Erramun, holako euskara entzutea egiten zaigu gogor eta arrotz.

Izango da holako euskara irakurtzea ze ni ez naiz mintzatzen holatsu. Niri, ostera, egiten zidana arrotz eta gogor da entzutea –entzutea diot- edo tv-en edo radioan “inbertsio”, “erradikal”, … eta holatsukoak beharren entzun “inbersio”, “radikal”, … Baina seguru naiz ze niri ere neure textu bat egingo litzakidala entzuteko raro ze momentuz ez da euskara hori “reala”, inongoa soziologikoki. Ez gara ari, baina, buruz phonetika baizik syntaxia.

Izanik zorionez forma errazagoak eta naturalagoak an euskara!

Euskarak izan behar luke, eta ez bada behar genduke geuk egin, erraza eta ere nolabait naturala. Esan nahi dut edozein persona euskaldun normal batentzat eskuragarria eta erabilgarria nola tresna “zorrotz” on bat, izan gabe espezialista bat an euskara.

Zergatik behar dira erabili holakoak?

Zeren bait dira, erabilirik zentzuz eta tentuz, hobeak ezi egun ikusten ditugunak prensan, hainbat textu quasi inasekibleak, quasi opakoak, inulergarriak.

Behar dira hobetsi forma simpleagoak aurre forma komplikatuagoak?

Nork izan ahal luke hortan dudarik? Nik ez. Luenak dudea altxa beza atzamarra.

Hitz gehiago amnistiatu kulturalki, adibidez. Amnistia osoa euskareari.

Deus espezifikatu gabe, bai. Duda barik. Izan behar dugu edo dukegu autonomo an gure hizkuntza, euskara, nola an beste hainbat arlo, religioa, gastronomia, politika, sexualitatea, positionea buruz autanasia, divorzioa, abortoa, … Anarkhismorik ez baina bai autonomia zeren ez dugu izan behar robot obediente automatizatu telezuzenduak guk personok.

Euskal verbua da, duda gabe, hagitz komplikatua.

Behintzat niretzat –zeina bait nabil euskararen inguruan vueltaka 40 urtez goiti- bai zeren oraino ez dakit nik zenbat bera euskal verbua ezagutzen dudan respektuz bere totalitatea (zein % porzentaia) zeinak dirudien sakon abysmal bat lirudiena hondo bakoa. Nitaz aparte beste askok ere (Amuriza azken liburuan, …) ba dio ze euskal verbuak behar du inausketa sendo bat izan ez dadin totem beldurgarri paralizante bat.

Baina berdin ere libre da edozein, erabiltzeko edozein forma verbal izanik ere komplikatuenak?

Bai, libre da behintzat nire aldetik baina ez litzateke komeni holakorik ze edozein hizkuntza da, nola ere euskara, kommunikatzeko eta prinzipioz ez da ona erabiltzea aukera komplikatua eta gutiago oraino komplikatuena. Iruditzen zait absurdo bat demasa.

Euskarak ba dauka famea dela hizkuntza ikasteko gaitza, esaten izan zen ezen deabruak ere ezin ikasi izan zuela.

Fama guziek eta karikatura guziek ere ba dute behintzat parte bat egiatik. Baina ikusirik zenbat ikasle hasi diren zintzoki ikasten euskara amaitu barik nork uka liro fama horrek ba duela parte bat –parte handisko bat- tik fama difizil hori? Da evidentea. Gainera egiten dugu sarri euskara’ berez den baino gaitzako, esaterako, irakatsiz ze rubio’ esaten da ilegorri edo transporte’ garraio. Nora goaz kin holako barbaritateak. Zenbat den egia karikatura hori, hori xuxen quantitativoki ez dakit.

Euskaldun askori, lar euskalduni, egiten zaio irakurtzea euskaraz gaitz, lar gaitz eta batzuri kasik impossible.

Egia date analysis karikatural hori baina baiezta edo ezezta daiteke kin estudio demoskopiko simple bat. Egin bedi hori estudio demoskopikoa, ahalbait arinen.

Errua eta ondorioz akaso kulpabilitatea norena ote da?

Errua? Kulpabilitatea? Batetik lehenego “euskarak berak”, hizkuntzeak, baduke hortan bere partea; duen struktura atzerakargatsua gatik.. Euskara evolutionatu da populuaren artean bere kasa ahal bezala, kasik individualki; gogoratu Lizarragak dioena. Gainera aparte euskararen struktura linguistikoa’ ez dago giro zabal eta ireki bat nahi luenak aritzeko autonomoki ezarri gabe inori impositiorik. Editorialetan korrektoreak dira quasi inquisidoreak, esaterako. Akademiak ere ez du sobera irekitasunik edo permisibilitaterik eta ez du ematen gainera deskargo eta razonatze publikorik –izanik entitate publikoa’ sostengatua kin diru publikoa- buruz bere araudi edo megaloaraudi finbakoa.

Gure Akademiaren praxis orthographiko eta lexikala da logikoa edo illogikoa?

Nire eretxiz da total illogikoa orthographian, hitz internationaletan, Akademiaren positionea. Ez duke Akademiak ikasi oraino zer den Kultura Okzidentala eta gu garela horren parte aintzinatik. Zergatik ezin da erabili normaltasun osoz v letrea an hitz internationalak? Zergatik? Zergatik ez izan permisibleago, esaterako, nola exponente orthographiko, bidea irekirik v letreari? Hori buruz orthographia, aitzitik buruz lexikoa dezagun irakurri dioena Xabier Amurizak bere azken liburuan, merezi bait du biziki.

Zure idaztankera gehiago serioa da ezi Euskaltzaindiarena?

Buruz orthographia bai, duda barik, hitz internationaletan. Beste nire arlotan –orthographiaz kanpo-, nola ahalegin syntaktikoa edo erabilera prepositivoa, ez dut eginen valorazio komparativorik zeren hartzen dut nire bide hau aprobakotzat eta propio individualtzat non izan ahal ditudan neuk ere vaiven oszilante variableak. Da, soil, ahalegin –esango nuke nik- postivo bat. Ni naiz neu eta Akademia horixe akademia bat. Nik dut dimensione personal soila eta Akademiak entitate publiko batena. Komparatzen hastea ez dateke lar logiko, ez gara komparableak logikoki.

Laburtasuna eta erraz simplea dela gauza ona ikasia duzu bitartez inglesa.

Nik ikasi dut’ ikasiz inglesa gauza asko ahal direnak aplikatu an euskara. Dit egin ikasketa horrek mesede galanta erabiltzeko hobeki euskara. Eskerdun naiz ikasteaz hizkuntza hori nire adin nagusian. Nuenean ikasi alemana ikasi nuen buruz lexikoa eta orthographia, aldiz orain kin inglesa eta eragina hon liburua na Jesus Rubio buruz syntaxia eta redaktatzea hobeki.

Galdu behar du euskarak lastrea eta zaborra, behar du euskarak drenaia sano on bat kurri dadin eta erion txukun eta airoso pensamenduak hon gu euskaldunok?

Hala bedi. Euskal Olympoko Hamabi Jainkoek, aintzindari dela Zeus, halan nahi dezatela, esan nahi bait da guk nahi dezagula, gu jainkook, Jainkook, euskararen jaube garen Jainkook. Geure esku dago eta da gure responsabilitatea, ez beste inorena.