NEKAZARITZA AN ETA EMEN


1974ko urriaren 20an
Kazetaritza independenteak herritarren babesa du arnas
Jan Jansen albaitariari elkarrizketa.
NEKAZARITZA AN ETA EMEN
JANSEN-EKIN IZKETAN
Bizkaian badago zezen bat Holandatik ekarria.
"Dekker" etxea da zezen ori Bizkaira saldu zuena, eta Jan Jansen, etxe orren beterinarioa. Kastellanoz badaki, eta ari eskerrak, Holandako baserrien berri jakin ahal izan genuen, pixka bat bederen.
Zezen orren ama eta amona bizi diren baserrian, ikulluan eta belazean, bazterrak ikusten genbiltzala itzegin genuen Jansen-ekin. Egin genizkion galderei, leial erantzun zien gizonak.
BASERRIAN NEURRIAK
Baserri onek 31 hektarea lur ditu. 50 esne behi. 20-25 bigantxa urte bateti birako. 30 txahal urruxa. Eta 40 ardi.
Behi auen umeak, idixkoak batipat, munduan zabalduak daude zezenetarako: Alemaniara, Dinamarkara, Frantziara, Espaiñiara, Colombiara eta abar, eraman dituzte "centro de inseminación" delakoetara.
Zenbat esne ematen dute behiok?
6.0006.500 bataz beste umaldiko azken urteotan. Behiak, bataz beste, 4-5 urte dituzte; badira 10 urtekoak baiña baita 2 urteko bigantxak ere.
Egunean zenbat aldiz jezten dituzte behiok?
Bi aldiz.
Umatu berrian ere ez iru aldiz?
Ez, ez. Beti bi aldiz aseratik bukaeraraiño. Behar bada probintzia guztian egongo dira egunean iru aldiz jezten dituzten 3-4 behi, baiña orduan 3 jetzialditako esnea dela esan bahrra dako kontrolerako eta jatorrirako.
Umea egin eta zenbat denborara behiak ernaltzen dituzte?
Iru illabetetara, urtero otsaillean egin dezaten umea.
Nola antzutzen dituzte 7 illabete ernari daramatzatenean?
Umaldian 6.000 litrotatik gora ematen dituen behiak, azkeneko neurtu aldian, 15-18 litro euki ohi ditu. Behia ikulluan sartzen da eta lastoa bakarrik ematen zaio, ez belar ondurik eta edaten batere ez edo oso gutxi. Alere, antzuten ez bada, beterinarioari deitzen zaio eta botika sartzen dio errapean titietan gora. Lasto utsean 2-3 egun euki ohi dituzte.
Errape miña asko izaten al dute?
Ez. Batzuetan azaltzen da bai, baiña emen ez da problema.
Arrapa ez dezaten ba al dute sistimaren bat?
Sistimarik ez, baiña errapea garbitzeko bada produto bat oso ona. Ori erabiltzea da sistima, nahi baduzu.
NOLA GOBERNATU
Udan larrean dabiltzanean, zenbat egun eukitzen dituzte sail bakoitzean?
Ez da errax zehatz ori esatea. Baiña, baserri ontan 50 behi daude, eta 2,5-3 hektarrako saillak dauzkate. Eguraldiak laguntzen badu 10 bat eukitzen dituzte, lehor badago 4-5 bakarrik. Udaberrian 10 egun, udazkenean 3-4.
Neguan ikulluan dauzkatenean, egunean zenbat aldiz ematen diete jaten bi ala iru aldiz?
Iru aldiz jatenik gehiena. Baiña askotan goizeko amarrak aldera ere bai pixka bat edo gauean, bederatzietan, nagusia ohera doanean. Alere gehienetan, egunean bi aldiz zulokoa eta beste bi aldiz ondua.
Baserri ontan bertan sortzen al dute alea ere, beren ganaduen pentsurako?
Emen Holandan, ganadutara jarria dagoen baserriak, bere lur guztiak belardi euki ohi ditu. Orregatik pentsu guztia kanpotik erosia da.
Zenbat proteina duen pentsua erabiltzen dute?
Orain %16-17 duena; baiña %25 duena ere erabiltzen dute aldiz. Udan proteina asko duen belarra jaten dutenean, proteina gutxiagoko pentsua ematen diete, eguraldi txarra eta proteina gutxi duen belarra jaten dutenean, proteina asko duen pentsua. Urtearoak eta belarren kalidadeak erakusten du ori.
Pentsuok baserritarrak berak etxean prestatzen al ditu ala pentsu fabrikak?
Pentsu fabrikak.
Zenbat balio du kilo pentsuak?
Gaur gaurkoz, kilo pentsu ona, 8-9 pezta kiloko. Oso garesti da Holandarako. Urtebete ontan asko igo da.
Eman beharko diete ba olako behiei?
Ara: onoko behi onek bi illabete da umea egin zuela, 30 litro eman ditu gaur, ez da jetxiko produzioan, luzaro eusten diota. 3 kilo pentsu ematen ari zaizkio. Gutxi iruditu zaizue baiña belarra daukate oso ona.
TXAHALAK
Nun dituzte txahalak?
Belazean, kanpoan, txiki txikitatik.
Eta esnea emateko?
Lehenengo astean amaren oritza ematen zaie 3 illabetera arte esne artifiziala. Urtegaraia delakobarruan badaude, etxean eta belazean badabiltza, ara eraman.
ARDIAK
Ardiak zertarako dauzkate?
Lehenbizi esnebehiak mozten dute lrrea. Behiak atera eta bigantxak sartzen dituzte ondoren eta oiek uzten dutenaz ardiak mantentzen dira. Gaiñera. Ez du ardiak lanik ematen umegiterakoan ez bada. Orduan, bai, ume egite zail xamarra duteta, erreparoa behar dute. Baiña ardi bakoitzak urtean bi ume, bizkiak, egiten ditu eta azitzen; bildotsak oso ondo saltzen dira aragitarako: 40 kiloko bildotsa 200 florinetan, 4.000 peztatik gora dira.
Gaiñera, ardiak "urrezko ankak" dituztela esan ohi da, belazeari egiten dioten mesedeagatik. Orregaxetik bakarrik ere mereziko luke ardiak eukitzea.
Jose Alkiza
10

GaiezEkonomiaLehen sektoNekazaritza
PertsonaiazJANSEN1
EgileezALKIZA1Ekonomia

Azkenak
Papax Fagoaga, mutil-dantzaria 1970eko hamarkadatik
“Ezin nuen ulertu emakumeok herriko bestetan ezin genuela mutil-dantzetan parte hartu, horregatik hasi nintzen dantzan”

Elkarrizketa ilustratzeko erabili dugun argazki nagusia 1970eko hamarkadan hartua da. Erratzuko plaza festetarako apainduta ageri da, ezpelez atonduriko ohiko eszenatokiarekin eta etxetik etxera zintzilik, dilindan dauden xingolekin. Urrunean bi soinulari agertzen dira, Maurizio... [+]


Faxismoaren aurka borrokan, munduan zein Euskal Herrian

Lanaren Ekonomia irratsaioan faxismoaren gorakada aztertu dugu, munduan eta Euskal Herrian gertatzen ari dena.


Aroztegiko Elkartasun Komiteak salatu du bi kidek jazarpenak eta irain matxistak jasan dituztela

Taldeko kideen aurkako eraso matxistak talde osoaren aurkako eraso gisa ulertzen dituela adierazi du Aroztegiko Elkartasun Komiteak. Komiteak salatu duenez, Aroztegiko epaiketara ikusle gisa sartu nahi zuen jendearen zerrendatik "Baztango mutil-dantzari talde... [+]


Aurten ere batxilergoko ahozkoa euskaraz pasatzeko aukera irekiko dute hainbat irakaslek

Ekainaren 23aren eta uztailaren 2aren artean iraganen da ahozko azterketa. Frantsesez pasa beharreko azterketa izanda, Seaskako, sail publikoko eta pribatuko irakasle batzuek publikoki jakitera eman dute euskaraz bideratzeko aukera eskainiko dietela ikasleei.


Espainiako Gobernuak ondorioztatu du itzalaldiaren errua Red Eléctrica de Españak eta argindar konpainiek dutela

Itzalaldiaren ondoren sortutako komiteak eginiko txostena aurkeztu du astearte gauean Sara Aagesen Trantsizio Ekologikorako ministroak. Horren arabera, "hainbat faktoreren batasunaren" ondorioz sisteman gehiegizko tentsioa izan zen, kate erreakzio gisa. Txostenak... [+]


Bikotekidea mugikorretik kontrolatzea gazteen artean ohikoa dela frogatu du EHUren ikerketa batek

Maitasun erromantikoari lotuta, nerabe askok normalizatuta eta barneratuta du bikotekideak mugikorraren eta sare sozialen bidez kontrolatu nahi izatea. “Inportantea da ziberbiolentzia gisa identifikatzea, eta ez maitasun seinale gisa”, gogorarazi dute ikertzaileek.


Sexu erasoei lotutako zenbait epaitan bost gizon zigortu dituzte azken egunetan

Sexu erasoei lotutako epai ugari eman dira azken egunetan, eta bost gizon zigortu dituzte. Tuteran izandako bortxaketa batengatik, bi gizoni 9,5 urteko kartzela zigorra ezarri diete. Gasteizen gizon bati bost urteko kartzela zigorra ezarri diote emakume bat bortxatzeagatik... [+]


Dagoeneko 400 gazatar hil dituzte Israelgo soldaduek, laguntza humanitarioa jasotzera bidean

3.000 zauritu ere utzi dituzte Israelgo armadaren erasoek. Maiatzaren bukaeran berrekin zioten laguntza humanitarioari, GHF fundazio estatubatuarraren eskutik; eta ordutik, bertaratutakoei tiro egin diete soldadu israeldarrek.


Oiher Urrutia. Marra gorriak argi
“Erabiltzen gaituzte herriok folklorismorako: landa, animaliak edo euskalkia bera”

Grabagailuari stop eman eta segituan galdetu dit Oiherrek: “Transkribatzean mantenduko duzu euskalkia?”. Baietz nik, batuaren mugek uzten didatenaren barruan baietz. “Arras inportantea da niretako”. Dutxa hartu eta Elizondora eginen du berriz, Aroztegiko... [+]


Amiantoaren biktimentzako konpentsazio-funtsa martxan jartzeko araudia onartu du Espainiako Gobernuak

Legea onartu eta ia hiru urte igaro direnean jarriko da martxan neurria. Espainiako Ministro Kontseiluak onartutako dekretuak dio biktima bakoitzak 32.000 eta 96.000 euro artean jasoko dituela kalte-ordain moduan.


Zein ama ospatu?

Maiatza Birjina Mariaren hilabetea den bezala, amak ospatzeko aukera da Mendebaldeko jendartean. Kasualitatea? Ez dut uste. Frantses lurraldean, Vichyko gobernuak besta hori instituzionalizatu zuen. Helburua bertuteko eta sakrifizioak egiteko prest den pertsona hori handiestea,... [+]


2025-06-18 | Jesús Rodríguez
PSOEren kea

Ekainaren 6an Presidente Autonomikoen Konferentzia egin zen Bartzelonan, Pedro Sánchez eta Felipe VI.a erregea –emeritu ustelaren oinordekoa, beti da ona gogoraraztea– buru zirela. Isabel Díaz Ayuso faxistak uko egin zion Salvador Illaren eta Imanol... [+]


Kantua gidari

Joan den maiatzaren 23an iragan da, Baigorriko elizan, aparteko kontzertu bat: 180 haurrek, 7 eta 15 urte artekoek, maila handiko kantu emanaldia eskaini diote eliza mukuru bete zuen jendeari. Haur horietarik batzuk Donazaharre eta Baigorri aldean kokatua den Iparralai musika... [+]


Eguneraketa berriak daude