Dena xahututakoan zer? Nauru uhartean jada gertatu da etorkizuna
Harkaitz idor bat itsasoaren erdian, hondartza izanak kai abandonatu bihurtuta, kokondo lirainen ordez garabi herdoilduak... Nauru uhartera iristen diren bidaiari bakanek ez dute aurkituko Itsaso Bareko paradisurik. Halako zerbait inoiz egon bazen, ahaztua dute nauruarrek. Beren oinpean aurkitutako fosfatoaren ustiaketak aberats zirela sinestera eraman zituen urte batzuen tartean. Xahuketaren ostean, beren miseria partekatu behar dute uhartera urrundik ekarritako errefuxiatuekin.
Irailaren 4koa ez du erraz ahaztuko Barbara Dreaver kazetariak. Zeelanda Berriko TVNZ katearen erreportari joana zen Naurura, Itsaso Bareko Uharteen Forumaren berri ematera. Tartean, uhartetik irten ezin den errefuxiatu afganiar bat elkarrizketatu zuen eta handik laster atxilotu zuten poliziek, ordu luzez preso eduki eta kazetari lana egiteko baimena kendu. Kazetariek hemen lan egiteko 5.800 dolar pagatu behar duten baimena, alegia.
Ez da denbora asko jakin zela Nauruko eremu itxi batean Australiak zerratuta dauzkan zientoka errefuxiatuetako batzuk beren etsipenean gose greban sartu zirela; batzuk suizidio ahaleginera ere iritsiak ziren. Iheslarien aldeko ekintzaileak saiatu ziren gaia sartzen Itsaso Bareko Uharteen Forumaren agendan, baina alferrik: errefuxiatuak ezin dira aipatu ere. Funtsean, planetako herrialde independente ñimiñoenetakoa den Nauruk bere diru-iturri nagusitzat dauzkalako.
21 kilometro koadro eta 10.000 biztanle baino ez dituen Nauruko errepublikak lur-mutur txiki horretan hartu ditu 1.000 errefuxiatu eta asilo eskatzaile Asia urruneko gerra eta bortizkerietatik ihesi Australian sartu nahi izan zutenak. Australiak, ordea, aterpetzeko ordez Nauru eta Manus –hau Papua-Ginea Berriarena– uharteetara eraman zituen. Naururi dagokionez, 400 bat iheslari dauzkate eremu hesitu batean preso eta handi pasa ostean libre irten direnak ezin dira uhartetik irten, lanik gabe ahal bezala bizirautera kondenatuta.
Amnistia Internazionalak krisi humanitario honetaz zabaldutako txostenean dioenez “agiri askok eta baita Nazio Batuen Erakundearen adituek ere erakutsi dute sistema honetan Australiak preso dauzkan iheslari eta asilo eskatzaileek era guztietako tratu txarrak jasaten dituztela”.
Nauruko Gobernuaren diru-iturri nagusietakoa da iheslariok etxean edukitzearen truke Australiak pagatzen dion kalte-ordaina. Baina agintariek baino onura handiagoa ateratzen diote presondegia kudeatzen dutenek: “Kontratista pribatu nagusia –dio Amnistia Internazionalak– Broadspectrum da, hiru urteko kontratuaren truke 1.900 milioi dolar jasotzen dituena. Broadspectrum 2016tik Ferrovial multinazional espainiarrena da“.
Baina Naurun gauzak ez dira beti horrela izan, atzerriko herrialde baten kartzelazain izatera makurtu beharra gauza berria da. Izan ziren garai oparoagoak hemen ere. Hain oparoak, ezen per capita errentan munduko herrialde aberatsenetakoa izana baita Nauru. Ez hain aspaldi, gainera. Naururi egokitu zaio paradisu itxi bat izatetik meatzaritza industrialean murgildu eta ustez aberastera pasatzea, ondoren basamortu post-industrial latzenean hondoratzeko. Eta dena ehun urteko tarte laburrean.
1798. urtean Naurun lehenbizikoz lehorreratu ziren marinel mendebaldarrak harrituta geratu omen ziren uhartearen eta bere biztanleen edertasunarekin: Pleasant Island deitu zioten, uharte atsegina. XIX. mende amaieran ehunka urte lehenago bezalatsu bizitzen jarraitzen zuten, garaiko argazkietan ageri denez. Baina XX.aren hasieran Pacific Island Company-rentzako Albert Ellis geologoa ohartu zen paradisu urrun haren zorupean fosfatoa zetzala.
Paradisua harrobi-zulo bihurtu
Pleasant Island laster bilakatu zen harrobi handi bat, zeinetan XX. mendean zehar konpainia australiar eta zeelandaberritarrek ustiatzen zuten begi bistan azaltzen zen fosfatoa. Tarte horretan, Nauru pasatu zen Alemaniaren kolonia izatetik Britainiar Inperioarena izatera, gero Australiarena.
Nekazaritza industrialaren boom-arekin, Nauruko fosfatoak berdatzen zituen Australia eta Zeelanda Berriko zelai eta soroak. Garairik onenetan urtean 100 milioi dolarretik gora mugitzera iritsi arren, uharteko fosfatoaren etekinen %2 baizik ez zitzaien itzultzen nauruarrei.
British Phosphate Commission erakunde ilunak kudetu zuen negozioa 1968a arte. Urte horretan lortu zuten independentzia nauruarrek. Hammer DeRoburt lehendakari berriak fosfatoa nazionalizatu zuen, haren kudeaketarako sortuz Nauru Phosphate Corporation konpainia. Harrobi handiak jarraitu zuen lurzorua zulatzen eta Nauru iritsi zen estatistiketan munduko herrialderik aberatsenetakoa izatera per capita errentaren arabera.
Fosfatoaren etekinen parte bat agintariek inbertsio funts batean jokatzen zuten eta beste partearekin herritarren bizimodu gero eta lasaiagoa finantziatzen. Dena doan zen nauruarrentzako, zergarik batere ez. Lantzeko moduko lurrik ez zenez, nekazaritza fini zen. Arrantzaleek beren lana utzi zuten. Harrobietako lanetarako inguruko uharteetako obreroak ekarri zituzten. Nauruarrak hegazkinez joan zitezkeen Hawaii, Fiji edo are Singapurreraino bidaiatzera. Autorik modernoenak inportatu ziren... bizikletaz kostaz-kosta bisitatzeko goiz bat aski duen uharte batera!
1921etik 100 milioi tona ongarri lurrari kenduta, 2000. urterako agortuak ziren Nauruko fosfatoak. Soldatarik ezean, langile atzerritarrek ihes egin zuten. Tartean, gobernua saiatu zen alternatiba ekonomiko bila, batik bat fosfatoarekin metatutako funtsa baliatuz. Zenbait inbertsio bitxi egin zuten atzerrian, hegazkin handi, etxe-orratz eta istorio, laster porrot bilakatu zirenak.
Paradisu fiskal ere bilakatu zuten uhartea, mafia eta diru zuriketazko hainbat eskandalurekin lotuta agertzeraino. Nekazaritza aukera guztiak agortuta, larrialdian mesede egin nahian bezala, Australiak eskaini zien berak errefusatzen dituen etorkinen kartzelazain izatea. Estatu baten porrota.
Lurzoruaren %80 fosfato bila harrotuta, Nauru harkaitz lehor bat da ozeanoaren erdian. Behialako zuhaitz eta landare ugarietatik deus gutxi geratzen da. Nekazaritzako lurrik ez eta egin nahiko luketenek baratzea nola egiten zen ahaztuta. Langabeziak %80 gainditzen duenez, naurutar batzuk hasi dira berriro arrantzan.
Oihanetik modernitatera eta ondoren infernu post-industrialerako bidaian, Nauruko jendeek galdu dituzte bakea, natura, bizimodua, lana, kultura, hizkuntza hein handi batean... eta osasuna. Gizonen bizi itxaropena 60 urtekoa da, 68koa emakumeena. Herritarren %70ek obesitatea nozitzen dute, %40 dira diabetikoak.
Elikadura errotik aldatu baitzaie: Ozeano Bareko beste uharte kolonizatu askotan bezala aspalditik dena da Spam Nauruko sukaldeetan, urrutitik ekarritako jaki industrial, gizenkor eta ontziratuak. Limoi zukutuaren azala bezain idor utzitako uharte suntsituko low cost jendearentzako zabor-jana.
Informazio askea lantzen dugu ARGIAn, langileok gara proiektuaren jabeak eta gure informazioen atzean ez duzu sekula multinazionalik, bankurik edo alderdi politikorik topatuko. Gure ustez, burujabetza guztien oinarrian dago informazio burujabetza, ezagutzen dugunaren gainean pentsatzen eta erabakitzen dugu. Horregatik diogu kazetaritza independentea dela demokraziaren oinarrietako bat.
Aldizkaria paperean etxean edo e-postan PDFan jaso nahi duzu? Pozik hartuko zaitugu ARGIAko komunitatean. ARGIAkoa izateko, nahi eta ahal duzun ekarpena egin dezakezu, eta bueltan egoki ikusten duzuna eskatu. Indartu dezagun indartzen gaituena!
2018. urtean Ipar poloan ez da errekorrik izan izotzen urketa mailan eta Trumpek aitzakia izango du ikatza erretzen duten zentralekin edo erregai fosilei esker aritzen diren ibilgailuekin aurrera segitzeko; edo Bolsonarok Amazonian nekazaritza intentsiborako lurrak eskuratzeko; edo Macronek zentral nuklearren itxiera ahalik eta gehien atzeratzeko eta gainerakook ahalik eta gehien produzitzeko eta kontsumitzeko.
Ozono geruzaren arazoa konponduta zegoela iragarri ziguten 2017an, baina iazkoa... [+]
Ttiki-ttikitatik izan dut artzain izateko ametsa. Aurten nire barruari kasu eginez ardiak erosi ditut. Soldata duin bat emanen balu, bukatuko lirateke bai nire Iruñera lanerako egiten ditudan joan etorriak. Afizioak ofizioa emanen ote du noizbait?
Enirio eta Igaratza txabolen arteko bidearen egokitzapena ibilgailu motordunentzat egokitzeko izeneko proiektuaren alde bozkatu eta lan egindako arduradun politikoak babesteko mozioa aurkeztu du ENBA nekazaritza elkarteak Enirio-Aralar Mankomunitatea osatzen duten 15 udalerrietan.
Santanderreko badiako La Magdalena eta Los Peligros ingurunean bi itsas-murru luze egiten ari da Espainiako Gobernua, baina herritarren protesten ondorioz eten egin dute obra, itsasaldea kaltetu eta pasaia itsusten duelako.
Aralarko Natur Parkeko pista berri baten eraikuntza salatu dute Eguzki Talde Ekologistak eta Landarlan Ingurumen Elkarteak, Ingurumen Fiskaltzan. Kasu honetan Eniriotik Igaratzara doan pistari dagokio, Enirio Aralar Mankomunitateak bide baten egokitzapena bezala aurkeztutako egitasmoa, zeina historikoki artzain, mendizale eta oro har goierritarrak erabilia den, jada bide pisten bidez iritxi daitekeen txabola batzutara iristeko.
Enirio-Aralar Mankomunitatearen, non EHBilduk ordezkarien gehiengoa duen, azken bileran, Mankomunitateko lehendakariak deituta uztailaren 30ean ospatu zena udako oporren garai bete-betean, EHBilduko hautetsi batzuen bozkak erabakigarriak izan ziren Enirio eta Igaratza artean ia 3 km-tako luzera eta 3 metro zabalerako pista bat eraikitzea onartzeko. Bertan ia 18.000 m2-ko azalerako lur mugimenduak eraginez Aralarko bihotzean.
Munduko animalia eta landareen %10aren etxea da, baita ehunka herri eta kulturaren sorterri eta babesleku. Munduko basorik handiena ez da kapitalismoaren gurpil zorotik salbu, eta hala deforestazio eta abeltzaintzarako lurren hedapen etengabeak kalte izugarria eragin die han bizi diren oihan eta herriei.
Zientzialariek ohartarazi dutenez, ozono geruzaren berreskurapena hamar urtez atzeratu dezake kontrolpetik kanpo dagoen CFC-11 kimikoaren isuriak.
Aralarko arazo korapilatsuaren inguruko zentzugabekerien zerrenda luzatzen doa eta, konpondu beharrean, egunez egun gordinago dago. Babestutako naturgune batez ari gara, eta XXI. mendean jada aurrera goazelarik, ez litzateke gogorarazi behar han abeltzaintza, naturaren kontserbazioa, paisaia eta aisialdia ahal direla eta behar direla bateragarri egin.
