Finantza iruzur ohikoena “iruzur piramidal” deritzona da azken urteotan. Iruzur piramidal ezagunena Madoff auzia izan da, munduko hainbat lekutako pertsona eta entitate askori eragin baitie. Bernard Madoff Nasdaq-eko presidente ohiak 40 urtez hainbat aberats eta entitateri iruzur egin zien, urteko %12ko interes tasa ikaragarria eskainiz. Iruzur piramidala ez bada ere, Ruiz Mateos sendiak saldu berri duen Nueva Rumasako pagakizun agirien auzia produktu arriskutsutzat jo daiteke, organismo arautzaileen, hala nola CNMVren (Balore Merkatuaren Batzorde Nazionala) eta Espainiako Bankuaren ikuskaritza saihesten baitute. Espainiako Estatuan, kasu berriagoak Fórum Filatélico eta Afinsa auziak izan dira. Horiek ere milaka euskal aurreztaileri eragin diete. Bi entitateek errentagarritasun handiko filatelia zigiluetan inbertitzea eskaintzen zuten, urteko %6 eta %12 artean.

Baina iruzur piramidal hurbilena Durangoko 30 bat familiei eragin diena –eta oraindik eragiten diena– da. Iazko azaroan azaleratu zen. Inbertitutako batez besteko kopurua 300.000 eurokoa zen, %15eko interesa eskaini zieten, kontratuan %4 jarri arren. Kapitala urtebetean itzuliko zietela hitzeman arren, epea ez zuten bete. Joan den martxoan epaileak Durangoko iruzurraren ustezko bi erantzuleen ondasunak bahitu zituen. Biak desagertuta daude, jakina.

Tranpa saihesteko neurriak

Testuinguru horretan, lakioan erortzea saihesteko, aipatutako iruzurretan eta antzekoetan ez erortzeko, zenbait neurri aintzat hartzea komeni da. Agintaritzak kontrolatzen ez dituen inbertsio produktuen katalogoa zabala da eta apeuez beteta dago. Ikuskaritzarik ezak iruzurren edo gardenak ez diren jardueren haztegi bihurtzen du.

Lehen ezaugarri susmagarria errentagarritasun altua “bermatzea” da. Horixe da bezeroak erakartzeko amu nagusia. Horrelako inbertsio ia guztiek merkatuko gainerako eskaintzek baino askoz etekin handiagoa dute. Bigarrenik, kontuz ibili behar da “itxurazko pagotxekin”. Askotan, produktu horiek aukera bakar modura merkaturatzen dituzte. Mahuka gisa aurkezteak arinegi kontratatzea dakar. Estrategia oso garbia da. Presa, gogoeta gutxiago eta, azkenik, arriskuak neurtzen ez dituen erosketa oldarkorra.

Hirugarrenik, ez gaitezen ahoz ahokoaz fida. Arauen zirrikituak baliatzen dituzten iruzurretako batzuk piramide moduan egituratuta daude. Iruzur piramidal esaten zaie. Hau da, lehen inbertitzaileak gailurrean daude, eta gainerakoak, iritsi ahala, oinarrian kokatuz doaz. Lehenek hitzartutako etekinak lor ditzaten ezinbestekoa da bezero berriak sartzea, eta, horregatik, dei efektua sustatzea komeni zaie. Hala, bezeroak erakartzea, hein batean, inbertitzaileen ardura da. Produktuaren bertuteak inguru hurbilean zabalduko dituzte.

Laugarrenik, kontuz zigiluen, txanponen, bitxien eta halakoen eskaintzekin. Arautzaileen ikuskaritzari ihes egiten dieten produktu gehienen helburua ondasun ukigaiak salerostea da. Akzioek, bonoek eta inbertsio funtsek balore merkatuan jarduten dute eta, beraz, CNMVk horiei eragin dakiekeen gehiegikeriak kontrolatzen ditu. Gordailuak eta beste finantza eskaintza batzuk banku zentralen kontrolpean daude. Eremu horietan egiten diren inbertsioen arrakasta ezin da ziurtatu, baina arautzaileek iruzurgileei ate asko ixten dizkiete.

Informazioa lortu

Azkenik, inbertsio proposamen bati erantzuteko neurri nabarmenena ahalik eta informazio gehien biltzea da. Produktuaren ezaugarrien berri izan behar da, zehazki zertan datzan jakin, letra txikiaren esanahia argitu. Inbertsioa eskaintzen duen enpresa bitartekaria existitzen dela egiaztatu eta zer egoeratan dagoen jakin behar da. Merkataritza erregistrora jotzea eta enpresaren urteko balantzeak egiaztatzea komeni da. Eta amaitzeko, itxurez ez fida, esaerak dioen moduan, “beltz guztiak ez baitira ikatzak”.