«Iparraldean Ez Da Kasik Literaturarik Egiten»


1982ko maiatzaren 30ean
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Jon Casenave Eta Ladix Arrosagarai
«Iparraldean Ez Da Kasik Literaturarik Egiten»
Hegoaldean gutxiegi dakigu iparraldeko idazleetaz. Dena dela, Jon Casenove eta Ladix Arrosagarai beste inor baino gehiago entzun ditugu ziur aski. Beraiek dira, Mikel Hiribarren-ekin batera, idazle gazteen artean talderik homogeneoena osatzen dutenak, Iparraldean taldeaz hitzegitea ere mirakulua bait da.
Ladixek kaskua eta anteojo beltzak ipini zituen, eta Jonen pipa solaskide genuela, magnetofoiaren aurrean ekin genion hizketaldiari.
ARGIA.- Iparraldean literaturgile izateak ba al du esanahi berezirik?
JON.- Iparraldean literatur egile izaiteak ez du gauza handirik erran nahi. Beste herrietan, edo hegoaldean ez dakit zuzen zer erran nahi duen. baina hemen ez du gauza handirik erran nahi, zeren ez da kasik literatura egiten. ez da deusik egiten. Eta orduan giroa hotz-hotza da.
LADIX.- Nik uste dut batez ere hastapenetan gaudela. Ez dakit, beharbada hegoaldean duela hamar urte bezala gaude orain hemen. Askotan erreferentzia historikoak aipatzen dira, eta hemen, iparraldean, baditugu erreferentzia historiko aski. baina mende honetan haustura bat gertatu da, besteek segitu dute, baina izan da literatur moeta bat fosilizatua nik uste. Orain zerbait berri sortu behar da. Gaur egun idazle berria aurkitzen da baduela tradizione handi bat, literatura tradizionala, eta euskara tradizionala, euskara "garbia", etabar.
ARGIA.- Hemengo idazleok zer nolako giroa duzue, elkarrekin ibiltzen al zarete? Ala bakoitza bere aldetik?
LADIX.- Nik uste dut orain arte bakoitza bere aldetik ibili dela. Halere, taldeño batzu sortu dira. Gu, eman dezagun, gu biok eta Mikel Hiribarren, lanean ari izan gara hiru urte elkarrekin. Eta pentsatzen dut beste butzu ere. Orain berritikan sortu da "Maiatz" aldizkaria, eta aldizkari horren xedea da, piska bat, jendea biltzea. Dena dela, ikusi behar da zer emanen duen.
Hor ere erran behar da jendea geografikoki denetan dagoela. Badira Zuberoan, Baxenafarroan, etabar. Baita Parisen ere.
ARG1A.- Sakabanatuak zaudete beraz... Lotura handirik gabe.
LADIX.- Eta gainera aldizkarian bertan ikusten da ez dagoela homogeneitaterik batere. Ez dago aurretik pentsatutako gauzarik, ez. Bakoitzak egiten du testu, eta aurrera...
JON.- Bai hizkuntza aldetik, bai estilo aldetik. Arrunt diferenteak dira eskribitzeko moduak, narratzeko moduak...
Tradiziozko Obrak Ez Dira Publikaruak''
ARGIA.- Eta zuek hiruron talde txiki horretara mugatuz, zein zen zuen xedea?
JON.- Lehenik, doi bat, hauxe zen gure xedea: hadugu iparraldean tradizio literario ba,. baina guk ez dugu kasik deusik leitu. Hor problema bat bait dago. Liburuak eta tradiziozko obra horiek ez dira publikatuak. Ditugun testuekin, publikatuak diren testuekin (Landart, Laffite, Etxepare, Axular, etabar), hasiera batetan, egin genituen hizkuntzari buruz halako pentsaketak edo. Izaten ginen horri buruz eritzeko piska bat. Ikusiz iparraldean zer nolako joskera-moeta erabiltzen den, zer hiztegi, etabar. Nolabaiteko pentsakera abstraktoa...
LADIX.- Ez hain abstraktoa. Nik uste dut gehien batez aritu garela hizkuntzaren inguruan. Batzutan nahiko abstraktoki, baina bestetan gure saioak eginez, ideia horiek praktikara eramaten. Gero ez dugu segitu eta horretan gelditu da.
ARGIA.- Eta tradizioaren aztertze horretaz aparte, ez al duzue beste ezer egin? literaturaren zergatia, zertarako...
LADIX.- Bai hor aipatu bedar da ere bigarren kapitulu but. Mintzatu izan gara literatura zer den, zertarako, etabar.
JON.- Dena dela erran behar da ere guk beti asmotan izan dugula iparraldeko euskal tradizioaz baliatzea. baina batuari begira. Ez dakit nola erran hori. Ohartzen gara gero eta gehiago ez dela hemen aterabiderik Landartek bezala edo Laffitek bezala. Bestaldean hizkuntza mugitzen ari zen. Orduan guk bilatzen genuen erdibide bat, bestaldeko esperientziaz baliatuz baina gure herriko tradizioaz baliatuz ere.
«Hemengo Jendearentzat, Beren Euskara Soilik Da Euskara Ona"
ARGIA.- Zuen ustez, handia izan al da iparraldea eta hegoaldeko idazleen arteko separazioa?
JON.- Nire iduriko, Miranda arte, hemengo idazle guztiek izan duteðapaizen eraginagatik agianð "euskara ederra"ren konplexua, hau da, esan dute badela manera on bat euskaraz idazteko, eta badirela manera txar batzu. Mirandek, probokatzeko beharbada, manera txar horiek hautatu zituen. Baina aintzinean izkiriatu dutenek, konplexu horrekin egin zuten.
LADIX.- Horrek badu zerikusia historiarekin. Hau da, herri hau orain arte laborari-berri bat izan da, eta pentsamolde horren ondorioz, jendeak pentsatzen zuen euskara ona bere etxekoa zela, bere euskalkikoa. eta beste guztiak txarrak.
"Iparraldean Ez Daiteke Deusik Publika"
ARGIA.- Zer moduz dabiltza iparraldean argitaratze-kontuak? Lehen aipatu duzue testu zaharrak ez direla publikatuak.
JON.- Bon, iparraldean, zernahi gisaz, ez daiteke deusik atera. Zeren ez da "Zabal'' bizi eta hori da iparraldeko editoriala. Beraz, hemen publikatzea biziki zaila da. Gehienez ere, ez baduzu inor ezagutzen bestaldean, ez daiteke deusik atera.
LADIX.- Hor bada problema bat, bestaldean ere badena. Izen konsakratu bat baldin baduzu, orduan aterako dizute, eta irakurleak izanen dituzu. "Euskara ederrean'' idazten baduzu, orduan bai.
ARGIA.- Eta idazle konsakratuak ez direnentzat?
LADIX.- Biziki zaila. Ez daiteke deusik atera.
ARGIA.- Irtenbiderik edo?
LADIX.- Nik ez dut batere ikusten. Iparraldean idaztea utopikoa da. Euskaraz idaztea surrealista, eroa eta utopikoa. Alde batetatik, herria erdalduna delako, eta bestetik guk bezala bide berri bat xerkatu nahi bada, herriak ez du nahi eta erraiten du hori ez dela irakurtzerik.
JON.- Guk egin dezakegun gauza bakarra gero etorriko direnentzat oinarri bat edo zerbait berri asmatzen saiatzea da.
Josu LANDA . Iñaki URIA
30-31

Gaiez\Kultura\Literatura\Idazleak\CASENAVE2
Gaiez\Kultura\Literatura\Idazleak\ARROSAGARA1
Pertsonaiaz\ARROSAGARA1
Pertsonaiaz\CASENAVE2
Egileez\LANDA2\Kultura
Egileez\URIA3\Kultura

Azkenak
Hegazkinez bidaiatzea trenez baino 26 aldiz merkeago izan daiteke Europan

Europa barruan hegaldiak hartzea trenez bidaiatzea baino 26 aldiz merkeagoa izan daiteke, 31 herrialdetako 142 ibilbidetan oinarritutako Greenpeaceren ikerketa baten arabera. Hegaldien zerga pribilegioei egotzi die desparekotasuna, eta trenbidea merketzeko neurriak eskatu ditu.


Belfasteko Kneecap musika taldea jo-puntuan: epaiketak, zentsura, jazarpena...

Israel Gazan egiten ari den genozidioaren aurkako mezuak adierazteagatik mota askotako errepresioa jasan du Irlandako Kneecap musika taldeak: Liam Óg Ó hAnnaidh kidea asteazkenean epaitu zuten, Londresen emandako kontzertu batean Hezbollah miliziaren bandera... [+]


Gutxieneko soldata propioaren alde 138.495 sinadura lortu dituzte sindikatuek

ELA, LAB, ESK, Steilas, Hiru eta Etxalde sindikatuek aurkeztu dituzte Herri Ekimen Legegilearen sinadurak Eusko Legebiltzarrean. Orain pilota alderdien teilatuan dagoela esan dute, eta herritarren borondatea kontuan izatea eskatu diete.


Gazako genozidioan hildakoen %83 zibilak dira, Israelgo armadaren datuen arabera

Israelgo armadaren barne agiri batean agertzen diren datuek diote Gazan hil dituzten sei palestinarretatik bost zibilak direla, azken hamarkadetan aurrekaririk ez duen sarraskia izanik. Israelgo zerbitzu sekretuek maiatzean zioten armadak Hamaseko eta Jihad Islamikoko 8.900... [+]


Sexu erasoak “kopuruz eta intentsitatez handitu” dira Bilboko Aste Nagusian

Bilboko Konpartsek elkarretaratze jendetsua egin dute Arriaga Antzokiren aurrean azken egunetako eraso sexisten aurka egiteko. Konpartsek adierazi duten arabera, erasoak kopuruz eta intentsitatez handitu dira. Aste Nagusiaz gozatzera gonbidatu dituzte herritarrak, eta... [+]


Kartzelan jaioa eta Israelek eraila adin nagusitasunera iritsi aurretik: Youssef Al-Zuqen historia

Youssef Al-Zuq munduko preso gazteena izandakoaren bizitza Gazako zigor zikloaren ikur da. Al-Zug 2008an jaio zen kartzelan, ama atxilotu eta epaiketarik gabe espetxeratu ondoren. Uztailaren 12an hil zuten Israelen bonbardaketa batean.


Oporrak ere gaixotasun?

Abuztua heldu zaigu, irakurle. Oporretan zaude eta zuretzako denbora gehiago daukazu? Edo agian ez daukazu denborarik, oporrak planez bete dituzulako? Edozein modutan, kontuz! Egungo bizimoduaren psikologizazioak edonon sailkatzen ditu sindrome berriak, eta oporraldiak ez daude... [+]


Txikiren eta Otaegiren mural bati eraso egin diote Durangon

Durangoko Ernaik salatu du Txiki eta Otaegiren muralaren kontrako erasoa. Ostegun arratsaldean murala berregiteko dei egin dute.


Nazien kontzentrazio esparruetan palestinar zapia ezin dela jantzi ebatzi du Alemaniako epaitegi batek

Turingia estatuko Auzitegi Gorenak ebatzi du Buchenwald konzentrazio esparruko memorialak eskubidea duela kufija daraman edonori sarbidea ukatzeko, "judutar ugariren segurtasuna" arriskuan jarri baitezake.


AEBek beltzez margotu dute Mexikoko mugaren hesia haren tenperatura igo eta migratzaileak pasatzea saihesteko

Mexikoko mugako hesia beltzez margotu du AEBetako Gobernuak. Lehenengo brotxakadak ematera bertaratu da Segurtasun Nazionaleko idazkaria bera, Kristi Noem. Neurri horren bidez, hesiaren tenperatura igo nahi dute, eta horrela migratzaileen pasabidea zailtzeko.


Ibai Iturria Garmendia, mendi gidaria
“Jende asko ez da modu egokian joaten mendira, kezkagarria da”

Garmendi mendi gidaritza zerbitzuaren bitartez zeharkaldi eta ateraldiak antolatzen ditu Ibai Iturriak. Argitara eman diren datuekin kezkatuta, mendian "kontzientziaz eta arduraz" jokatzearen beharra azpimarratu du.


2025-08-21 | Gedar
Zumaiako Bedua jatetxeko esplotazioaren testigantza gehiago bildu dituzte

Ez kobratzea, nagusiaren senideen etxeak garbitu behar izatea, lantokian lo egin behar izatea, irainak... Luxuzko jatetxeko esklabotza-baldintzen lekukotzak argitara ateratzen jarraitzen dute Urola Kostan.


Israelek Gaza hiria okupatzeari ekin dio, Hamasek azken su-eten proposamena onartuta ere

Erakunde palestinarrak astelehenean jakinarazi zuen ohar batean Egiptoko eta Qatarreko bitartekariek proposatutako su-eten akordioa ontzat jo duela. Israelgo armadak, ordea, dagoeneko inguratuta dauka Gaza hiria, eta han dauden palestinarrei urriaren 7ra arteko epea eman die... [+]


Eguneraketa berriak daude