"Hitz neurtuetan" antzerkia zestoan


1974ko abenduaren 08an
Zure babesik gabe independetzia ezinezkoa zaigu
"Hitz Neurtuz" antzerkiaz Xabier Unanue eta Pili Etxanizekin
"HITZ-NEURTUETAN "ANTZERKIA ZESTOAN
Xabier Unanue eta Pili Etxaniz mintzo
Zestoako "Ur-Zaleak" taldeak, Xabier Unanue gure idazleak burutu duen "Hitz-Neurtuz"ko antzerkia emango digu "Eliz-Ondo" zineman, Abenduaren 14ean, gaueko 9,30etan.
Oraindik gutxi ezagutzen den altxor asko dago herri-bertsoetan. Bertso zaharren kantaldia moldatu ziguten lehen Xabier Letek, Antton Valverdek eta Julen Lekuonak. Gaur antzerkira daramate bertsoa zestoarrek, Xabier Unanue eta Pili Etxanizen bidez.
Bi saiotara azaldu gara nola egiten duten ikustearren. Bi ordu pasatxoko antzerkia da. Zoratzen egon gara. Jendeak, gustoko bi ordu igarako dituela, uste dugu. Era askotako sentimenduak jarriko zaizkio dantzan jendeari. Pasarte hunkigarriak, algara gozokoak, denetarik izango du.
Xabier eta Pili ditut tartetxo batean solaslari.

Zer da, hain zuzen, zuek prestatzen ari zaretena?

Antzerki bat, hain zuzen ere, zenbait bertsolariren zati bereziz Euskal Herriaren kondairan murgilduriko bertsolarien mezua agertarazi nahi genuke. Herriak gogozkoak izan ditu bertsolariak eta bertsoak. Herriaren giroaz eta gertaerez mintzo dira askotan. Bertsolari eta bertso hoik, antzerki giroz eta loturaz agertu nahi dizkiogu herriari.

Bertsozko antzerkia moldatzen, zer dela eta hasi zinen, Xabier?

Bertsolariek sortu izan dizkiguten pertsonaiez estanpa gisako zerbait agertzeko asmoa aspaldikoa dut. Ez nahiz behin ere ahaztuko, Anjel Garaizabal eta Lurdes Arrizabalagak "Maritxu nora zoaz" abestiaz egin zuten antzerkitxoaz. Ume nintzelarik ikusi nuen Zesteako zinema aretoan. Txikitako oroitzapen gozo hark burutarazi dit. Herriak ezagutu behar du bertsolarien lana eta mezua. Antzerki giroa horretarako onenetarikoa, noski.

Hari bat, ardatz bat, izan ohi du antzerkiak.

Ez dugu bertsolaritzaren kondaira urtez-urte harildurik ematen. Hiru zati ditu antzerki honek: Fernando Amezketarraren ipuinez hasten dugu lehen zatia, Iztuetaren "Kontxexi" deitu bertsoez jarraitzen da, ondoren Etxahunen zenbait bertso eta beronen bizitzako zenbait pasarte agertzen dira, Pedro Mari Otañoren zenbait ibilaldi, Bilintxen "Nagusi Jauna eta Joana Bixenta Olabe". Iparragirren bizitzako zenbait xehetasunez amaitzen dugu lehen zatia. Bigarren zatia, berriz, sagardotegiroan egiten dugu. Pello Errota, Txirrita, Gaztelu eta Xenpelarren zenbait bertso azaltzen ditugu zati honetan. Hirugarren zatia Uztapideren ohoretan moldaturik da. Uztapideren bertsoak eta bertso saioak dira ardatz, harekin eta honekin, han eta hemen kantatu izan dituen bertsoak, alegia.

Gaika, bertsolarika edo beste nolabait egin nahi izan ahal duzue bertsoen lotura?

Ez du lotura orokor bat antzerki honek, ez gaiaren aldetik eta ez bertsolarien aldetik. Estanpa gisako antzerkia da lehen zatian behintzat. Argiz, doinuz eta ilununez jazten ditugu bakoitzaren ihardunak. Era horretan egin nahi izaten dugu, ihardun batetik besterako lotura giroa gal ez dadin, jendea antzerkiaren mezuan murgil dadin.

Helbururen bat izan ohi dute gizonaren ekintzek.

Bertsotan gorde, historian zehar, gure ahozko literatura. Aiton-amonengandik ikasiak izan dira bertso asko. Herriak berak jaso du bertso asko. Gaur, zorionez, liburuetan gorde dira herriari ikasitako bertso hoik. Ahozko literatura honi omenaldi bat egin nahi genioke. Helburua, berriz, urruti dago: Euskal Komedia-Musikal bat sortu nahi genuke bertsolarien personaia eta ipuinez. Lehen urrats bat besterik ez da gurea. Helburuaren atzetik abiatze bat besterik ez.

Bide berri bat urratzera zoazte. Bidezko da zalantza eta beldurra edukitzea. Jendeari gustatuko zaiola uste ahal duzue?

Lehen esan dugunez, herriak gogozkoak ditu bertsoak, maite ditu bertsolariak. Antzeslari bakoitzak ondo egiten du bertsolariaren papera, giroak eta bertsoak eskatzen duen erara egiten du lan. "Kontxexi"ri jarritako bertsoak, esate baterako. Espetxetik barrutik kantatzen ditu bertsolariak bertso hauk. Une bakoitzeko giroa biziarazi nahi diogu entzule-ikusleari. Antzerkiak duen indarraz eta erraztasunaz baliatzen gara horretarako. Bertsoa kantatu hutsez baino garai bakoitzeko gertaerez herria honela hobeto jabetuko dela, uste dugu.

Bertsolari zahar bakoitzari dagokion jantzi, imintzio eta tankera hartuko ahal du antzeslariak?

Hori ezinezkoa da, gaurkoz behintzat. Baina ez dira, noski, eztai eguneko jantziz ere agertuko. Eguneroko jantziz azalduko dira.

Lan haundi samarra hartu ote duzuen deritzat.

Haundia baino gehiago, luzea izan dela esango genuke. Hogeita bost personaia desberdin agertzen dira antzerki osoan. Antzeslari gehienak bertsozale izateak asko erraztu digu langintza. Hor dugu, adibidez, Uztapide zaharraren iloba. Bertsozale izateak, bertsolari asko ezagutzea eta berso asko jakitea dakar. Oso zaila zatekeen antzerki hau baratzea taldean bertsozalerik izan ez bagenu.
Tabernari ordu goxoak kenduz ari da Zestoako "Ur-Zaleak" taldea antzerkia gertutzen. Urnietako "Egi-billa", Oiartzungo "Intxixu" eta Donostiako "Xaribari"ri beste senide bat jaio zaie. Oso senide desberdina, baina guraso berdinen seme, laurak ere.
Euskal antzerki berri baten hasikin bilaka daitezke Zestoako "Ur-Zaleak". Hori opa diegu.

MUTIOZABAL
"Kontexi"ri abesten.
Pili Etxaniz eta Xabier Unanue
2


Gaiez\Kultura\Antzerkia\Aktoreak
Pertsonaiaz\UNANUE2
Egileez\ETXANIZ4\Kultura

Azkenak
Iturengo arotza eta arte birziklatua

Ituren (Nafarroa), 1777. Erramun Joakin Sunbil (1755-1821) arotza Donamariako Joana Mari Ezpondarekin ezkondu zen. Ia 40 urte eman zituzten ezkonduta, Joana Mari 1806an hil zen arte. Eta tarte luze horretan, noizbait, Iturengo arotzak santu baten kobrezko estatua urtu omen zuen... [+]


2025-07-25 | Julen Orbea
Bilbon euskara jira ta Bira

Euskara badago Bilbon, baina non? Eta zertarako? Nork sortzen du euskarazko kultura, eta nork sostengatzen? Galdera horien aurrean, udalaren azken urteetako erabakiei begira, argiago ikusten da euskara eta kultura bizirik nahi ditugunontzat kezkagarriak diren erabakiak hartu... [+]


Honezkero, hemen dago beherakada

Antropologo eta ingeniaria den Yayo Herrerok dioen bezala, datu bat da. Horren jatorria ulertzeko erraza den baieztapen xume batean laburbil daiteke: Lurra agortzen ari da.

Gaia konplexua da. Ikuspegi asko daude, interesak gurutzatzen dira, informazioa desinformazioarekin... [+]


2025-07-25 | Ana Morales
Esan barik ez doalako

Sasijakintsua, jakineza eta franco txikia: horiexek dira aurrekoan Gotzon Lobera jaunak, Bilboko kale batzuen izenak aldatzeko ekimenaren kariaz, Deia egunkarian zuzendu dizkidan epitetoak. Ez du nire izena aipatu, egia, baina neu izan naizenez urte eta erdi luzeko borrokan... [+]


Gizon heterosexualak eta literatura feminista: hausnarketa bat

Hasieratik argi utzi nahiko nuke ez naizela inolaz ere feminismoan, sexu- eta genero-teorietan ezta LGTBIQ+ komunitatearekin lotutako gaietan aditua. Gizon txuri heterosexual bat naiz, ezkertiarra esan dezagun, bere burua feministatzat hartzen duena (edo feministen aliatua,... [+]


Auzolanean ikastola eraiki!

Goizaldeko lehenengo eguzki-izpiekin batera zabaldu ditu ateak Kirikiño Ikastolak. Zapatua da, auzolan eguna. Parte-hartze batzordeko arduradunak irrintzia egin eta lanera bideratu ditu bertaratu diren ehundik gora partaide: “Hemen erronkak denonak dira! Aurrera,... [+]


Amasa-Villabonako EH Bilduri erantzuna

Amasa-Villabonako EH Bilduk argitaratutako idatziaren harira, hainbat adierazpen egin nahiko genituzke. Lehenik eta behin, argi utzi nahi dugu larrialdi klimatikoari aurre egitearen urgentzia ukaezina dela, eta horregatik, krisi honekiko dugun kezkagatik beragatik jartzen dugula... [+]


Irunen eskuin muturreko “auzo patruilak” sortu dituztela salatu dute

Hainbat talde "neonazik" azkenaldian Irunen zabaltzen ari dituzten mezuak salatu dituzte asteazkenean Harrera Sareak eta hainbat kolektibok herrian. Eskuin muturreko "auzo patruilak" antolatzen ari direla salatu dute, eta hauek jendearen jatorriaren arabera... [+]


Udal legearen kontrako epai euskarafoboa
Euskararen aurkako erasoa salatu dute 200 alkate eta udal ordezkarik, eta hizkuntza bultzatzeko konpromisoa berretsi

Euskalgintzaren Kontseiluak deituta, Espainiako Auzitegi Gorenak joan den astean ebatzitako sententzia salatzeko prentsaurreko bateratua egin dute Bilbon. Sententzia "euskal gizartearen eta euskal erakundeen borondate demokratikoaren aurkako eraso zuzena" dela... [+]


Alonsotegiko Udalari dirua itzultzeko eskatu dio Bizkaiko Aldundiak, iruzurra egin zenetik hamairu urtera

Egun EH Bilduren esku dagoen udalak ia milioi bat euro itzuli beharko lioke foru erakundeari, duela hamairu urte, EAJ agintean zenean, diru-laguntza bat ez zelako behar bezala erabili, baizik eta iruzurra egiteko, EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak berretsi duenez. Eskaerak erabat... [+]


Ertzaintzaren 300 BMW ibilgailuen erosketan irregulartasun posibleak salatu zituen barne txosten batek

Eusko Jaurlaritzako Ogasuneko Kontrol Ekonomikoko Bulegoak barne txosten bat egin zuen Ertzaintzak jaso dituen 300 BMWen esleipen kontratuaren hainbat baldintza kritikatzeko. Ezarritako baldintzak zehatzegiak eta murriztaileegiak zirela salatu du ogasunak, eta horrek enpresa... [+]


Txosnetako “beto politikoaren” aurkako GKSren kanpaldiaren kontra oldartu eta lau pertsona atxilotu ditu Poliziak Gasteizen

Bi aste barru hasiko diren hiriko jaietan txosna jartzen utzi ez dietela salatzeko kanpaldia egin nahi zuten Gasteizko GKSk eta Etxebizitza Sindikatu Sozialistak, Andre Maria Zuriaren plazan. 20:30ak aldera, ertzainak oldartu egin dira kanpaldian zeudenen aurka, eta bi... [+]


Lotsa sentitzen dut giza generoko kide izateagatik

Milaka pertsonak modu aktiboan parte hartu dute, eta hala jarraitzen dute, XXI. mendeko holokausto telebisatu handienaren aurka protestatzeko, eta pertsona horiei errespetu eta miresmen handiena zor diet. Baina, gizateriaren zoritxarrerako, askoz gehiago dira, egoerarekin... [+]


2025-07-24 | Nicolas Goñi
Europan, oraingo sinplifikazioaren izenean, biharko bizitzak kaltetuko dira

Jarduera ekonomikoak sinplifikatzeko eta lehiakortasuna indartzeko aitzakiarekin, Europa mailan baita Europar Batasuneko hainbat estatutan ere, klima, ingurunea eta giza osasuna kaltetuko dituzten legeak biderkatzen ari dira 2024tik, askotan interes pribatuen lobbyen eraginpean... [+]


Eguneraketa berriak daude