Santo Tomas, Euskal Antzerki'aren Oñarra


1963ko abenduaren 15ean
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Antzerki lanetan ibilitako Joseba Olaizola eta Joxe Egilegorri elkarrizketa.

Santo Tomas, Euskal Antzerki'aren Oñarra
Gure Edertilariak Itzegiten Dute
Egun Au Donostian, Euskeldunena
Olaizola Tar Joseba'k
Noiz aukera obea au baño Santo Tomas'a egunaz itzegiteko aste bat aurretik degularik ?
Eta euskal gaiak aitatuz, On Jose Olaizola'k bezela, izkuntzari eta folklore euskaldunari, ain trebeki eutsi dion gizonari galdera batzuek egitea bururatu zait. Euskal-erriaren goraberak, pozgarri eta garratzak, muin-muiñean igaro baiditu. Esan dezakegunez, euskal-pizkundean parte baita.
–Nolataz goruntz jo zuen euskaltasunak Donostian ?
<> eratu zuten euskaltzale batzuek emen, gure errian. Aiek ziran egunak. Biotz aundia bear baitzan euskeraren alde egiteko. Bañan romantikotasun menpean geundenok opa genion Euskerari eta Euskal-erriari, biotzak sentiaraztezigun edertia...
– Zeintzuk ziñaten ?|
–Diputazioak eratu zituen Euskal-festa nagusiak, erriz-erri eramanaz Jai-aldi ederaskoak urtero. Orain gertatzen dan bezelaxe, Diputazioak gipuzkoar erritxo batean, zerbait onuragarri egiten duenean. Bañan <>'koak boltzakada trebe batekin, aurreruntz ekin zioten euskal-antzerki egiteari eten gabe, Santo Tomasetan.
–Garrantzi aundiko lana zan orduan?
–Urte aietan konzejala nintzan donostiar Aiuntamentuan, eta lortu nuen-neretzat poz-garri da esatea– Antzoki Zaarreko estatutuen artean, euskal teatroarentzako, gordetzea, Santo Tomás, San Sebastián eta Iñauteri egunak.
–Zeintsuk osatzen zuten "Euskal-fedearen'' buruzagitza ?
-Pepe Artola, Joxe Ganboa, Iñaki Uranga, Felipe Casal, Mariano Arrieta eta abar. Esaten dizkizudan gorabera auek sortu ziran I907 edo I908 urteetan.
– Idazlerik?
–Marzelino Soroa'k, Diputazioak agindu ta, egin zuen denbora aietako antzerki ederrena "Urrutiko intxaurrak...", agertuaraziz orduko problema: euskaldunaren iges egitea Amerikaruntz...
Ortxe ere genituen gure betiko Pepe Artola, Iñaki Uranga eta Jose Ganboa, idazle eta antzeslari zirala. Oar bat: denbora aietan etzan antzerkia seriyo artzen. Orregatik beti Pepe Artola, tema bat jarri gabe, parragarriari emana zegoen, berak baitzuen berezko etorri bat, teatro guziari par-egin araztekoa. Naturaltasun onenakin eratzen zituzten lan auek. Jendea beti lortzen zuten. Euskeraz dana. Eta bai dirua jaso ere. Pepe Artolak "partilla" moduz zabaltzen zituan ateratakoak antzeslarien artean...
-Nola lortu zan "Academia de Declamación Vasca"...?
-Emen bat-batean, sutsu eta jokabide onenakin, Abelino Barriola'k eratu zuen ala izenpetuta datorkigun euskal-antzerti oñarria, gaurko talde eta gazteentzat. Nolabait Donostiar Aiuntamentuan boto gutxi gatik bañan biotzez, atezan aurrera Euskal-ikastola. Toribio Atzaga diretore bezela izenpetuz, bere laguntzalle Marí­a Dolores Agirre zuelarik. Eta esango dizut ere, epai-maikoa izan nintzala azterpen artan, dudarik gabe aukeratuaz emakume onen lana, lenbizikoa bezela.
–Zure egiteak, euskal-folklorean, zertzuk dira?
–Nere lenen-lanetakoak eta garrantzi, egiñak "Zorigaiztoko eguna". Gero "OIeskari zarra". Esan bear dizut lan au, eta Katalina de Eleizegi'k eratutako "Garbiñe" berdinduak geratu zirala Euskal-antzerti sariketan. Nere lana orkestatu nuen "lieder" deritzaion tankerara. Ala Aita Donosti'k eskatu ta Oñatiko "Estudios Vascos"eko batzarrean lenengoz aurkeztu zan. Eta 1918'garren urtean Donostian ikusarazi genduen, Zubizarreta jaunak lenengo papera egiñaz, eta Oleskari gaztea B. Zalduak.
–Ta?
–Francisco Gaskue jauna, musikalarr trebeak, "E1 Pueblo Vasco"ren kritiko zalarik, "Oleskari"ren Angelus zatia aitu zuenean, exertokitik altxa eta "¡­bravo!" bero bat erantsi zion, periodikuan ipiñia gañera: "Olaizola ha tenido el gran acierto de tomar lo mejor del folklore vasco".
-Zer iduritzen zaizu gaurko euskal momentua ?
–Ederra. Erriak euskal-antzerkia eskatzen du, bera dalako euskal esnatzearen deia.
– Ez al da iñor aterako, euskal-zine alde, diru-laguntzarekin ?
–Ez da amets. Egun batean gure asmoak zineruntz joko dute. Dirua etorriko zaigu.
–Agur Olaizola tar Joseba, beti gazte. Zure itzurak eta kemenak, gogoraazi dezaigula, zuk egindako lana ez dala galdu.
Egilegor Tar Joxe'k
Emen degu. Par-irria ezpaiñetan, sendo. Euskeraren "pionero".
–Nere teatro lanetan asi nintzan I903' garren urtean. Centro Católico'n. Toki au izan baita oñarria ainbeste eta ainbeste donostiar-artistarentzat. Esango dizut "Txanton Piperri", antxe jarri genduela...
–Gero?
–"Centro Vasco"ra pasa nintzan, ortxen Bulebarrera. Antxe, Imaz. Zubizarreta, Andoni Sustaeta, Bixente Olano eta beste norbaitzuek egin genduen Agestaren traduzio bat "Ni bezelakoxia".
?
–Etzan oiturik emakumeak lan egiteko antzerkietan... Bañan pixkanaka zaletasuna goraka zijoan. Ikusia baitzegoen euskeraren zabalkundea gure antzerkiak zekarrela.
– ?
–Gogoratzen naiz lenengo jaialdi ura "Centro Vasco"n aurrentzat. "Jesusen jaiotza". Agestarena eratu genduenean. Aramendi andereñoa atera zitzaigun gallendurik bere pareroan. Ala "Academio"ra pasa zan. Bai eta ere esango dizut "Petxolo" –Agote jauna, lendabizikoz antzerki ontan lan egiña– aitatu degun andereñoakin ezkonda zala, gaur aien alaba ere antzeslan bikana izanik.
– ?
–Alataz "Academia"runtz jo genduen Gregorio Beorlegi, Nemesio Arizmendi, Juanito Arozamena, Federico Larman Leandro Torregaray, Francisco Mendiburu, Antonio Etxeberria, Paco Arostegi, Donato Ugartetxea eta abar.
– Berririk ?
–Auxe. "Dollorra"izan da, Joxe Elizondorena, paper egokia neretzat. Naiz eta nere egitez par-eragillea izan biotz biotzez artu nuben "Dollorra"ren ;an egitea.
–Zuen taldeak, zure ustez, noiz lortu du eragin bikaiñena?
–"Garbiñe"n. Morano españar artista famatuak ikusi gindun eta bere teatro taldeari erantsi zion gogorkeri au: "Aiengandik ikasi, auetek ekiten diote biotzez"...
Agur Joxe, baditut idatziak zer-esan geiagokin, bañan gaurkoz aski degu. Iraun dezazula pixkor eta biotzdun, gaur ezagutu zaitudan bezela.
"Escuela De Declamacion Vasca"
Nik zer esango dizutet. Zarrak utzitako ekinbideari eutsi diogula. Eta egunetik egunera, naiz eta zabarkeriak inguratu, aurreruntz egin dezala gure joka bideak. Santo Tomás'erako gertuta dago "La barea sin pescador", Casona'rena, Marí­a Dolores Agirrek euskeratua. Oraindik-orain ez dakigu nun agertuaraziko degun, Antzoki-zarra lan-egiñetan baitago... Aterako gera !
"Jarrai" Taldekoak
Piñ jokatzen ari dira, ardura guzia beren egitekoan jarriaz. Gaztetasunak eta euskeraganako maitasunak sugartzen baitie biotza.
Eguerri auei eman dezaiegun asiera gure antzerkia ipiñaraziz merezi duen mallan; "Udaberriko gau artan lorik ez" Jardiel Poncela'rena berriro jarriko al zenauteke ?
TOLARETXIP
"ESCUELA DE DECLAMACION VASCA.–Nik zer esango dizutet. Zarrak utzitako ekinbideari eutsi diogula. Eta egunetik egunera, naiz eta zabarkeriak inguratu, aurrerantz egin dezala gure joka bideak. Santo Tomas'erako gertuta dago "La barca sin pescador",Casona'rena, Maria Dolores Agirrek euskeratua. Oraindik-orain ez dakigu nun agertuaraziko degun, Antzoki-zarra lan-eglñetan baitago... Aterako gera!
3

GaiezKulturaAntzerkiaTaldeakESCUELA1
PertsonaiazOLAIZOLA1
PertsonaiazEGILEGOR1
EgileezTOLARETXIP1Kultura

Azkenak
Itsas salbamenduak 236 pertsona erreskatatu ditu Kanaria Handitik 429 kilometrora zegoen txalupa batetik

Sahara hegoaldeko gizonak, emakumeak eta adin txikikoak zeuden txalupan. Merkataritza ontzi batek jitoan zebilen txalupa ikusi, soka bat lotu, eta laguntza eskatu zuen.


2025-08-25 | ARGIA
Dani Larrea euskaltzalea hil da, Emun kooperatibaren sortzailea

Gaixoaldi baten ondorioz, 65 urterekin hil da Daniel Larrea Mendizabal. 


Gazte boluntarioak frankismoko memoria berreskuratzen

Azken zortzi urteotan 30 bunker inguru berreskuratu dituzte dozenaka gazte boluntariok; Baztanen, Otsondon, izan da azkena. Ana Ollo kontseilariak bisitatu du auzolandegia eta gazteen ezinbesteko lana txalotu eta eskertu du.


2025-08-25 | Euskal Irratiak
Zigor Akixo
“Euskal Herriari, Miarritzeko herriari eta itsasoari atxikia zitzaion Maite Maniort”

95 urte bete zituela zendu zen Maite Maniort Hennebutte, 2025eko uztailaren 10ean.


Jose Manuel Gorospe zendu da, Euskadiko Filmategiko sortzaileetako bat

Jose Manuel Gorospe Meagas aktore eta kultur ekoizle donostiarra zendu da, 81 urterekin, Madrilen. Bizitza osoa antzerkiarekin eta ikus-entzunezkoen munduarekin era batera edo bestera lotuta pasatu zuen Gorospek, eta, besteak beste, Euskadiko Filmategiaren sortzaileetako bat... [+]


Hegazkinez bidaiatzea trenez baino 26 aldiz merkeago izan daiteke Europan

Europa barruan hegaldiak hartzea trenez bidaiatzea baino 26 aldiz merkeagoa izan daiteke, 31 herrialdetako 142 ibilbidetan oinarritutako Greenpeaceren ikerketa baten arabera. Hegaldien zerga pribilegioei egotzi die desparekotasuna, eta trenbidea merketzeko neurriak eskatu ditu.


Belfasteko Kneecap musika taldea jo-puntuan: epaiketak, zentsura, jazarpena...

Israel Gazan egiten ari den genozidioaren aurkako mezuak adierazteagatik mota askotako errepresioa jasan du Irlandako Kneecap musika taldeak: Liam Óg Ó hAnnaidh kidea asteazkenean epaitu zuten, Londresen emandako kontzertu batean Hezbollah miliziaren bandera... [+]


Gutxieneko soldata propioaren alde 138.495 sinadura lortu dituzte sindikatuek

ELA, LAB, ESK, Steilas, Hiru eta Etxalde sindikatuek aurkeztu dituzte Herri Ekimen Legegilearen sinadurak Eusko Legebiltzarrean. Orain pilota alderdien teilatuan dagoela esan dute, eta herritarren borondatea kontuan izatea eskatu diete.


Gazako genozidioan hildakoen %83 zibilak dira, Israelgo armadaren datuen arabera

Israelgo armadaren barne agiri batean agertzen diren datuek diote Gazan hil dituzten sei palestinarretatik bost zibilak direla, azken hamarkadetan aurrekaririk ez duen sarraskia izanik. Israelgo zerbitzu sekretuek maiatzean zioten armadak Hamaseko eta Jihad Islamikoko 8.900... [+]


Sexu erasoak “kopuruz eta intentsitatez handitu” dira Bilboko Aste Nagusian

Bilboko Konpartsek elkarretaratze jendetsua egin dute Arriaga Antzokiren aurrean azken egunetako eraso sexisten aurka egiteko. Konpartsek adierazi duten arabera, erasoak kopuruz eta intentsitatez handitu dira. Aste Nagusiaz gozatzera gonbidatu dituzte herritarrak, eta... [+]


Kartzelan jaioa eta Israelek eraila adin nagusitasunera iritsi aurretik: Youssef Al-Zuqen historia

Youssef Al-Zuq munduko preso gazteena izandakoaren bizitza Gazako zigor zikloaren ikur da. Al-Zug 2008an jaio zen kartzelan, ama atxilotu eta epaiketarik gabe espetxeratu ondoren. Uztailaren 12an hil zuten Israelen bonbardaketa batean.


Oporrak ere gaixotasun?

Abuztua heldu zaigu, irakurle. Oporretan zaude eta zuretzako denbora gehiago daukazu? Edo agian ez daukazu denborarik, oporrak planez bete dituzulako? Edozein modutan, kontuz! Egungo bizimoduaren psikologizazioak edonon sailkatzen ditu sindrome berriak, eta oporraldiak ez daude... [+]


Txikiren eta Otaegiren mural bati eraso egin diote Durangon

Durangoko Ernaik salatu du Txiki eta Otaegiren muralaren kontrako erasoa. Ostegun arratsaldean murala berregiteko dei egin dute.


Eguneraketa berriak daude