Santo Tomas, Euskal Antzerki'aren Oñarra

Antzerki lanetan ibilitako Joseba Olaizola eta Joxe Egilegorri elkarrizketa.

Santo Tomas, Euskal Antzerki'aren Oñarra
Gure Edertilariak Itzegiten Dute
Egun Au Donostian, Euskeldunena
Olaizola Tar Joseba'k
Noiz aukera obea au baño Santo Tomas'a egunaz itzegiteko aste bat aurretik degularik ?
Eta euskal gaiak aitatuz, On Jose Olaizola'k bezela, izkuntzari eta folklore euskaldunari, ain trebeki eutsi dion gizonari galdera batzuek egitea bururatu zait. Euskal-erriaren goraberak, pozgarri eta garratzak, muin-muiñean igaro baiditu. Esan dezakegunez, euskal-pizkundean parte baita.
–Nolataz goruntz jo zuen euskaltasunak Donostian ?
<> eratu zuten euskaltzale batzuek emen, gure errian. Aiek ziran egunak. Biotz aundia bear baitzan euskeraren alde egiteko. Bañan romantikotasun menpean geundenok opa genion Euskerari eta Euskal-erriari, biotzak sentiaraztezigun edertia...
– Zeintzuk ziñaten ?|
–Diputazioak eratu zituen Euskal-festa nagusiak, erriz-erri eramanaz Jai-aldi ederaskoak urtero. Orain gertatzen dan bezelaxe, Diputazioak gipuzkoar erritxo batean, zerbait onuragarri egiten duenean. Bañan <>'koak boltzakada trebe batekin, aurreruntz ekin zioten euskal-antzerki egiteari eten gabe, Santo Tomasetan.
–Garrantzi aundiko lana zan orduan?
–Urte aietan konzejala nintzan donostiar Aiuntamentuan, eta lortu nuen-neretzat poz-garri da esatea– Antzoki Zaarreko estatutuen artean, euskal teatroarentzako, gordetzea, Santo Tomás, San Sebastián eta Iñauteri egunak.
–Zeintsuk osatzen zuten "Euskal-fedearen'' buruzagitza ?
-Pepe Artola, Joxe Ganboa, Iñaki Uranga, Felipe Casal, Mariano Arrieta eta abar. Esaten dizkizudan gorabera auek sortu ziran I907 edo I908 urteetan.
– Idazlerik?
–Marzelino Soroa'k, Diputazioak agindu ta, egin zuen denbora aietako antzerki ederrena "Urrutiko intxaurrak...", agertuaraziz orduko problema: euskaldunaren iges egitea Amerikaruntz...
Ortxe ere genituen gure betiko Pepe Artola, Iñaki Uranga eta Jose Ganboa, idazle eta antzeslari zirala. Oar bat: denbora aietan etzan antzerkia seriyo artzen. Orregatik beti Pepe Artola, tema bat jarri gabe, parragarriari emana zegoen, berak baitzuen berezko etorri bat, teatro guziari par-egin araztekoa. Naturaltasun onenakin eratzen zituzten lan auek. Jendea beti lortzen zuten. Euskeraz dana. Eta bai dirua jaso ere. Pepe Artolak "partilla" moduz zabaltzen zituan ateratakoak antzeslarien artean...
-Nola lortu zan "Academia de Declamación Vasca"...?
-Emen bat-batean, sutsu eta jokabide onenakin, Abelino Barriola'k eratu zuen ala izenpetuta datorkigun euskal-antzerti oñarria, gaurko talde eta gazteentzat. Nolabait Donostiar Aiuntamentuan boto gutxi gatik bañan biotzez, atezan aurrera Euskal-ikastola. Toribio Atzaga diretore bezela izenpetuz, bere laguntzalle María Dolores Agirre zuelarik. Eta esango dizut ere, epai-maikoa izan nintzala azterpen artan, dudarik gabe aukeratuaz emakume onen lana, lenbizikoa bezela.
–Zure egiteak, euskal-folklorean, zertzuk dira?
–Nere lenen-lanetakoak eta garrantzi, egiñak "Zorigaiztoko eguna". Gero "OIeskari zarra". Esan bear dizut lan au, eta Katalina de Eleizegi'k eratutako "Garbiñe" berdinduak geratu zirala Euskal-antzerti sariketan. Nere lana orkestatu nuen "lieder" deritzaion tankerara. Ala Aita Donosti'k eskatu ta Oñatiko "Estudios Vascos"eko batzarrean lenengoz aurkeztu zan. Eta 1918'garren urtean Donostian ikusarazi genduen, Zubizarreta jaunak lenengo papera egiñaz, eta Oleskari gaztea B. Zalduak.
–Ta?
–Francisco Gaskue jauna, musikalarr trebeak, "E1 Pueblo Vasco"ren kritiko zalarik, "Oleskari"ren Angelus zatia aitu zuenean, exertokitik altxa eta "¡bravo!" bero bat erantsi zion, periodikuan ipiñia gañera: "Olaizola ha tenido el gran acierto de tomar lo mejor del folklore vasco".
-Zer iduritzen zaizu gaurko euskal momentua ?
–Ederra. Erriak euskal-antzerkia eskatzen du, bera dalako euskal esnatzearen deia.
– Ez al da iñor aterako, euskal-zine alde, diru-laguntzarekin ?
–Ez da amets. Egun batean gure asmoak zineruntz joko dute. Dirua etorriko zaigu.
–Agur Olaizola tar Joseba, beti gazte. Zure itzurak eta kemenak, gogoraazi dezaigula, zuk egindako lana ez dala galdu.
Egilegor Tar Joxe'k
Emen degu. Par-irria ezpaiñetan, sendo. Euskeraren "pionero".
–Nere teatro lanetan asi nintzan I903' garren urtean. Centro Católico'n. Toki au izan baita oñarria ainbeste eta ainbeste donostiar-artistarentzat. Esango dizut "Txanton Piperri", antxe jarri genduela...
–Gero?
–"Centro Vasco"ra pasa nintzan, ortxen Bulebarrera. Antxe, Imaz. Zubizarreta, Andoni Sustaeta, Bixente Olano eta beste norbaitzuek egin genduen Agestaren traduzio bat "Ni bezelakoxia".
?
–Etzan oiturik emakumeak lan egiteko antzerkietan... Bañan pixkanaka zaletasuna goraka zijoan. Ikusia baitzegoen euskeraren zabalkundea gure antzerkiak zekarrela.
– ?
–Gogoratzen naiz lenengo jaialdi ura "Centro Vasco"n aurrentzat. "Jesusen jaiotza". Agestarena eratu genduenean. Aramendi andereñoa atera zitzaigun gallendurik bere pareroan. Ala "Academio"ra pasa zan. Bai eta ere esango dizut "Petxolo" –Agote jauna, lendabizikoz antzerki ontan lan egiña– aitatu degun andereñoakin ezkonda zala, gaur aien alaba ere antzeslan bikana izanik.
– ?
–Alataz "Academia"runtz jo genduen Gregorio Beorlegi, Nemesio Arizmendi, Juanito Arozamena, Federico Larman Leandro Torregaray, Francisco Mendiburu, Antonio Etxeberria, Paco Arostegi, Donato Ugartetxea eta abar.
– Berririk ?
–Auxe. "Dollorra"izan da, Joxe Elizondorena, paper egokia neretzat. Naiz eta nere egitez par-eragillea izan biotz biotzez artu nuben "Dollorra"ren ;an egitea.
–Zuen taldeak, zure ustez, noiz lortu du eragin bikaiñena?
–"Garbiñe"n. Morano españar artista famatuak ikusi gindun eta bere teatro taldeari erantsi zion gogorkeri au: "Aiengandik ikasi, auetek ekiten diote biotzez"...
Agur Joxe, baditut idatziak zer-esan geiagokin, bañan gaurkoz aski degu. Iraun dezazula pixkor eta biotzdun, gaur ezagutu zaitudan bezela.
"Escuela De Declamacion Vasca"
Nik zer esango dizutet. Zarrak utzitako ekinbideari eutsi diogula. Eta egunetik egunera, naiz eta zabarkeriak inguratu, aurreruntz egin dezala gure joka bideak. Santo Tomás'erako gertuta dago "La barea sin pescador", Casona'rena, María Dolores Agirrek euskeratua. Oraindik-orain ez dakigu nun agertuaraziko degun, Antzoki-zarra lan-egiñetan baitago... Aterako gera !
"Jarrai" Taldekoak
Piñ jokatzen ari dira, ardura guzia beren egitekoan jarriaz. Gaztetasunak eta euskeraganako maitasunak sugartzen baitie biotza.
Eguerri auei eman dezaiegun asiera gure antzerkia ipiñaraziz merezi duen mallan; "Udaberriko gau artan lorik ez" Jardiel Poncela'rena berriro jarriko al zenauteke ?
TOLARETXIP
"ESCUELA DE DECLAMACION VASCA.–Nik zer esango dizutet. Zarrak utzitako ekinbideari eutsi diogula. Eta egunetik egunera, naiz eta zabarkeriak inguratu, aurrerantz egin dezala gure joka bideak. Santo Tomas'erako gertuta dago "La barca sin pescador",Casona'rena, Maria Dolores Agirrek euskeratua. Oraindik-orain ez dakigu nun agertuaraziko degun, Antzoki-zarra lan-eglñetan baitago... Aterako gera!
3

GaiezKulturaAntzerkiaTaldeakESCUELA1
PertsonaiazOLAIZOLA1
PertsonaiazEGILEGOR1
EgileezTOLARETXIP1Kultura