 9:15 cunha petición moi especial da acusación particular de Palacio de Arozteguía SL: que o xuízo se celebre a porta pecha, é dicir, sen público nin xornalistas. Os xornalistas, con experiencia na materia, aseguran que non se viu nada semellante no xuízo dA manda, que se practica de forma habitual en casos de abusos ou similares, e sempre para protexer á vítima.

Por que pediu a acusación particular que o xuízo se celebre a porta pecha? Porque no exterior hai comités de solidariedade, isto pode provocar desordes públicas e pór en perigo ás testemuñas. Pola súa banda, o avogado da defensa, Josu Beaumont, lembrou que este caso é antigo, que chegou en varias ocasións ao xulgado e que nunca houbo ningún problema, polo que pediu que non se acepte. O xuíz tampouco viu motivos para o peche de portas, polo que a vista oral, que se prolongou até as 15:00 horas, continuou en formato aberto. En canto ao tipo de xuízo, a petición non tiña moita lóxica, pero coincide co obxectivo da acusación particular: representar constantemente que os imputados son perigosos e que detrás do caso hai un grupo criminal.

Con todo, o xuíz aceptou tamén outra petición da acusación particular de que algúns das testemuñas declaren por vía telemática para evitar que se atopen cara a cara cos acusados. O fiscal sumouse á petición, xa que no seu día se produciron insultos e ameazas contra os demandantes. A defensa non ve razóns para iso porque moitas testemuñas e acusados coñécense desde hai tempo e non pasou nada entre eles. O xuíz di que a declaración telemática desde a habitación contigua non resta valor ao expresado, de maneira que esas testemuñas poidan dar o seu testemuño de forma serena e segura.

Declararon este primeiro día 11 testemuñas da acusación particular, dous gardas civís, Salvador Urbistondo, socio de Palacio de Arozteguia S.L., e oito traballadores de TEX e Queipo, que comezaron as obras en abril de 2021. Os dous gardas civís redactaron un informe dos feitos en base ás declaracións dos denunciantes e aos vídeos dos medios. Tamén hai que sinalar que, con anterioridade a ese informe, os servizos informativos da Garda Civil elaboraron outro, no que vinculaban aos acusados co MLNV, e equiparaban a situación á oposición ao Pantano de Itoiz ou ao TAV. O garda civil que hoxe declarou, unha muller, admitiu que aquel primeiro informe non era válido para describir a situación actual.

Tardaría moito en dar conta de todos os testemuños, e sería tan penoso e difícil para os lectores como para os que estabamos na sala, sobre todo porque a maioría das veces preguntábanse e contestaban cousas parecidas. Pero hai pistas que poden dar listas dos elementos máis repetitivos desta mañá sobre o que buscan as partes, xa sexan para castigar aos acusados ou absoltos.

Garbiñe Elizegi

Quizá as dúas palabras máis repetidas de toda a mañá foron estas: Garbiñe Elizegi. “El daba os poderes e os demais obedecíanos”. O seu nome estivo presente en todas as preguntas que a acusación particular e a Fiscalía fixeron ás testemuñas. E na maioría das respostas tamén, pero nelas explicaron de forma moi indefinida como o facía Elizegi. Elizegi dicía que mandaba en eúscaro e algunhas testemuñas non eran vascos, pero “notábase que estaba a mandar e outros obedecían”, comentaron algúns.

Basicamente, para dicir que Elizegi era líder, utilizáronse tres argumentos tanxibles: un, a Carpintaría e daquela que? que foi o presidente da plataforma; o outro, que lle dicía aos que estaban diante das máquinas –non se aclarou en cantas ocasións–, “non fales” ou “non digas nada”. E a última, que en abril de 2021 chamou á cidadanía a participar nas seguintes mobilizacións nunha entrevista televisiva a Xaloa. Pódese crer que estes niveis de proba non van moi lonxe, pero escoitar tantas veces é asustar a calquera.

Itziar Torres e Garazi Sarobe eran os seus adxuntos no poder –a “man dereita”– e o resto de acusados cumprían ordes, eran “executores”. En calquera caso, non se dixo exactamente o que fixeron. Así mesmo, non hai que esquecer que unha das dúas acusacións que se fan aos acusados é a formación dun grupo criminal, e que para que isto suceda é importante que haxa unha xerarquía e unha xefatura clara. Así llo preguntou o fiscal aos gardas civís: “Son a man dereita de Elizegi?” A muller garda civil respondeu: “Só nós podemos dicir que eles falan nos vídeos”.

Grupo ben organizado

Quizais despois de Garbiñe Elizegi estas foron as palabras máis repetidas, sobre todo nas preguntas das acusacións: “Cres que eran un grupo organizado?”. Algúns responderon que non o sabían, pero a maioría si, que era un grupo organizado, claro: “Si, tíñano todo controlado”, “sabían todos os camiños e a Garda Civil íase dun sitio, eles de outro”, “a obra estaba ben estudada”, “dedicábanse ao día e á noite”...

Sabotaxes, danos e ameazas

Trátase de palabras que se escoitaron continuamente, tanto nas preguntas das acusacións como na maioría dos testemuños de testemuñas. Con todo, hai que apuntar algúns matices: algunhas testemuñas, sobre todo os responsables, subliñaron que estas situacións foron continuas, o que provocaba un clima de medo para os traballadores e que, por tanto, tiveron que abandonar as obras. Pola contra, os traballadores que se atopaban nas máquinas sinalaron principalmente que tiñan que parar as máquinas porque había xente fronte a eles, pero non lles ameazaron: “Viñan e dicíannos que as obras eran ilegais e que si seguiamos seriamos cómplices, pero non ameazas”.

En realidade, naqueles días de abril houbo ameazas, insultos e pequenos sabotaxes, como o recoñeceron algúns traballadores, e os feitos tamén: Acurtaran un dumper, pintado en cristais, taponado as fechaduras dalgunhas máquinas, furado as rodas... Pero quen os fixo? Na sesión de hoxe menciónase que todas elas realizáronse, pero en ningún momento especificouse quen as fixo: “Facíanse de noite”, “facíano eles”… En calquera caso, o avogado defensor Beaumont lembrou que todo isto serve para “construír un ambiente duro”.

Un momento do testemuño do garda civil masculino foi significativo: “Non valoro a razón de cada parte. Só si houbese accións de desobediencia civil non as valorariamos, pero hai violencia e danos e os nosos informes refírense a eles (...) A acampada, por exemplo, non a mencionamos, porque é un acto de desobediencia en si mesmo”. Con todo, en ningún momento especificouse a participación de cada un dos acusados nestes actos de violencia e danos, nin nos informes nin na vista oral. A avogada da defensa, Leire Martín, foi contundente: “Vexo resultados, pero non autores”.

Entre as ameazas menciónanse as ameazas de morte dos traballadores por un adhesivo dos cidadáns nalgúns coches ou nas máquinas: o personaxe da morte aparece típico no adhesivo, pero no canto de coa guadaña, cun pau de golf. A defensa preguntou aos gardas civís si cren que o significado é a ameaza de morte para os traballadores ou si refírese á morte do pobo de Lekaroz. O garda civil ha respondido que, na súa opinión, o adhesivo trata da morte do pobo de Lekaroz. Salvador Urbistondo, socio de Palacio de Arozteguia S.L., deu o seu testemuño pouco despois e segundo os seus relatos, “os traballadores, por unha banda, temían perder a vida e por outro, temían que puidesen facer dano a outras persoas” se non paraban as máquinas.

Persoas en risco

O fiscal, insistindo, repetiu: “E porse diante das máquinas supuña un risco para os traballadores?”. A resposta das testemuñas foi bastante xeneralizada: “O principal perigo era para os que se puñan diante”. Os traballadores que se dedicaban a tallar árbores aseguraron que os veciños puñan cravos nas árbores pola noite, o que rompía así as cadeas das motosierras, e que ao saltar poderían danar ao usuario.

Proxecto e obras

As acusacións particulares han defendido que cos feitos ocorridos en abril paralizouse o proxecto, e non só a obra, senón que se paralizou. “Por que non continuades co proxecto?”, preguntan a Urbistondo, quen di: “Hoxe en día aínda persisten as ameazas. Non hai condicións para iso. As obras deberían ser vixiadas polo Goberno de Navarra”. Ao mesmo tempo, preguntouse ás testemuñas de calquera nivel de responsabilidade das obras se as obras se iniciaron legalmente e con todos os permisos: todos responderon que si, pola contra non poderían empezar. Beaumont tamén preguntou constantemente ás testemuñas sobre a autorización das obras: “Sabías que cando comezaron as obras os tribunais rexeitaron o prego de obras?”. E os responsables responderon: “Si, pero iso non afectaba ao comezo das obras”.

En canto ao proxecto, Beaumont lembrou que se pararon as obras, que o proxecto é moi antigo e que aínda se pode sacar adiante. En varios momentos, o xuíz lembroulle a Beaumont que non se empeñe tanto en cuestións alleas a este caso e que pregunte ás testemuñas sobre este caso. O letrado respondeulle que, en paralelo a este caso, existe unha causa administrativa levada a cabo polo Palacio de Arozteguía, na que reclama aos gobernos de Navarra e España indemnizacións de 43 millóns de euros por non protexer debidamente as obras.

Este primeiro programa prolongouse moito e quedou claro o norte das acusacións: demostrar que hai un grupo criminal, que a líder do grupo é Garbiñe Elizegi, e que os actos de violencia foron constantes. Só faltou a exhibición das probas.