«Iparraldean Ez Da Kasik Literaturarik Egiten»

Jon Casenave Eta Ladix Arrosagarai
«Iparraldean Ez Da Kasik Literaturarik Egiten»
Hegoaldean gutxiegi dakigu iparraldeko idazleetaz. Dena dela, Jon Casenove eta Ladix Arrosagarai beste inor baino gehiago entzun ditugu ziur aski. Beraiek dira, Mikel Hiribarren-ekin batera, idazle gazteen artean talderik homogeneoena osatzen dutenak, Iparraldean taldeaz hitzegitea ere mirakulua bait da.
Ladixek kaskua eta anteojo beltzak ipini zituen, eta Jonen pipa solaskide genuela, magnetofoiaren aurrean ekin genion hizketaldiari.
ARGIA.- Iparraldean literaturgile izateak ba al du esanahi berezirik?
JON.- Iparraldean literatur egile izaiteak ez du gauza handirik erran nahi. Beste herrietan, edo hegoaldean ez dakit zuzen zer erran nahi duen. baina hemen ez du gauza handirik erran nahi, zeren ez da kasik literatura egiten. ez da deusik egiten. Eta orduan giroa hotz-hotza da.
LADIX.- Nik uste dut batez ere hastapenetan gaudela. Ez dakit, beharbada hegoaldean duela hamar urte bezala gaude orain hemen. Askotan erreferentzia historikoak aipatzen dira, eta hemen, iparraldean, baditugu erreferentzia historiko aski. baina mende honetan haustura bat gertatu da, besteek segitu dute, baina izan da literatur moeta bat fosilizatua nik uste. Orain zerbait berri sortu behar da. Gaur egun idazle berria aurkitzen da baduela tradizione handi bat, literatura tradizionala, eta euskara tradizionala, euskara "garbia", etabar.
ARGIA.- Hemengo idazleok zer nolako giroa duzue, elkarrekin ibiltzen al zarete? Ala bakoitza bere aldetik?
LADIX.- Nik uste dut orain arte bakoitza bere aldetik ibili dela. Halere, taldeño batzu sortu dira. Gu, eman dezagun, gu biok eta Mikel Hiribarren, lanean ari izan gara hiru urte elkarrekin. Eta pentsatzen dut beste butzu ere. Orain berritikan sortu da "Maiatz" aldizkaria, eta aldizkari horren xedea da, piska bat, jendea biltzea. Dena dela, ikusi behar da zer emanen duen.
Hor ere erran behar da jendea geografikoki denetan dagoela. Badira Zuberoan, Baxenafarroan, etabar. Baita Parisen ere.
ARG1A.- Sakabanatuak zaudete beraz... Lotura handirik gabe.
LADIX.- Eta gainera aldizkarian bertan ikusten da ez dagoela homogeneitaterik batere. Ez dago aurretik pentsatutako gauzarik, ez. Bakoitzak egiten du testu, eta aurrera...
JON.- Bai hizkuntza aldetik, bai estilo aldetik. Arrunt diferenteak dira eskribitzeko moduak, narratzeko moduak...
Tradiziozko Obrak Ez Dira Publikaruak''
ARGIA.- Eta zuek hiruron talde txiki horretara mugatuz, zein zen zuen xedea?
JON.- Lehenik, doi bat, hauxe zen gure xedea: hadugu iparraldean tradizio literario ba,. baina guk ez dugu kasik deusik leitu. Hor problema bat bait dago. Liburuak eta tradiziozko obra horiek ez dira publikatuak. Ditugun testuekin, publikatuak diren testuekin (Landart, Laffite, Etxepare, Axular, etabar), hasiera batetan, egin genituen hizkuntzari buruz halako pentsaketak edo. Izaten ginen horri buruz eritzeko piska bat. Ikusiz iparraldean zer nolako joskera-moeta erabiltzen den, zer hiztegi, etabar. Nolabaiteko pentsakera abstraktoa...
LADIX.- Ez hain abstraktoa. Nik uste dut gehien batez aritu garela hizkuntzaren inguruan. Batzutan nahiko abstraktoki, baina bestetan gure saioak eginez, ideia horiek praktikara eramaten. Gero ez dugu segitu eta horretan gelditu da.
ARGIA.- Eta tradizioaren aztertze horretaz aparte, ez al duzue beste ezer egin? literaturaren zergatia, zertarako...
LADIX.- Bai hor aipatu bedar da ere bigarren kapitulu but. Mintzatu izan gara literatura zer den, zertarako, etabar.
JON.- Dena dela erran behar da ere guk beti asmotan izan dugula iparraldeko euskal tradizioaz baliatzea. baina batuari begira. Ez dakit nola erran hori. Ohartzen gara gero eta gehiago ez dela hemen aterabiderik Landartek bezala edo Laffitek bezala. Bestaldean hizkuntza mugitzen ari zen. Orduan guk bilatzen genuen erdibide bat, bestaldeko esperientziaz baliatuz baina gure herriko tradizioaz baliatuz ere.
«Hemengo Jendearentzat, Beren Euskara Soilik Da Euskara Ona"
ARGIA.- Zuen ustez, handia izan al da iparraldea eta hegoaldeko idazleen arteko separazioa?
JON.- Nire iduriko, Miranda arte, hemengo idazle guztiek izan duteðapaizen eraginagatik agianð "euskara ederra"ren konplexua, hau da, esan dute badela manera on bat euskaraz idazteko, eta badirela manera txar batzu. Mirandek, probokatzeko beharbada, manera txar horiek hautatu zituen. Baina aintzinean izkiriatu dutenek, konplexu horrekin egin zuten.
LADIX.- Horrek badu zerikusia historiarekin. Hau da, herri hau orain arte laborari-berri bat izan da, eta pentsamolde horren ondorioz, jendeak pentsatzen zuen euskara ona bere etxekoa zela, bere euskalkikoa. eta beste guztiak txarrak.
"Iparraldean Ez Daiteke Deusik Publika"
ARGIA.- Zer moduz dabiltza iparraldean argitaratze-kontuak? Lehen aipatu duzue testu zaharrak ez direla publikatuak.
JON.- Bon, iparraldean, zernahi gisaz, ez daiteke deusik atera. Zeren ez da "Zabal'' bizi eta hori da iparraldeko editoriala. Beraz, hemen publikatzea biziki zaila da. Gehienez ere, ez baduzu inor ezagutzen bestaldean, ez daiteke deusik atera.
LADIX.- Hor bada problema bat, bestaldean ere badena. Izen konsakratu bat baldin baduzu, orduan aterako dizute, eta irakurleak izanen dituzu. "Euskara ederrean'' idazten baduzu, orduan bai.
ARGIA.- Eta idazle konsakratuak ez direnentzat?
LADIX.- Biziki zaila. Ez daiteke deusik atera.
ARGIA.- Irtenbiderik edo?
LADIX.- Nik ez dut batere ikusten. Iparraldean idaztea utopikoa da. Euskaraz idaztea surrealista, eroa eta utopikoa. Alde batetatik, herria erdalduna delako, eta bestetik guk bezala bide berri bat xerkatu nahi bada, herriak ez du nahi eta erraiten du hori ez dela irakurtzerik.
JON.- Guk egin dezakegun gauza bakarra gero etorriko direnentzat oinarri bat edo zerbait berri asmatzen saiatzea da.
Josu LANDA . Iñaki URIA
30-31

Gaiez\Kultura\Literatura\Idazleak\CASENAVE2
Gaiez\Kultura\Literatura\Idazleak\ARROSAGARA1
Pertsonaiaz\ARROSAGARA1
Pertsonaiaz\CASENAVE2
Egileez\LANDA2\Kultura
Egileez\URIA3\Kultura