Santo Tomas, Euskal Antzerki'aren Oñarra


1963ko abenduaren 15ean
Zure babesik gabe independetzia ezinezkoa zaigu
Antzerki lanetan ibilitako Joseba Olaizola eta Joxe Egilegorri elkarrizketa.

Santo Tomas, Euskal Antzerki'aren Oñarra
Gure Edertilariak Itzegiten Dute
Egun Au Donostian, Euskeldunena
Olaizola Tar Joseba'k
Noiz aukera obea au baño Santo Tomas'a egunaz itzegiteko aste bat aurretik degularik ?
Eta euskal gaiak aitatuz, On Jose Olaizola'k bezela, izkuntzari eta folklore euskaldunari, ain trebeki eutsi dion gizonari galdera batzuek egitea bururatu zait. Euskal-erriaren goraberak, pozgarri eta garratzak, muin-muiñean igaro baiditu. Esan dezakegunez, euskal-pizkundean parte baita.
–Nolataz goruntz jo zuen euskaltasunak Donostian ?
<> eratu zuten euskaltzale batzuek emen, gure errian. Aiek ziran egunak. Biotz aundia bear baitzan euskeraren alde egiteko. Bañan romantikotasun menpean geundenok opa genion Euskerari eta Euskal-erriari, biotzak sentiaraztezigun edertia...
– Zeintzuk ziñaten ?|
–Diputazioak eratu zituen Euskal-festa nagusiak, erriz-erri eramanaz Jai-aldi ederaskoak urtero. Orain gertatzen dan bezelaxe, Diputazioak gipuzkoar erritxo batean, zerbait onuragarri egiten duenean. Bañan <>'koak boltzakada trebe batekin, aurreruntz ekin zioten euskal-antzerki egiteari eten gabe, Santo Tomasetan.
–Garrantzi aundiko lana zan orduan?
–Urte aietan konzejala nintzan donostiar Aiuntamentuan, eta lortu nuen-neretzat poz-garri da esatea– Antzoki Zaarreko estatutuen artean, euskal teatroarentzako, gordetzea, Santo Tomás, San Sebastián eta Iñauteri egunak.
–Zeintsuk osatzen zuten "Euskal-fedearen'' buruzagitza ?
-Pepe Artola, Joxe Ganboa, Iñaki Uranga, Felipe Casal, Mariano Arrieta eta abar. Esaten dizkizudan gorabera auek sortu ziran I907 edo I908 urteetan.
– Idazlerik?
–Marzelino Soroa'k, Diputazioak agindu ta, egin zuen denbora aietako antzerki ederrena "Urrutiko intxaurrak...", agertuaraziz orduko problema: euskaldunaren iges egitea Amerikaruntz...
Ortxe ere genituen gure betiko Pepe Artola, Iñaki Uranga eta Jose Ganboa, idazle eta antzeslari zirala. Oar bat: denbora aietan etzan antzerkia seriyo artzen. Orregatik beti Pepe Artola, tema bat jarri gabe, parragarriari emana zegoen, berak baitzuen berezko etorri bat, teatro guziari par-egin araztekoa. Naturaltasun onenakin eratzen zituzten lan auek. Jendea beti lortzen zuten. Euskeraz dana. Eta bai dirua jaso ere. Pepe Artolak "partilla" moduz zabaltzen zituan ateratakoak antzeslarien artean...
-Nola lortu zan "Academia de Declamación Vasca"...?
-Emen bat-batean, sutsu eta jokabide onenakin, Abelino Barriola'k eratu zuen ala izenpetuta datorkigun euskal-antzerti oñarria, gaurko talde eta gazteentzat. Nolabait Donostiar Aiuntamentuan boto gutxi gatik bañan biotzez, atezan aurrera Euskal-ikastola. Toribio Atzaga diretore bezela izenpetuz, bere laguntzalle Marí­a Dolores Agirre zuelarik. Eta esango dizut ere, epai-maikoa izan nintzala azterpen artan, dudarik gabe aukeratuaz emakume onen lana, lenbizikoa bezela.
–Zure egiteak, euskal-folklorean, zertzuk dira?
–Nere lenen-lanetakoak eta garrantzi, egiñak "Zorigaiztoko eguna". Gero "OIeskari zarra". Esan bear dizut lan au, eta Katalina de Eleizegi'k eratutako "Garbiñe" berdinduak geratu zirala Euskal-antzerti sariketan. Nere lana orkestatu nuen "lieder" deritzaion tankerara. Ala Aita Donosti'k eskatu ta Oñatiko "Estudios Vascos"eko batzarrean lenengoz aurkeztu zan. Eta 1918'garren urtean Donostian ikusarazi genduen, Zubizarreta jaunak lenengo papera egiñaz, eta Oleskari gaztea B. Zalduak.
–Ta?
–Francisco Gaskue jauna, musikalarr trebeak, "E1 Pueblo Vasco"ren kritiko zalarik, "Oleskari"ren Angelus zatia aitu zuenean, exertokitik altxa eta "¡­bravo!" bero bat erantsi zion, periodikuan ipiñia gañera: "Olaizola ha tenido el gran acierto de tomar lo mejor del folklore vasco".
-Zer iduritzen zaizu gaurko euskal momentua ?
–Ederra. Erriak euskal-antzerkia eskatzen du, bera dalako euskal esnatzearen deia.
– Ez al da iñor aterako, euskal-zine alde, diru-laguntzarekin ?
–Ez da amets. Egun batean gure asmoak zineruntz joko dute. Dirua etorriko zaigu.
–Agur Olaizola tar Joseba, beti gazte. Zure itzurak eta kemenak, gogoraazi dezaigula, zuk egindako lana ez dala galdu.
Egilegor Tar Joxe'k
Emen degu. Par-irria ezpaiñetan, sendo. Euskeraren "pionero".
–Nere teatro lanetan asi nintzan I903' garren urtean. Centro Católico'n. Toki au izan baita oñarria ainbeste eta ainbeste donostiar-artistarentzat. Esango dizut "Txanton Piperri", antxe jarri genduela...
–Gero?
–"Centro Vasco"ra pasa nintzan, ortxen Bulebarrera. Antxe, Imaz. Zubizarreta, Andoni Sustaeta, Bixente Olano eta beste norbaitzuek egin genduen Agestaren traduzio bat "Ni bezelakoxia".
?
–Etzan oiturik emakumeak lan egiteko antzerkietan... Bañan pixkanaka zaletasuna goraka zijoan. Ikusia baitzegoen euskeraren zabalkundea gure antzerkiak zekarrela.
– ?
–Gogoratzen naiz lenengo jaialdi ura "Centro Vasco"n aurrentzat. "Jesusen jaiotza". Agestarena eratu genduenean. Aramendi andereñoa atera zitzaigun gallendurik bere pareroan. Ala "Academio"ra pasa zan. Bai eta ere esango dizut "Petxolo" –Agote jauna, lendabizikoz antzerki ontan lan egiña– aitatu degun andereñoakin ezkonda zala, gaur aien alaba ere antzeslan bikana izanik.
– ?
–Alataz "Academia"runtz jo genduen Gregorio Beorlegi, Nemesio Arizmendi, Juanito Arozamena, Federico Larman Leandro Torregaray, Francisco Mendiburu, Antonio Etxeberria, Paco Arostegi, Donato Ugartetxea eta abar.
– Berririk ?
–Auxe. "Dollorra"izan da, Joxe Elizondorena, paper egokia neretzat. Naiz eta nere egitez par-eragillea izan biotz biotzez artu nuben "Dollorra"ren ;an egitea.
–Zuen taldeak, zure ustez, noiz lortu du eragin bikaiñena?
–"Garbiñe"n. Morano españar artista famatuak ikusi gindun eta bere teatro taldeari erantsi zion gogorkeri au: "Aiengandik ikasi, auetek ekiten diote biotzez"...
Agur Joxe, baditut idatziak zer-esan geiagokin, bañan gaurkoz aski degu. Iraun dezazula pixkor eta biotzdun, gaur ezagutu zaitudan bezela.
"Escuela De Declamacion Vasca"
Nik zer esango dizutet. Zarrak utzitako ekinbideari eutsi diogula. Eta egunetik egunera, naiz eta zabarkeriak inguratu, aurreruntz egin dezala gure joka bideak. Santo Tomás'erako gertuta dago "La barea sin pescador", Casona'rena, Marí­a Dolores Agirrek euskeratua. Oraindik-orain ez dakigu nun agertuaraziko degun, Antzoki-zarra lan-egiñetan baitago... Aterako gera !
"Jarrai" Taldekoak
Piñ jokatzen ari dira, ardura guzia beren egitekoan jarriaz. Gaztetasunak eta euskeraganako maitasunak sugartzen baitie biotza.
Eguerri auei eman dezaiegun asiera gure antzerkia ipiñaraziz merezi duen mallan; "Udaberriko gau artan lorik ez" Jardiel Poncela'rena berriro jarriko al zenauteke ?
TOLARETXIP
"ESCUELA DE DECLAMACION VASCA.–Nik zer esango dizutet. Zarrak utzitako ekinbideari eutsi diogula. Eta egunetik egunera, naiz eta zabarkeriak inguratu, aurrerantz egin dezala gure joka bideak. Santo Tomas'erako gertuta dago "La barca sin pescador",Casona'rena, Maria Dolores Agirrek euskeratua. Oraindik-orain ez dakigu nun agertuaraziko degun, Antzoki-zarra lan-eglñetan baitago... Aterako gera!
3

GaiezKulturaAntzerkiaTaldeakESCUELA1
PertsonaiazOLAIZOLA1
PertsonaiazEGILEGOR1
EgileezTOLARETXIP1Kultura

Azkenak
Astelehenean hasiko dira Zaharraz Harro! jaiak Gasteizko Alde Zaharrean

Astelehenetik igandera askotariko 106 jarduera antolatu dituzte auzoko bizilagun eta eragileek, parte hartzea, auzo harrotasuna eta autogestioa ardatz. Aurten Poliziak bortizki hustu berri duen Korda espazioa izango dute gogoan. Hamazazpigarren edizioa da aurtengoa.


Gasteizko lorezainak hiru hilabete greba mugagabean
“Egoera oso zaila da une honetan, baina langileek borrokari eutsiko diote”

Ostegunean hiru hilabete beteko dira Gasteizko lorezainak greba mugagabea hasi zutenetik aho batez, ELA, LAB eta ESK sindikatuek deituta. Gasteizko parke, igerileku eta berdeguneak belarrak eta sasiak janda ikusteak oso ikusgarri egin du greba, baina iragan astean... [+]


Sergio Ayucar (BSH): “Prozesuari eustea oso gogorra izaten ari da; mediku-bajak bikoiztu egin dira”

Eskirozko BSH lantokia ixteko asmoa plazaratu zutenetik lan taldearen mediku-bajak bikoiztu baino gehiago egin direla salatu dute gaur: "Abenduan prozesua hasi zenean lan taldearen %4 zegoEn bajan, orain %13 baino gehiago dago", adierazi du Sergio Ayucar BSHko langile... [+]


Kanpaina bukaerako ariketa

Hau idazten ari naizela, kanpaina bukatzear dugu. Datorren astelehenean jetzaldi batera pasako gara. Horrek esan nahi du hiru egunetik behin egingo dugula gazta, eta gaztek izango dituztela bospasei kilo. Uztailaren bigarren astean edo utzi egingo diogu gazta egiteari.


2025-06-23 | Irati Diez Virto
Askari izena duen haragijale txikia

Duela egun batzuk Zeraingo mendietan nenbilela, gorpu bat topatu nuen bidearen erdian. Lehen aldia zen halakorik ikusten nuela, eta kosta zitzaidan identifikatzea. Bere tamaina txikia ikusita, kume bat izan behar zuela pentsatu nuen; baina oker nenbilen. Munduko ugaztun... [+]


2025-06-23 | Jakoba Errekondo
Arrosa basatiaren izen saltsa

Loratu da. Kostata baina loratu da, bai, arkakaratsa (Rosa spp.). Lore arin, mehe, hegalari itxurakoa da, arrosa bat da eta lorea ere arrosakara eta zuriaren arteko kolorea du. Urtero loratzen da lurrin fina zabalduz. Lore horiek destilatu egiten dira, ia erabat kosmetikan eta... [+]


2025-06-23 | Garazi Zabaleta
Azpigorri
Bertako ahuntz arrazaren txorizoak

David de Blasek abiatutako proiektua da Azpigorri Ahuntz Txorizoak, eta izenak argi uzten duenez, azpigorri arrazako ahuntzekin ari da lanean. “Urteetan industrian aritu nintzen lanean, baina pandemia garaian artzain eskolara joan nintzen, eta ikasketak amaitutakoan... [+]


NATOren eta Trumpen irizpideen aurka, Espainiaren aurrekontu militarra %5era igotzeari uko egin dio Sánchezek

Oraindik ez dago garbi noiz arte eutsiko dion bere erabakiari Pedro Sánchez Espainiako Gobernuko lehendakariak, baina korapilo handi samarra sortzen ari da NATOren barruan, honek aurrekontu militarra %5era igotzea arbuiatu ondoren.


Elkarte frankistak debekatuko dituen legea onartu du Espainiako Kongresuak

Espainiako Gobernua osatzen duten PSOEren eta Sumar alderdien arteko koalizioak aurkeztutako lege proposamena onartu dute Kongresuan ostegun goizean, frankismoaren apologia egiten duen edozein erakunde debekatuko edo legez kanpo utziko lukeena


Beste familia bat etxegabetu dute Iruñeko Alde Zaharreko Jarauta kalean

Ostiral goizaldean emakume bat eta bere semea etxegabetu dituzte Iruñeko Alde Zaharreko Jarauta kaleko 82. zenbakian. Espainiako Poliziaren laguntzarekin, epaitegiko segizio judiziala etxebizitzan sartu eta eta bizilagunak kanporatu dituzte.


2100. urtean herritarren %60 urak har ditzakeen eremuan biziko dira Eusko Jaurlaritzaren azterketaren arabera

Bero boladak ohikoagoak eta luzeagoak dira, azken bi mendeetan 20 zentimetrotan igo da itsas maila eta EAEko bataz besteko tenperatura 0,3 ºC igo da hamarkada bakoitzean.


Donostiako Gladys Eneako paumei emandako tratu txarrak salatu ditu Eguzki taldeak

Eguzki elkarte ekologistak salatu du Donostiako parkean gertatutakoa. Parkean bizi diren hainbat paumari lumak erauzi dizkiote, odoletan utzita. Beraz, erasoa izan dela ondorioztatu dute eta ez dela hegaztien lumaberritze prozesu naturala izan. Eguzki


Eguneraketa berriak daude